Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 25

Onze Vlaamse sociale week

Ontstaan en doel

Wij schrijven augustus 1908.

Het verslag van de eerste Vlaamse sociale week is verschenen. Op de eerste bladzijde prijkt het portret van Arthur Verhaegen, de voorzitter van de Belgische Volksbond.

Immers, de Vlaamse sociale week is een kind van de Belgische Volksbond, de politieke en sociale organisatie, die de Katholieke gemeenschap tot de christelijke democratie wil bekeren.

Arthur Verhaegen heeft al jaren lang gestreden om het bestaan van christelijke vakverenigingen te doen aanvaarden. Nu nodigt hij de vele vrijwilligers en de enkele vrijgestelden uit om zich gezamenlijk aan studie te wijden, ten einde op die wijze ‘de leiders te vormen voor de vakverenigingen, die de rechten van de werkmensen vreedzaam en krachtig zouden doen gelden’.

Aan Pater Rutten, de jonge Dominikaan, wordt de uitwerking van dit initiatief toevertrouwd. Hij zal vakantieleergangen inrichten, bestemd voor syndicale leiders met de bedoeling ‘hen kennis mede te delen, onmisbaar voor het vervullen van hun edele taak’. Zo is de Vlaamse sociale week geboren te Leuven, in de Minderbroederstraat, ondergebracht in het huis van de nog jonge Belgische Boerenbond.

Zij zal spoedig verhuizen en groeien in de zalen van het Sint-Pieterscollege.

Thans, meerderjarig en zeer vrijmoedig geworden, is zij uitgeweken naar het vakantiehuis van de metaalbewerkers in De Haan aan Zee.

Pater Rutten

Pater Rutten, als leider van mensen, wilde niet enkel kennis bijbrengen. Hij besefte zeer goed dat de vorming van een elite niet enkel een uitdiepen van wetenschap onderstelt, maar dat het gevoelen van solidariteit moet gevoed worden en het verlangen naar broederschap moet gesteund zijn om mensen samen te houden, die de strijd willen aanbinden voor ‘de verheffing en de veredeling van ons dierbaar Vlaams en christen volk’.

Vlaamse strijd en dienstbetoon voor het christelijk volk zijn gekoppeld in deze eenvoudige formule, die misschien niet eigentijds klinkt maar die goed de inzichten weergeeft van die gelijkgerichte groep van arbeiders en seminaristen die, samen, op de schoolbanken weer hun plaatsen innemen.

Die sociale studiedagen hebben dan inderdaad een beter levenspatroon voor de eenling en een vernieuwd werkplan uitgewerkt voor de verwezenlijking van een rechtvaardiger en schoner gemeenschap.

De leerlingen

Voor de eerste sociale week zijn 200 leerlingen ingeschreven. In De Haan zoeken de inrichters nu plaats voor 900 studenten.

In 1908 kwamen werkmensen en priesters samen met enkele studerende jongeren. Bij de 200 mannen van het eerste uur - er was niet één vrouw ingeschreven - vind ik de namen vermeld van sigarenmakers en haarsnijders, van wevers en dokwerkers, samen met seminaristen en theologanten. Enkele jongere intellectuelen zijn eveneens toegetreden:

Emiel Van Dievoet (student te Leuven), Frans Franssen (student te Wortel), Prosper Thuysbaert (student te Lokeren), met een paar jonge advocaten: Hendrik Baels van Oostende en Hendrik Marck van Antwerpen.

Het zijn jonge mensen, die naam en faam in Vlaanderen verwerven als hoogleraar of als minister. Gij kunt later hun namen vermeld zien als stichter van het Vlaamse Volkstoneel, als voorzitter van de IJzerbedevaarten, als Papa van een Prinses.

Het gehele gezelschap van toehoorders kwam toe te Leuven, per spoor en in derde klas. Het was een zoekende, goedwillende groep die steeds groter en meer homogeen geworden, met groeiende onafhankelijkheidszin haar plaats innam in de rangen van de Vlaamse beweging en van de sociale actie.

In de volmaakt verleden tijd, waarin de eerste sociale weken werden gehouden, mochten de leerlingen, na de les, wel een vraag stellen maar geen discussie aangaan. De lesgever bracht het antwoord en Pater Rutten die, liefdevol en met elegantie, de studiedagen voorzat, nuanceerde, waar nodig, het antwoord van de leraar.

Voor de kleurrijke, geëmancipeerde menigte, die thans de lessen van de Vlaamse sociale week meemaakt, zou de toepassing van zulke strenge regels wel als onaanvaardbaar worden aangevoeld: verantwoordbare verklaringen worden nu gevraagd en medezeggenschap van bespreking is opgeëist.

Eertijds kon men vrezen dat het denken soms nahinkte op de verschijnselen in evolutie. Nu zal men eerder opletten opdat soms het denken niet voortholt op nog niet gecontroleerde feiten. De kritische geest heeft zich sterk ontwikkeld. Van de Vlaamse, sociale week gaat nu een meer vernieuwende kracht uit, maar de stijl van Pater Rutten is door zijn opvolgers behouden: het verzoenen van begrijpende goedheid met een bestendige strijdbaarheid, in dienst van de kleinen, van vergeten mensen.

[p. 138]

P.W. Segers, Minister van State.

De leraars

Pater Rutten en zijn opvolgers van de inrichtende macht kiezen steeds met zorg zowel de leraars als de leerstof. Zij weten het peil van de lessen aan te passen aan het stijgend intellectueel niveau en aan het zelfstandig denken van de luisterende groep. Op de tweede Vlaamse sociale week liet Pater Rutten een bord plaatsen en gaf hij krijt in handen van John van Dijk, voorzitter en boekhouder te Antwerpen, die aantoonde welke boekhouding praktisch en bruikbaar zou zijn voor beginnende vakbonden.

Nu nodigt de nieuwe voorzitter een stel hoogleraren en wetenschappelijke onderzoekers uit om ‘de kritische analyse te maken van de kernproblemen van de welvaartstaat’.

In de eerste jaren konden hoofdzakelijk priesters en paters les geven, bijgestaan door enkele medewerkers van Pater Rutten: Hendrik Heyman, René Debruyne en ook E.H. Flor Prims.

Geleidelijk mochten ook nieuwe leraars aantreden: zo werd het bericht dat, in 1909, een hoogleraar uit Freiburg - Frans Van Cauwelaert - een les zou geven over Volksopvoeding op een juichende instemming onthaald. Om te mogen lesgeven op de Vlaamse sociale week, moest de kandidaat bewijs leveren van goed gedrag in christelijk, Vlaams en sociaal opzicht. Lesgeven op de sociale week betekende het verwerven van een diploma van volksverbondenheid en demokratisch gedrag. Begenadigden zoals Gaston Eyskens en August De Schrijver, Hendrik Heyman en Gust Cool werden herhaaldelijk gevraagd. Zij schonken aan de sociale week een wonderbaar aanpassingsvermogen. Die leraars verloochenden weinig en vernieuwden veel. Zou de Vlaamse studentenjeugd ‘Oud-Heidelberg’ nog opvoeren? Brengen Vlaamse meisjes het toneelstuk ‘Lentetlied’ van Willem Putman nog voor het voetlicht?

De Vlaamse sociale week van 1908, die zovele actuele vragen behandelde, is nog steeds levend en leefbaar en in staat om brandende problemen aan te pakken.

Zij vormde mensen van toewijding - eerst in gehoorzaamheid, dan in trouw, nu in meer zelfstandig christelijk denken en doen.

Aan vele getrouwe leerlingen en aanwezigen heeft zij het gevoelen bijgebracht dat zij nu, op rijpere leeftijd, de droom van hun jeugd bewaarheid zien.

Voor de Vlaamse gemeenschap heeft de sociale week, op onvervangbare wijze een eigen taak vervuld.

P.W. Segers

Minister van State.