Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 33

[p. 1]

[nummer 198]

Inleiding
Marc Dubois

Zijn de vijf opgenomen bouwwerken kathedralen of basilieken? De vraag doet in feite weinig ter zake. Het zijn alle monumentale realisaties met een nationale betekenis die men op het einde van de 19de eeuw en begin 20ste eeuw heeft ontworpen en gerealiseerd.

Het basisidee van dit ‘Vlaanderen’-nummer is de Basiliek van Koekelberg, de grootste kerkelijke constructie van deze eeuw in België, te plaatsen t.o.v. andere voorbeelden in Europa. Welke gelijkenissen zijn er tussen Koekelberg en de Parijse Sacré-Coeur? Waarom duurde de bouw in Brussel vijftig jaar terwijl men de Westminster Cathedral optrok in vijf jaar tijd? Waarom werden de basilieken van Brussel en Parijs opgedragen aan het H. Hart terwijl dit voor Londen en Haarlem niet het geval was?

In vijf afzonderlijke bijdragen worden de ontstaansgeschiedenis en de projecten geanalyseerd door buitenlandse gastauteurs. Zij gaan na welke de stimulerende krachten waren achter deze bouwwerken en hoe het idee is ontstaan om te starten met een basiliek of een kathedraal. Uit de verschillende verhalen blijkt dat ze er gekomen zijn dank zij enkele figuren, maar dat de affiniteit tussen gebouw en de massa gelovigen vrij gering is geweest.

In een kritische bijdrage gaat Geert Bekaert in op de grote afstand tussen de architectuur en het geloof en stelt hij



de vraag waarom een kerk wordt gebouwd.

Elk gebouw, hoe omstreden ook, heeft recht op zijn eigen architectuurgeschiedenis en men moet het zijn juiste plaats geven op het ogenblik dat het is ontworpen.

De Basiliek van Koekelberg is pas afgewerkt in 1970 op een ogenblik dat men in Vlaanderen een reeks nieuwe ruimtes bouwt die getuigen van een andere geloofsbeleving, gericht op een individuele ontmoeting en niet op massale bijeenkomsten voor duizenden mensen.

Vijftig jaar had men nodig om Koekelberg te bouwen terwijl men in ongeveer twintig jaar tijd alle punten in België en Europa met elkaar heeft verbonden door autosnelwegen. Zijn dit misschien de kathedralen van de twintigste eeuw? Ze zijn er gekomen als gevolg van een totaal geloof en met enorme financiële middelen zoals de Middeleeuwse kathedralen.

Voor de eerste maal worden vijf belangrijke Europese kerkelijke constructies op een rij gezet in een publikatie. Dit nummer wil een bijdrage zijn om deze bouwwerken hun juiste plaats te geven in de Europese architectuurontwikkeling zonder echter de vraag te ontlopen in welke relatie zij staan tot het geloof en hoe de kerk zich maatschappelijk manifesteert.

[p. 2]

Parijs-Montmartre: de lijdende kerk en de zegevierende kerk

François Loyer

Architectuurhistoricus.

Sinds 1969 hoofdassistent aan l'Université de Haute-Bretagne te Rennes.

Lesgever aan l'Ecole des Beaux-Arts en La Sorbonne te Parijs tot 1973.

Van 1974 tot 1982 studie van de 19de-eeuwse woningbouwprojecten te Parijs. Architectuurcriticus voor L'Oeil (1967-1971).

Medewerker aan verschillende architectuurtentoonstellingen en publicaties: Art-Nouveau Belgium/France (1976), H. Horeau (1979), Nancy architecture 1900 (1976), H. Sauvage (1977), Viollet-le-Duc (1980).

Bereidt een doctoraatsthesis voor over het oeuvre van de Belgische Art Nouveau architect P. Hankar evenals verschillende publicaties o.a. Le siècle de l'Industrie.

Barcelona: De Sagrada familia

Gaudí-groep Delft: ir. P.J.L. Bak, ir. R.v.d. Heide, ir. J.J.H.M. Tomlow, ir. J. Molema

De ‘Gaudí-groep’ heeft zich sinds 1977 bezig gehouden met studies naar het werk van de Catalaanse architect Antoni Gaudí. De tentoonstelling ‘Gaudí rationalist met perfecte materiaalbeheersing’ werd na een succesvolle première in Delft ook opgezet in Antwerpen (I.C.C. 1978).

Peter Bak, Roel van der Heide, Jos Tomlow en Nico Schoen zijn na deze tentoonstelling verder gegaan met een studie van de Sagrada Familia, waarmee zij in 1982 afstudeerden aan de Afdeling der Bouwkunde van de Technische Hogeschool in Delft. Zij werden daarin begeleid door ir. Jan Molema, die met zijn onderwijsproject ‘Analyse van gebouwen’ ook het onderzoek naar de materiaalbeheersing in het werk van Gaudí gestalte heeft gegeven.

Haarlem: De kathedrale basiliek van St.-Bavo

Guido Hoogewoud

Architectuurhistoricus.

Conservator van de Historisch-Topografische Atlas van de Gemeentelijke Archiefdienst van Amsterdam.

Onderzoekingsgebied: 19e-eeuwse bouwkunst.

Een onderzoek naar de architect P.J.H. Cuypers is in voorbereiding.

[p. 3]

Londen: Westminster cathedral

Peter Wylde

Studeerde aan ‘The Architectural Association’ school te Londen (1971/1979). Werkte in die periode ook voor Sir Basil Spence (architect van de Coventry Cathedral) en het tijdschrift ‘Architectural Design’. Van 1980 tot 1982 onderzoekassistent van de Architectural Association uitgaven o.a. voor een studie over het 19de-eeuwse Koninklijk architectuurmuseum. Sinds 1982 werkzaam bij Dennis Sharp i.v.m. een studie over de Old London Bridge en werkt aan de samenstelling van een tentoonstelling over de ‘wolkenkrabberarchitect’ Alfred Bossom.

Brussel: De basiliek van Koekelberg

Marc Dubois

Architectuurstudie (^o 1950) aan het Hoger Architectuurinstituut Sint-Lucas - Gent (1974). Sinds 1978 assistent aan bovenvermeld instituut en van 1980 tot 1983 lesgever N.H.I.B.S. in Antwerpen. Lid van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (Provincie West-Vlaanderen) vanaf 1977. Medeoprichter van de vereniging Interbellum en de Stichting Architectuurmuseum v.z.w. Medewerker aan het tijdschrift Wonen/TABK en redactielid van het tijdschrift ‘Vlaanderen’.

De fout van het onderscheid?

Geert Bekaert

Geert Bekaert (^o 1928) is gewoon hoogleraar architectuurgeschiedenis en theorie aan de Afdeling Bouwkunde van de Technische Hogeschool te Eindhoven en Buitengewoon docent aan de Afdeling Architectuur van de Katholieke Universiteit te Leuven. Hij is directeur van de serie ‘Architecture’ bij Ed. P. Mardaga te Luik en redactielid van Wonen-TABK. Hij publiceerde o.m. In een of ander huis. Kerkbouw op een keerpunt (Tielt, Lannoo, 1967), Pop, het wezen van de kunst (Leuven, Davidsfonds, 1967), Het einde van de architectuur (Hasselt, Limburgse Akademische Bibliotheek, 1967), Bouwen in België 1945-1970 (Brussel, Confederatie van het Bouwbedrijf, 1971), Omtrent Wonen (Antwerpen, Seso, 1975) i.s.m. B. van Reeth en E. van Broekhoven, Architectuur en architect. Charles Vandenhove (Luik, P. Mardaga, 1976), Paul Felix. Architectuur 1913-1981 (Tielt, Lannoo, 1981).

Door onvoorziene omstandigheden zal het nummer Openluchttheater in de Lage Landen (aangekondigd als nummer 199) vervangen worden door een nummer uit de jaargang 1985 met als thema De trap, een cultuurhistorisch thema, samengesteld door Prof. J. van Ackere. Het nummer over het Openluchttheater zal dan in 1985 gepubliceerd worden.

De redactie.