Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 25

Van mens tot mens

Aangezien ik uiteraard niet beschik over een kopie van de brand- en andere brieven die ik als onstuimige 18-19-jarige aan André Demedts heb geschreven, ben ik aangewezen op de herinneringen die ik aan mezelf heb uit die jaren, toen ik, zoals nu nog misschien, een onhandelbaar, eigenzinnig en ongeduldig jong mens was. Deze herinneringen zijn hoogst subjectief en misschien zelfs onbetrouwbaar. Twintig jaar is een hele tijd, maar toch nog té kortbij, té veel gisteren in plaats van eergisteren, om tegenover mezelf die afstand te scheppen noodzakelijk voor een eerste worp naar het onder woorden brengen van de vriendschap die ik van André Demedts heb mogen ondervinden en die ik hem, onwankelbaar, toedraag. Vandaar de schroom waarmee ik deze regels neerschrijf.

In de periode 1955-1959, die het einde van mijn studietijd aan de normaalschool te Torhout, het ontstaan van het tijdschrift ‘Ons Erfdeel’ en de lange legerdienst van eenentwintig maanden in Aarlen en Duitsland omvat, heb ik vele en lange brieven van André Demedts ontvangen. Standvastig en met een getrouwheid waarvoor je alleen eerbied kunt opbrengen, heeft hij geen enkele kaart of brief of andere dringende messive onbeantwoord gelaten. Je bleef altijd een antwoord waard. En dat is belangrijk. Later is het aantal brieven sterk afgenomen, omdat we mekaar regelmatiger ontmoetten.

In de brieven van André Demedts uit de eerste periode van onze kennismaking, zijn er véél onderwerpen die mij blijven aanspreken en ontroeren. Wat me bovenal bij

Op de 19de Frans-Vlaamse Kultuurdag te Waregem, op 28 augustus 1966, overhandigde Jozef Deleu een ingebonden exemplaar van het eerste nummer van het tijdschrift ‘Ons Erfdeel’. André Demedts was toen zestig geworden.
(Foto Marcel Anckaert, Kortrijk)

het lezen ervan heeft getroffen, is de toon. Hij dringt nooit aan, hij suggereert slechts, en een enkele keer, nodigt hij concreet uit. Een voorbeeld kan deze bewering het beste illustreren.

Toen hij nog voorzitter was van het ‘Komitee voor Frans-Vlaanderen’ werd de jaarlijkse werkvergadering meestal ten zijnen huize gehouden. In de jaren 1955-56 kende ik de actie in verband met Frans-Vlaanderen in het geheel niet. Eind 1956 schrijft hij: We komen bij mij thuis samen met enkele mensen. Mocht het u schikken, kom eens af. Voelt u er niets voor, dan spreken wij er

[p. 283]

niet meer over. En zijn brief gaat verder. Over andere kwesties. Ik ben op zijn voorzichtige invitatie ingegaan en op die bijeenkomst - 29 december 1956 - vroeg hij of ik er misschien iets voor voelde om een tijdschrift op te richten. Het verhaal is verder bekend. In de paasvakantie 1957 verscheen het éérste nummer van ‘Ons Erfdeel’ Tot ongeveer eind 1959 liep ik even bij hem thuis of in het radiogebouw in de Rijselsestraat te Kortrijk binnen, vooraleer de kopij voor een nieuw nummer van ‘Ons Erfdeel’ naar de drukkerij te brengen. Hij doorbladerde eens de teksten, maar las ze vrijwel nooit. We spraken over de inhoud en de evolutie van het blad. Nooit heeft hij geprobeerd op een of andere manier rechtstreeks invloed, laat staan enige censuur op het blad uit te oefenen. In de beginjaren van het tijdschrift, uitsluitend door onervaren jonge mensen van om en bij de twintig geleid, zou het voor de belezen auteur die André Demedts was, makkelijk te doen zijn geweest. Hij liet het blad zijn eigen weg zoeken. Hij sprak er met grote belangstelling over, hoorde mij uit over de werking van de redactie, ook over practische problemen zoals de abonnementenwerving en over de altijd erg pijnlijke financiële kwesties. Hij was op dat vlak uiterst voorzichtig. Hij had veel aandacht voor nieuwe en jonge medewerkers, uit alle kringen.

Uit deze gesprekken, zoals uit de briefwisseling van die jaren, heb ik het heerlijk gevoel overgehouden dat hij mij de zekerheid wist te geven voor vol te worden aangezien. Als je twintig bent, roekeloos en vol idealisme, wil je au sérieux worden genomen. André Demedts deed dat. Zonder het met zoveel woorden te zeggen, doodgewoon door vertrouwen te schenken, door geen onderwerp in gesprek of discussie uit de weg te gaan, door altijd van mens tot mens te spreken. Ook twintig jaar geleden had hij een zelfverzekerde toon aan kunnen slaan. Hij deed het nooit, ook niet in zijn vroegste brieven, waarin hij voorzichtig - o, zo mild! - een oordeel formuleert over mijn eerste pennevruchten. Hooguit liet hij bij al te wilde of oncontroleerbare beweringen een lichte wrevel blijken... maar dat duurde nooit langer dan de tijd om zelf tot het inzicht te komen dat een of ander toch àl te gek was.

Waterverftekening H. Timperman, Kortrijk

Hoewel hij ruim dertig jaar ouder is, heb ik André Demedts nooit, vroeger niet en ook nu niet, ervaren als iemand van een ‘andere’ generatie. Daar zijn natuurlijk de jaren - de onoverkomelijke -, maar dat is ook altijd het enige geweest. Al die tijd heb ik hem mogen ervaren als een gelijk-gezinde, iemand die in dezelfde richting denkt, kijkt en handelt. Integer was hij altijd. Kwetsbaar, ook altijd.

Als André Demedts je vraagt ‘hoe gaat het?’, dan is dat nooit een beleefdheidsformule.

Nooit poze. In een wereld die in toenemende mate wordt gekwetst door agressiviteit, is zijn eenvoudige vraag een warm teken van belangstelling van mens tot mens, van eenzaamheid tot eenzaamheid.

En wat maakt ons sterker dan het besef niet alleen te zijn?

Jozef Deleu