Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 25

[p. 60]

Bibliotheek

Boeken en platen ter recensie sturen: Redactie, Pontonstraat 12, 8400 Oostende. Zij moeten beantwoorden aan de bestaande rubrieken: Nieuw werk van en over leden (of debutanten), Boeken over kunst, Platen van Vlaamse componisten of uitvoerders.

nieuw werk van en over leden

ANTOON DE PESSEROEY, Honderd zelfportretten. Uitg. De Arcade, Brussel, 1975; 312 blz., 121 quadrichrome en 20 zwart-wit-illustraties, vollinnen band in koker, 27 × 30 cm. Het was een schitterend idee vanwege de bekende Deurlse burgemeester, kunstverzamelaar en kunstpromotor een nieuw kunstboek aan een zo dankbaar onderwerp te wijden. Het gaat over de hele Belgische kunst, wat uiteraard vooral Vlaamse kunst betekent. Het was het goed recht van de samensteller bij de keuze persoonlijke voorkeur en bekendheid te laten spelen, wat begrijpelijk enigszins in het voordeel heeft gespeeld van de overigens zeer rijke Oostvlaamse kunst. Wij zijn hem vooral dankbaar omdat hij zich niet beperkte tot figuren, die de voorkeur hebben bij de kunsthandel. Het gaat van Leys tot heden, 79 schilders, sommigen met meer dan één werk vertegenwoordigd, zodat het boek in feite 140 portretten bevat, veel meer dus dan de titel belooft. Voor elk ervan werden een of meerdere teksten geschreven door critici als Jo Verbrugghen, Karel Geirlandt, Paul Huys, Staf De Smedt, Pieter Buckinx, Joos Florquin, Pierre Kluyskens, Roger Geerts, Joz. J. de Belder, Jan D'haese, Wies Moens, Maurits Bilcke, Walther Vanbeselaere, Nic van Bruggen, Maurice Gilliams, Gaby Gyselen, Frans Mertens, Willy van den Bussche, Roger-A. D'Hulst, Anton van Wilderode e.a. inbegrepen de samensteller zelf. Een zelfportret is voor de kennis van een kunstenaar zeer belangrijk, omdat hij er zijn eigen psyche in verraadt, meer dan in andere werken en tevens vrij zijn kunstinzichten reveleert, onafhankelijk van commerciële bekommernissen. De kunstenaars, ook degenen waarvan geen opname in het boek voorkomt, zullen de auteur dankbaar zijn om de menselijke belangstelling, die door dit boek voor de kunstenaar in het algemeen wordt gewekt. De koper zal er een prestigieus werk aan rijker worden, een nieuwe parel aan de kroon van Arcade.

MICHAEL GHYS e.a., Cantate Domino in Suid-Afrika, Uitg. St.-Maartensinstituut, Aalst. - Een gedenkboek aan een mooie kunstreis van de Aalsterse koorgroep in Zuid-Afrika van 14-6 tot 12-8 11., geïllustreerd en vol met blijde herinneringen.

FRANS MEERTENS, Op tournee in de U.S.A. en in de U.S.S.R., Uitg. Teejoo, Eigenbilzen, 1975. - De auteur heeft in dit bundeltje, geillustreerd met 15 kleurfoto's, gesprekken en indrukken neergeschreven, die hij als reeds bejaard priester meemaakte in twee grote continenten. Eenvoudig en ongekunsteld, zoals de mensen zijn uit de Voerstreek, zo schrijft hij, ten behoeve van vrienden, die hij kent of niet kent; met toch een opvallende originaliteit en een grote dosis maatschappijkritiek.

Nog in '75 publiceerde hij een ‘Mis voor het priesterfeest’ (muziek van A. Vergauwen) en een ‘Zangmis voor Pinksteren’ (muziek van Theo Klerkx), die eveneens bij uitg. Teejoo te Eigenbilzen zijn te verkrijgen.

JULIEN VAN REMOORTERE, Met de auto (en te voet) door Oost-Vlaanderen. Gids voor elf toeristische routes, Uitg. Lannoo, Tielt, 1975; 214 blz., 12 kaarten en talrijke illustraties, 295 fr. - Na West-Vlaanderen (4de druk) en de Ardennen (2de druk) liet de auteur nu een derde, een Oostvlaamse, routengids verschijnen, die heel zeker hetzelfde succes zal kennen als de voorgaande. Hij werd op dezelfde goeddoordachte manier samengesteld als de voorgaande. De merkwaardigste oorden en plekken worden op heldere en praktische wijze over elf routes gespreid. Nauwkeurig wordt elke reisweg geanalyseerd en gecommentarieerd, met zakelijke afstandsaanduidingen en sobere precisering van wat je te zien krijgt. En dat er in Oost-Vlaanderen veel te bewonderen, te bestuderen en te genieten valt, dat kan wie het nog niet weten mocht in dit boek ontdekken. Je zult ook direct merken dat de auteur Oostvlaming is, aan de competentie, de liefde en het enthousiasme waarmede hij alles beschrijft: een enthousiasme dat aanstekelig werkt. Inleider van het boek is Gedeputeerde R. Timmerman. Een laatste wenk: Oost-Vlaanderen is een fantastische provincie voor kunstenaars, die inspiratie zoeken.

HENRI DEPUYDT, Memoire's van Nonkel Paster, inleiding van André Demedts, illustratie van Arthur Degeyter, Brugge, 1975, in eigen beheer, 188 blz. - Gery Helderenberg is niet de enige meer dan tachtigjarige Vlaamse priester, die nog actief aan literatuur doet. Henri Depuydt, een geboren verteller, heeft dit werkje ineens doorgeschreven, en als ge het in handen kunt krijgen, want het is reeds uitverkocht, dan zult u het ook ineens doorlezen, zo vlot en boeiend is het. U zult er veel in ontdekken van een wereld die nu reeds voorbij is, maar waarin een van die weinige nog in toog lopende priesters steeds voort blijft leven: ‘Zijn boek leeft’ schrijft Demedts ‘omdat het waar is en wie het leest zal er niet alleen een stuk geschiedenis uit rapen, maar meteen een mens horen die genegenheid afdwingt.’

MARCEL LAMBIN, Hendrik Conscience, Bladzijden uit de Roman van een Romancier, Uitg. De Vlijt, Antwerpen, 1974; 215 blz., geill., ing., 285 fr. - In zijn toelichting maakt de auteur dadelijk duidelijk dat dit werk geen biografie van Conscience is, wél hoofdstukken uit zijn leven en dan alles tegen de achtergrond van zijn tijd, ‘waarin hij tegelijk speler was met en speelbal van de krachten, die toen de geestelijke evolutie van ons volk bepaalden’. De verteller Lambin verwerkte alle betrouwbare gegevens in twintig bijzonder leesbare hoofdstukken, die een vaak heel onbekende Conscience levend voor de geest roepen en die van aard zijn om het werk van de grote auteur nog meer te leren waarderen.

KURT WOLFFLIN & JULIEN VAN RE-MOORTERE, Safari vóór je deur, Uitg. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1975; 124 blz., geïll., ing., 175 fr. - Wölfflin, een Oostenrijks onderwijzer, schreef een boek met 12 stads- en plattelandsspelen voor elk jaargetij. ‘Safari's’ die door het hele gezin kunnen gespeeld worden en die in eerste instantie bijzonder prettig zijn en tevens de liefde voor de natuur opwekken. Julien van Remoortere vertaalde het en paste alles aan voor een Nederlands/Vlaams lezers- en safaripubliek. Een uitstekend gezinsboek!

A.S.

ARMAND BONI, Willem van Oranje, Uitg. Heideland-Orbis, Hasselt, 1975; 276 blz., linnen band, 345 fr. - Onvermoeibaar laboreert Armand Boni aan een reeks historische romans, die nu bepaald indrukwekkend mag geheten worden. Vermits de 16e eeuw hem duidelijk fascineert, kon het niet anders of hij moest ooit ook het leven van Willem van Oranje tot onderwerp van een van zijn romans nemen. Op een markante manier en in zijn zo eigen stijl wekt hij de bekende historische feiten tot nieuw en echt leven: een leven vol strijd voor een groot ideaal, een epos in de ware zin van het woord.

KAREL VAN DEUREN, Dit Vlaanderen heb ik hartelijk lief, 184 blz., 298 fr. - Alweer een fotoboek? Jawel, maar dan een uniek! Het kreeg als ondertitel mee: ‘Ons land zoals het eertijds was’. Eertijds, dat wil zeggen: vanaf omstreeks 1850 tot de eerste wereldoorlog. Een behoorlijke brok geschiedenis dus, en wel uit de periode waarin Vlaanderen echt nog ‘arm’ was. Maar in de eerste plaats een foto-album, met foto's als schilderijen - en de beste daarvan zouden het nu nog steeds doen op een fototentoonstelling! - of als perfecte journalistieke beelden. Ongelooflijk wat de fotografen uit die tijd met hun ‘onderontwikkeld’ materiaal konden bereiken. Maar er zijn ook de illustratieve onderschriften, doorgaans ruime teksten, geput uit markt- en volksliederen, feuilletons, allerhande tijdsdocumenten en vanzelfsprekend ook uit de eigen literatuur en de journalistiek. Een boek om te koesteren, niet met een passieve nostalgie, maar als een stuk warmbloedig leven van jouw en mijn grootouders. Wie niet in de mist mag verdwijnen, is Jan van Deuren, die de opmaak voortreffelijk verzorgde.

j.v.r.

F. VERCNOCKE: De Geuzenpenning, Eigen Beheer, Vogelzang 21, 2958 Weerde, 1975, 62 blz.

De naam F. Vercnocke is zeker bij oudere lezers goed bekend. Vóór WO II werden zijn nationalistische gedichten door de jongeren

[p. 61]

met vuur gereciteerd, en ik ken thans nog mensen die hele gedichten van deze man in hun geheugen koesteren. Deze verzameling begint met een goed Pan-gedicht: Pan, de pijpende god is dood, en de angst heerst over de wereld. Vervolgens vier gedichten over Dante, in danteske terzinen. De eenzaamheid van de balling in een onverschillige wereld is de dichter zeer na. De rest van de bundel is beschouwende-betogende poëzie over facetten van de Vlaamse beweging, huidige en herinneringen. Vercnocke gaat op zoek naar de ideale staat voor de Vlaming binnen het Europa der gewesten. Hieruit spreekt zijn geloof in een betere staat, ‘een herwaardering van de Vlaamse mens in wereldperspectief’.

Zonder deze poëzie groots te noemen - volledig gelijklopende constructies, analoge beelden, ongecontroleerde pathetiek - vind ik zijn belijdenis oprecht en overtuigend. Een dichter die met al zijn nerven verbonden blijft aan zijn volk en land, en die door zijn onwrikbaar geloof nog weet te bezielen.

WILLY LAUWENS: Het kristal bitterheid, Nijgh & Ditmar, 's-Gravenhage, 1974, 141 blz. Deze nieuwe bundel bevat een 8-tal verhalen; 4 ervan zijn reeds eerder verschenen in diverse tijdschriften. Evenals ‘Verrek martelaar’ is dit boek een schakel in Lauwens' ononderbroken confrontatie met het bestaan. Hij behoort tot die auteurs wier boeken ontstaan uit de onrustige creatieve ervaring van het leven zelf. De thematiek van de verhalen laat mij niet toe over te gaan in dit korte bestek tot de bespreking van de afzonderlijke verhalen. Nu eens zijn het lang uitgesponnen verhalen, novellen a.h.w. zoals ‘De verrekijker’ - oorlogsherinneringen - of ‘Welkom als bloemen in mei’ - een schitterende, cynisch-satirische visie op de bureauhengsten - dan weer zijn het korte verhaalflitsen, aanzetten tot een bespiegeling.

De stijl van Lauwens is zeer persoonlijk: een verademing van helderheid en eenvoud tussen de stapels van experimenteel leesvoer zonder inhoud. Geen ‘literaire’ vormexperimentele poespas, maar een verrassend geladen stijl, leesbaar en adekwaat. Karakterisering en tekening zijn boeiend en kortaf, subtiel in hun naakte eenvoud en populaire zeggingskracht. De langere verhalen zijn fragmentair opgebouwd; het zijn aaneenrijgingen van anecdoten, scetches, waarbij de vorm functioneel de inhoud omsluit. Dit is Lauwens op zijn best. Ergens doet hij me denken aan M. Gijsen, dan weer aan L.P. Boon, maar dit zijn persoonlijke reminiscenties. Zijn sober realisme, de humoristische ondertoon, het stoïcijns (?) medelijden met de medemens maken hem tot een van onze betere schrijvers, een gekneusd filantroop eerder dan een misantroop. Een schrijver die nog geen meesterwerk heeft geschreven, maar de kiemen in zich draagt; maar vooral een schrijver die tot nu toe te zeer ondergewaardeerd is.

R. van Russelt

Groep Kiem, ontstaan begin 1975, met als huidige leden Mark Aerts, Rufijn De Decker, Jean Meganck, Koen Muller en Rik Vermeersch, heeft een map grafiek uitgegeven ‘Kiem 1975’ op 100 ex., waarin 8 zeefdrukken en 4 poëtische teksten. Formaat: 51 × 36,5 cm. Zij is o.a. reeds aangekocht door het museum van Kortrijk. Nog verkrijgbaar tegen de prijs van 2500 fr. op de volgende adressen: Mark Aerts, Stationsstraat 82, Landegem, Rufijn De Decker, Wolfstraat 5, Gent, tel. [phone], Koen Muller, Luikstraat 66, Lokeren en Rik Vermeersch, Ingelmunsterstraat 39, Lendelede, tel. [phone].

boeken over kunst

OTTO F. GMELIN, Anti Freud. Freuds Folgen in der bildenden Kunst und Werbung, Kunsttaschenbücher, Verlag M. Du Mont-Schauberg, Köln, 1975; 164 blz., 44 illustr. - De auteur behandelt zeer oppervlakkig uiteenlopende onderwerpen, die soms nogal ver afwijken van zijn onderwerp: Freud en de kunst van de 20e eeuw. Zijn kritiek is sterk beïnvloed door marxistische vooroordelen, die als dogma's tegen Freud worden geprojecteerd. De interpretatie van de Freudiaanse inslag in de hedendaagse kunst lijdt hier sterk onder. Het boek zou volledig dienen hermaakt te worden; wel heeft het waarde omdat het tot nadenken dwingt.

PROF. DR. R.C. KWANT, Mens en expressie in het licht van de wijsbegeerte van Merleau-Ponty, Aula-boeken, Uitg. Spectrum, Utrecht, 1972; 186 blz. - De invloed van Merleau-Ponty op de hedendaagse kunst en literatuur is niet met die van Freud te vergelijken maar is toch reëel. De auteur ordende gegevens uit het oeuvre van de wijsgeer en ontwikkelde ze verder op persoonlijke wijze. Vermits expressie tot de wezenheid van de kunst behoort wordt dit boekje bij plaatsen een mediteren over de kunst zelf, als hoogstaande vorm van expressie en creativiteit.

A. SILBERMANN en RENÉ KÖNIG, Künstler und Gesellschaft, Sonderheft ‘Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie’, 17/1974, 356 dichtbedrukte blz.

Niet de kunst maar de kunstenaar staat in het middelpunt van de reeks sociologische studies, die in dit bijzonder zwaar nummer van het Keuls tijdschrift worden verzameld. Uitgangspunt was het Unesco-congres van 1952 te Venetië, dat voor de situatie van de kunstenaar aandacht vroeg. Zeer grondig en wetenschappelijk, op basis van vooral theoretische studie, worden voor elk der hoofdkunsttakken achtereenvolgens de sociale, culturele en economische positie van de kunstenaar in de hedendaagse tijd behandeld. Voor de literatuur deden het M. Schreiber, A. Silbermann, K. Fohrbeck en A.J. Wiesand; voor de muziek V. Karbusicky, P. Etzkorn en H. Engbert; voor de plastische kunsten H.P. Thurn, G. Hoehme, B. Allsopp, M. Damus en W. Bongard; voor teater en film H. Swedner, A. Hänseroth en G. Albrecht. Het slotdeel is meer op enkwest en statistiek gebouwd om een totaalbeeld vast te leggen van de culturele beroepen. Ruim internationaal (vooral Duits en Angelsaksisch) van visie en biezonder belangwekkend.

FRANCIS KELLY, Restaurierung von Gemälden und Drucken. Ein Handbuch für Restauratoren, Händler, Sammler und Liebhaber, Verlag G.D.W. Callwey, München, 1973; geïllustreerd, 328 blz.

Dit is de vertaling van ‘Art Restoration’ (Newton Abbot 1971). Een op de praktijk gericht handboek, dat zeer duidelijk en zonder overdreven detaillering het nodige mededeelt om althans geen onherstelbare fouten te maken. Achtereenvolgens worden behandeld: verzorging van schilderijen en grafiek, taak en keuze van de restaurateur, schilderstructuur en drager, papier en behandeling ervan, schildermateriaal en -technieken, onderzoek met blote oog en met apparaten, vastleggen en corrigeren, reiniging van schilderijen, retouchen en vernisvernieuwing, vervalsingsopsporing. De illustratie, spijtig genoeg alleen wit-zwart, toont vooral enkele geslaagde restauraties en de gebruikte methode.

HERMANN KÜHN, Erhaltung und Pflege von Kunstwerken und Antiquitäten mit Materialkunde und Einführung in Künstlerische Techniken, Keysersche Verlagsbuchhandlung, München, 1974; 510 blz., talrijke wit-zwart en kleurillustraties.

Dit werk heeft ongeveer hetzelfde objectief als het voorgaande, maar richt zich tot een nog meer gespecialiseerd lezerspubliek. In feite gaat het dan nog maar over kunstwerken die uit organische materialen bestaan (een tweede werk over de niet-organische materialen moet nog volgen: metaal, glas, porselein en steen, keramiek).

Het eerste deel bespreekt de materie en de techniek der kunstwerken, hun beschadiging en de mogelijkheid om ze te vermijden of te corrigeren. Het tweede deel handelt over klimaat en omgeving van het kunstwerk, de invloed ervan, de optimale omstandigheden. Tenslotte bespreekt de auteur de voorbereiding, eigenschappen en gedragingen van de voornaamste in kunststukken voorkomende organische materialen, hun conservatie en restauratie. Een zeer gedetailleerde index vergemakkelijkt de raadpleging van het boek.

Voortdurend wordt beklemtoond dat de leek best alle manipulaties aan vaklui laat, wat inderdaad nooit genoeg kan herhaald worden. De auteur heeft trouwens zelf een groot aantal instellingen en specialisten geraadpleegd bij de samenstelling van het boek.

WILLY DETAILLEUR, Alle kerken van West-Vlaanderen in vademecum-stijl, Uitg. Studiedienst Pastoraal Toerisme, Brugge, 1975; 136 grote gepolyc. blz. 220 fr. giro 914901, W. Detailleur, Brugge; tekeningen van Adr. van Roosbroeck. - Ingeleid door Kan. J. Loncke vindt men een alfabetische beschrijving en historiek der kerkgebouwen in telegraafstijl, gevolgd door een rangschikking der kerken achtereenvolgens naar patroonheilige, bouwstijl en bouwjaar. Documentair uiterst nuttig, hoewel dit werk natuurlijk de mooie inventarisreeks van Dr. Luc Devliegher niet kan vervangen.

[p. 62]

ANDRE DE NAEYER, Monumentenzorg, Uitg. Kredietbank, Brussel, 1975; 36 blz., 8 kleur- en talrijke wit-zwartillustraties. - Een mooie brochure n.a.v. het monumentenjaar op 35.000 ex. verspreid met het doel bij te dragen tot het behoud en de verzorging van oude gebouwen in Vlaanderen. Met competentie geschreven; fijn typografisch werk (Lannoo).

Shinichi SUZUKI, Opgevoed met liefde, Uitg. Nieuwmolen Hallaar (250 fr. Kredietbank rekening 416-1010331-70 Nieuwmolen, Hallaar). - Dit boek handelt over de talentontwikkeling van het kind. Talent is geen aangeboren gave, net zomin als het spreken van je moedertaal. Talent ontwikkelt zich in een goeie omgeving, door voortdurende oefening, waarbij de omgeving eerder de zelfinzet van het kind bevordert dan het kind de les spelt. Aan de hand van het verhaal van zijn eigen opvoeding en de ervaring bij de opvoeding van kleuters volgens zijn methode, legt de schrijver, violist en muziekpedagoog, uit hoe met succes talent kan ontwikkeld worden. Talent ontwikkelen betekent betere mensen ontwikkelen. Hiervoor is nodig dat de opvoeder zelf een goed mens is (eerder dan een goed kunstenaar, voetballer, etc.) en het kind begrijpt: een kind leert spelenderwijs efficiënter (d.i. groeibevorderend) dan onder de dwang van een bevel.

G.G.

periodische uitgaven

⚫	Cultureel Jaarboek voor de Provincie Oost-Vlaanderen 1974, Uitg. Provinciebestuur, Gent, Prov. Cult. Dienst, Bisdomplein 3, Gent, 1975. - In een nieuwe presentatie en op glanzend papier, dat een ruimere illustratie toestaat, wordt thans het eigenlijke Jaarboek afzonderlijk uitgeven met de waaier aan gegevens over de culturele activiteiten van de provincie (administratie, letterkunde, bibliotheekwezen, toneel, geschiedenis, plastische kunsten, foto, socio-cultuur) en met op het eind een In memoriam voor eminente culturele figuren. Alles samen een grote vooruitgang waarvoor Cultureel Adviseur Dr. Paul Huys dient gelukgewenst. Zoals in deze rubriek werd voorgesteld zullen de voordien in bijlage verschijnende lijvige studies voortaan afzonderlijk gepubliceerd worden in een nieuwe reeks ‘Jaarboek-Bijdragen’, wat de dikwijls zeer waardevolle monografieën en essays een bredere verspreiding en afzonderlijke afname zal schenken. Maar vergeten we niet andermaal de uitgebreide actie van Oost-Vlaanderen te onderstrepen, waarvoor in de eerste plaats de kunstenaars dankbaar zijn.
⚫	Jaarboek 1974, Kon. Academie v. Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, Brussel, 1976. - Dit jaarboek blijft op alle gebied de traditie getrouw, met zijn statuten, verslagen, lijsten, prijsvragen en bibliografie. Bij de In Memoriams: Robert Herberigs (M. Boereboom). Bij de nieuwe corresponderende leden van '74: Jan Burssens en F. Dille (Plastische Kunsten), R. van Caenegem en R. Vandeputte (Letteren), K. Husa en R. Vliegen (Muziek), die op 10-5-75 werden opgenomen.
⚫	Open deur, Tijdschrift ministerie Nederlandse Cultuur, Kortenberglaan 158, 1040 Brussel. - 75/1: O.a. Staatsprijzen '74, Groot Begijnhof Leuven gerestaureerd, Belg.-Ned. Filmcolloquium, Adviescommissies bibl. en muziekonderwijs, Toelagen literatuur '74. - 75/2: 5 jaar Vl. Kunstpropaganda, Cogels-Osylei Antwerpen, Golden Ophelia verfilmd, e.a. - 75/3-4: O.a. over Restauratiesubsidiëring en Monumentenjaar, In memoriam Xav. de Win (Ger Schmook). - 75/5-6: Volksleven en volkskunst, Restauraties te Rekem en St.-Truiden, Belg. tentoonstelling in Buitenland 1970-74 (twee tentoonstellingen georganiseerd door het Kunstenaarsverbond in Nederland in '73 en '74 staan niet vermeld). - 75/8: O.a. Innovaties in het kunstonderwijs, Belgische herfst te Rijsel, Monumenten te Beauvoorde en Vladslo. - 75/9: O.a. Albert van Dyck in de priorij van Corsendonk; Monumentenstrip (Damme); Actieprogramma voor een nieuwe museumpolitiek (Belg. Museumvereniging, Brussel 3-3-75); Dossier met o.m. de wet op de bescherming van de ideologische en filosofische strekkingen (bewijst de onwettelijkheid van de bestaande samenstelling van de Administratie voor Nationale Opvoeding en van de Dienst Letteren en Kunsten); Aanwinsten der documentatiebibliotheek (nogal triest voor sommige rubrieken zoals Godsdienst). - 75/10: O.a. Resoluties van de Alg. Conferentie der Nederlandse Letteren (Brussel 20 - 22-11-75), die uitsluitend over centen handelen; De Antwerpse forten (monumentenstrip); Lijst der Vlaamse beschermde monumenten en landschappen (31-12-74).
⚫	Art d'Eglise, Red. F. Debuyst, abonnement 340 fr. giro 554380 A. d'E., Mon. St-André, Ottignies. - XLII/nr. 170: St John's College Nottingham, La Tourette-Evreux, St-André Ottignies, Dominikanessen Orbey (vergelijking van enkele religieuze centra); Art et religion (R. Verostko). - XLII/nr. 171: Eloge du quotidien IV (F. Debuyst over de expressionistische visie en penetratiepoging van het innerlijke in het dagelijkse). Een merkwaardige bijdrage tot het begrip van het expressionisme. - XLII/nr. 172: Une symbolique de l'attente du salut (F. Debuyst over het beeldhouwwerk van de Keulse Toni Schneider-Manzell). Eloge du quotidien (over het hoop-element in de kunst o.a. Desmet, Corot, van Gogh). Kleine kerken te Vogelgrün (Elzas), Kleindöttingen (Aargau, arch. J. Dahinden) en Newton (Ierland).
⚫	Biekorf, Red. A. Viaene, Abonnement 300 fr. giro 000-0617780-84 Biekorf Brugge. - 1974/7-10: Jubelnummer: De 75e jaargang start met een nieuw bestek voorgezeten door Dr. Luc Devliegher wijl Ant. Viaene in de redactie geholpen wordt door A. Dewitte. Het lijvig nummer bevat o.m.: Gezelles aanwezigheid in Biekorf (K. de Busschere), Brugse geleerden en Brugse literatuur in de 17e en 18e eeuw (A. Dewitte), Een St.-Kristoffel met ei-mannetje (G. Gyselen), Volksliedthema ‘Verrezen moeder’ (H. Stalpaert), Vlamingen naar Compostella als straf (A. Viaene).
⚫	De Tijdspiegel: Red. Ludo Raskin (in opvolging van Albert Dusar voor wie een In memoriam afl. 2/1975 inleidt en afsluit). - Het is een speciaal nummer gewijd aan Rekem, als naar gewoonte goed geïllustreerd en gedocumenteerd.
⚫	Oostland, Red. Trudo Hoewaer. - Nr. 54 brengt letterkundige teksten van o.m. Trudo Hoewaer, P.G. Buckinx, Neer Vantina, Gilb. Boonen, A. Theatre, M. Custers, Jaak Venken, Paul Haeven, G.P. Baert, Ph.H. Rotsaert, Lambert Swerts, Jan Custers. Nr. 55: Speciaal vrouwennummer met teksten o.a. van T. Hoewaer, A. Theatre, J. Tulkens, B. Willems, P. Haeven, L. Benats, J. Ghysen, J. Colson, M. de Munck, D. Janssens, L. Swerts, J. Droogmans.
⚫	Schuim, Red. M. Leroy en Bert Willems, Abonnement giro 235-0036090-18 Gen. Bankm. Hasselt voor rekening Schuim. - Mei 75: Proza en poëzie van L. Benats, M. Leroy, L. Bastiaens, J. Savenay, B. Willems, L. vanden Brande, C. van Houtvin e.a. Illustraties van V. van Houtvin, Jaak Savenay, A. van Rompaey e.a. Een goed nummer weerom. - Sept. (nr. 9) staat in het teken van de frele grafiek en de ijle poëzie van Pierre Cox. Een aantal goede gedichten o.m. van Laur. Bastiaens, Lambert Swerts, Dany Hilven, L. Mertens, M. Vanstreels, J. Savenay, C. van Houtvin, B. Willems. Moeten er wel zoveel Franse en Duitse gedichten in voorkomen, tot schade van onze eigen dichters?
⚫	Creare, Tweemaandelijks tijdschrift, Redaktie Willy Copmans, Fabriekstraat 5, Geel; abonnement Bankrek. Creare 414-4051881-33 (KB Geel). - Nov.-dec. 75: Roman-fragment van Arm. Boni; gedichten van W. Copmans, Fr. Verboven, L. Verdonck, J. Wuyts, Ph. Cailliau, F. Ceusters, J. Kruit, J. Vandromme, J. Vanneylen; teksten van G.-R. en Jek Gilles, Alois Verwaest (De oude dokter vertelt).
⚫	Filter, Literair tijdschrift voor en door jongeren. Red. A. Crevits, Dorpstraat 11, 8220 Jabbeke. Abonnement 200 fr. G. 5265.15 A. Crevits Jabbeke. - III/2-3: Gedichten van E. Vandemoortele, Anne Crivits (gedichten bekroond te Eindhoven), Rudy Meeuws (bekroond te Deurle), Frans Deschoenmaeker (bekroond te Dendermonde), Luc Stroobants (bekroond te St.-Michiels), Rik Crivits e.a. - III/1 (juli-sept. '74). Speciaal nummer n.a.v. de Literaire Dagen van Eindhoven met teksten o.m. van P. Clément, E. Munster, Katja, A. Crivits e.a. - Een jongerenblad met standing spijt de polykopieuitgave.
⚫	Mededelingen, Uitg. Kunstenaars voor de jeugd, Lidg. 200 fr. giro ASLK Merksem 974.56 (voor rekening Kunstenaars v.d.J.). - Nr. 66: Karel Vertommen-nummer met teksten van J. Haest, R. v.d. Perre, D. van Sina, J.v. Baelen, Chr. Guirlande en de dichter zelf. - Nr. 67: Jaarverslag, statuten en ledenlijst der vereniging, die een belangrijke stijging kent, waarvoor onze gelukwensen.
⚫	Vlaamse Vriendenkring Laarne (Hoogstraat 55, Laarne) staat onder redactie van de jonge dichter Daniël Billiet, die erin aan lokale cultuuranimatie en ook voor zover het in een dergelijk blad mogelijk is, aan literatuur en poëzie doet maar dan nauw verbonden met de concrete mens (deed ook Sokrates dat niet?).
⚫	Schwarz auf Weiss, Künstler-Union-Köln, 5 Köln 80, Buchheimer Ring 4. - VII/2 nov. '75: Teksten over de Dom van Mainz, de Monumenta Annonis-tentoonstelling. Verder belang-

[p. 63]

	rijke artikels over de relatie muziek-schilderkunst (P. Mies en J. Schwermer), religieuze motieven in kindertekening (Doris Tyciak) en de tentoonstelling ‘Ars Sacra-Köln '75. - VII/1 maart '75: O.a. over het kruisthema in de kunst (E. Biser), de betekenis van de traditie voor de kunst van heden (J. Pieper en H. Schade), confrontatie kerk-kunst (Kard. Jos. Höffner) en de tentoonstelling ‘Ars Sacra’ door de KUK georganiseerd deze zomer.
⚫	De Tekengids, red. Jos Noreille, Halewijnstraat 1, 8600 Menen (lidm. 300 fr. O.V.T. prk. 404-3035711-51 Menen). - Nr. 9/jrg. 29/75 zet in met een ontroerd In Memoriam Jos. Aelterman, gewezen voorzitter der leraars-plastische kunsten (O.V.T.). Lezenswaardige bijdragen over kunstpedagogiek o.m. ‘Zweven en in het moeras staan’ en informatie o.m. over de O.V.T.-dag op 8 mei a.s. in het Cultureel Centrum te Hasselt.
⚫	Europees Jaar voor het bouwkundig Erfgoed 1975 - Nr. 10/75: Een heel jaar heeft deze pubicatie van het Vast Secretariaat Monumentenjaar 1975 (Jozef-II-straat 30, Brussel, 7de verdiep) animatie gebracht in het gehele Vlaamse land voor het betrachtenswaardig doel waarvan het de naam draagt. De publicatie zal voortgezet worden, want men wenst het niet bij één jaar inspanningen te houden en terecht. Verzorgde leerzame uitgave.

catalogussen

⚫	Het Symbolisme in Europa, Uitg. Mus. Boymans-van Beuningen, Rotterdam (14-11-75 - 11-1-76). - Een unieke tentoonstelling, die nu nog tot 7-3 in het Museum van Moderne Kunst te Brussel kan bezocht worden en nadien te Baden-Baden en Parijs. Ook de weelderige catalogus is een waardevolle bijdrage voor de kennis van een tot op heden ondergewaardeerde kunststroming, die als het uitgangspunt van de moderne kunst dient beschouwd te worden (samen met het impressionisme). Het werkelijk Europees karakter ervan komt hier uitstekend tot uiting. Voor wat België betreft, wordt de franstalige bijdrage (dikwijls erotisch) sterk beklemtoond ten koste van de Vlaamse bijdrage, die veelal religieus is: Jacob Smits en Servaes ontbreken, Minne en van de Woestijne zijn zwak vertegenwoordigd. Een grotere samenwerking met het Antwerpse museum ware ongetwijfeld gunstiger uitgevallen voor onze Vlaamse kunstenaars.
⚫	Brusselse wandtapijten van de pre-Renaissance, Uitg. Kon. Musea v. Kunst en Gesch. (22-1 - 7-3-75). - Een tentoonstelling, die minder aantrekkingskracht zal uitoefenen dan deze over het symbolisme, maar niettemin zeer belangrijk is. Het wet. comité, dat de samenstelling realiseerde, was voorgezeten door Prof. J.K. Steppe, bijgestaan door o.m. Guy Delmarcel (verantwoordelijk voor de mooie catalogus), Ghisl. Derveaux- van Ussel, Elisabeth Dhanens e.a. Centraal is de reeks ‘David en Bathseba’ die door Frankrijk werd uitgeleend, hoofdexponent van wat men de Margaretha van Oostenrijk-cultuur heeft geheten. Ook het Ermitage van Leningrad leende tapijten. Zeer goed gedocumenteerde commentaren bij de 56 expositienummers, gevolgd door een aantal lezenswaardige wetenschappelijke bijdragen.
⚫	Ars Sacra 75. Kirchliche Kunst der Gegenwart, Overstolzhaus und Handwirkskammer, Köln, 12-2 tot 23-3, 1975. - Deze merkwaardige tentoonstelling werd ingericht door onze Keulse zustervereniging Künstler-Union-Köln en bestreek de bisdommen Keulen en Paderborn na het Concilie. Vooral in het antieke Overstolzenhaus was de opstelling indrukwekkend. De tentoonstelling bewees ‘daß es noch eine arcs sacra gibt’, een levende en originele kunst in dienst van kerkgebouw en liturgie, zoals Willy Weyres (Aachen) in zijn situatiestudie verklaart in de cataloog. Een degelijke cataloog, goed geïllustreerd en deskundig verzorgd. Ook Dr. Tack, de drijfkracht van de KUK, dient voor deze prestatie geluk gewenst.
⚫	Vrijen en trouwen. Aspecten van het volksleven in Europa, Antwerpen, zomer 1975. - Een prachtige cataloog, 31 × 24, 300 blz., weelderig geïllustreerd in zwartwit en kleur. Voor elk deelnemend land een artikel over de volksgebruiken en een nauwkeurige en wetenschappelijke voorstelling der honderden vertoonde stukken, die bovendien zeer dikwijls gereproduceerd zijn. Als werkinstrument en documentatiebron voor de volkskunde bijgevolg een onschatbare aanwinst, des te belangrijker omdat én gebruiken én voorwerpen door het technologisch tijdvak bijna overal worden verzwolgen. Ook typografisch een unieke prestatie (Lannoo, Tielt).
⚫	De franse kunst in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel, sept.-okt. 1975; 19 × 13, 224 blz. - De tentoonstelling is een Europalia-Frankrijk-manifestatie en biedt een mooie keus voorwerpen uit de Gallo-Romeinse en Merovingische periodes, die behoren tot de verzameling der Brusselse Musea voor Kunst en Geschiedenis en uit Franse vindplaatsen afkomstig zijn. Een vijftigtal meestal kleine reproducties en een verzorgde beschrijving der voorwerpen.
⚫	Kunstambachten Benelux, Het Sterckshof, Deurne, juli-sept. 1975. - Goed geïllustreerde en leerzame cataloog over de actuele kunstambachtelijke creativiteit, die aantoont dat - in tegenstelling tot de op hol geslagen creativiteit van vele ‘echte’ (?) artiesten - de meeste ambachtbeoefenaars de estetische zin, de eerbied voor het métier en de aansluiting met de grote tradities niet geheel hebben verloren.
⚫	Flämische Volkskunst, Niederrhein. Freilichtmuseum Grefrath (Viersen), sept.-nov. '75. - Het openluchtmuseum-Bokrijk toonde in de duitse zusterinstelling enkele van zijn merkwaardigste stukken op gebied van het landelijke huisraad. Fijne cataloog, ingeleid door Bokrijkdirecteur M. Laenen. Geïllustreerd.
⚫	Openluchtmuseum en Monumentenzorg, Bokrijk, juni-juli '75. - N.a.v. deze tentoonstelling publiceerde het Vlaamse Openluchtmuseum een brochure (toelichtende nota is beslist een understatement) waarin de betekenis van Bokrijk in het kader van het monumentenjaar wordt onderlijnd, in opdracht van de Bestendige deputatie. Eveneens geïllustreerd.
⚫	Vlaamse Fantastiek van Ensor tot heden, Kerk Vinkem, Beauvoorde, juli-oogst '75; 48 blz. geïllustreerd. - Mooie kleine cataloog van een indrukwekkende tentoonstelling, samengesteld door Jan D'Haese met o.a. van de Woestijnes ‘Kristus in de woestijn’ (reden waarom dit werk in Hasselt niet mocht aanwezig zijn). Inrichter was Opbouwwerk IJzerstreek.
⚫	Kunstcentrum Hof ter Bist te Ekeren bracht goed gemaakte cataloog-brochures over o.m. O. Mills en K. Walch, Louis van Remortel, Jean Rigazzi en Staf van Elzen, met teksten van Roger Geerts, René Turkry, Remi de Cnodder e.a. Voor de laatste tentoonstellingen zijn het Roger Geerts en Rita Hostie (Gaby Landuyt) evenals B. Peeters en V. Buyck (Fr. Vandorpe). Gevolgd door de exposities van Stan Baele (R. Geerts, L.v. Muylder, J. Magerman en R. Turkry) en B. Jorin samen met Trees Suringh, twee Nederlandse kunstenaars.
⚫	Heinrich Campendonck - Edith van Leckwyck, Gal. Wolfgang Ketterer, München (29-1 - 19-3). - Een grote tentoonstelling brengt op dit ogenblik het werk samen van ons medelid en haar overleden echtgenoot en leermeester, de bekende Duitse expressionist. De zeer voorname cataloog bevat de reproduktie in zwart/wit en kleur van 73 werken van Campendonck en 36 van E. van Leckwyck. Van Campendonck merkten we o.m. op ‘Christus am Kreuz und Maria’ (1946) en een drietal Oostendse schetsen uit 1935/36 zoals ‘Der Visscherskaai’ en ‘Kirche in Ostende’, die het Oostends museum zich zou dienen aan te schaffen.
⚫	Retrospectieve Jozef Tysmans, Uitg. Prov. Cultuurdienst, Hasselt. - De succesrijke huldetentoonstelling in het Prov. Begijnhof (13-12-75 - 4-1-76) heeft voor het werk van de in '74 overleden schilder, dat nog te weinig bekend was, in ruimere kring belangstelling gewekt, samen met de Tysmans-monografie, die onlangs verscheen. Goed gedocumenteerde en geïllustreerde catalogus.
⚫	Frans Minnaert - Génèse et métamorphoses, Gal. Jongen, Brussel, jan.-feb. Het tds. ‘Jalons et actualités des Arts’ wijdt het grootste deel van zijn januarinummer aan deze boeiende schilder, wiens werk sedert twee jaar sterk op de voorgrond is getreden: een werk dat gevarieerd is en vooral in de themareeksen rijk.
⚫	Topor. Panic, Pal. voor Schone Kunsten, Brussel (4-12-75 - 18-1-76). - Werk ten behoeve van snobs, aan wie de snob-criticus Freddy Devree een snob-LP als cataloog meegeeft. Ernstige poging om de grenzen van de waanzin te verwijden. Nutteloos deze ‘kunstenaars’ het plezier te gunnen van je ergernis.
⚫	Amsterdamse School. Nederlandse architectuur 1910-1930, Stedelijk Museum, Amsterdam sept.-nov. '75; 112 blz., geïllustreerd. - Met de catalogen van drie andere musea, die eveneens aan deze bouwperiode zijn gewijd, vormt de uitgave van het Stedelijk een grondige samenvattende studie over een toch wel erg belangrijke architecturale periode. Medewerkers zijn Adr. Vennema (socio-econom.), Ell. Bergvelt (volkswoningbouw), F. van Burkom-W. de Wit (Vormgeving), W. de Wit (Amsterdamse arch.-school), F. van Burkom (Nederland). Beeld ook van de welvaart, die Nederland uit de eerste oorlog (der andere Europese landen) haalde.