Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 20

8
Raymond Carlé
75

Als deze priester-schilder gestalten schept als een Suskewiet, een Schrobberbeek en een Pitje Vogel, kwam dat klaarblijkelijk, omdat hij, als voormalige humanioraleraar, rond de jaren dertig onvergetelijke opvoeringen verzorgde van ‘En waar de Ster bleef stille staan’. En als hij als regisseur optrad, kwam dat anderzijds, omdat zijn letterkundige begaafdheid zich als vanzelf ging uiten in het scheppen van toneelspelen, bijbelstukken en missiespelen. Zo o.a. ‘De rijke jongeling’ en de ‘Zendeling’. Die literaire periode schijnt inmiddels voorgoed afgesloten. In elk geval deze stille man, deze kloosterling, spreekt er met geen woord meer over. Een goede veertig jaar geleden begon hij te schilderen, eerst als self-made man, waarbij hij zijn natuurlijke aanleg vooral louterde door zijn aktief kontakt met de oude meesters, waarvan enkele prachtige kopies van zijn hand in zijn klooster te Borgerhout te vinden zijn. De volgende leerschool vond hij bij de beroemde portretschilder Jan Van Puyenbroeck, al kunnen we niet zeggen dat hij zijn vak bij hem geleerd heeft. We vinden immers van hem in andere vertrekken van het klooster indrukwekkende tableaus vol kompositorische kracht, die vóór de van Puyenbroeckse tijd ontstaan zijn. Hij noemt ook o.a. Piet Gillis, die hem heel wat knepen van het vak heeft bijgebracht. Maar ook zonder enige hulp zou hij zijn weg gegaan zijn. Het schilderen zit hem te diep

[p. 436]

Pater Raymond Carlé.

in het bloed. Hij is een te groot opmerker, een te gevoelig wezen en een te schoon mens, om zijn zielsrijkdom in zichzelf opgesloten te houden. Alzo ontstonden indrukwekkende religieuze komposities, die het onmiskenbare talent van deze kunstenaar bewijzen en die helemaal niets te maken hebben met zoete prentjesmakerij. Er kwamen mooie portretten uit zijn penseel, zelfs prachtige zelfportretten, die ongetwijfeld wijzen op zelfkritiek. Maar vooral buiten, onder de wijde hemel, heeft hij jarenlang zijn ideeën en zijn inspiratie gezocht. Ontelbare natuurschetsen liggen in zijn atelier opgestapeld en wachten er om ooit tot schilderij uitgewerkt te worden. We kunnen in die stapel gemakkelijk de pelgrimstocht van de kunstenaar volgen: Baardegem, zijn geboortedorp, Schoten, Lichtaart, Wolvertem, Rivierenhof, Asse, Kalmthoutse heide, Wilrijk, Meldert. Als hij iets bekeken heeft, dan wil hij het opvangen in zijn doeken, in zachte, zeker nooit schelle kleuren. Ook een studie is voor deze kunstenaar iets dat af is, al schijnt hij in elk van zijn produkten steeds nog naar beter te streven; laten we zeggen dat hij bij elke poging steeds dichter bij het volmaaktere wil komen. Hij eksperimenteert wel eens in zijn landschappen, waarin hij van rake detaillering soms overgaat naar grotere kleurvlakken, van impressionisme naar een eigen ekspressionisme. Deze man heeft ons veel te zeggen en het verwondert ons niet dat hij in zijn atelier gevulde dagen beleeft. Hij is er een van de soort, waarvan men zeggen mag dat hij van en voor zijn kunst leeft of, in geestelijker termen uitgedrukt, dat ze voor hem een apostolaat geworden is. Hij is een priester die de macht bezit ook de mens nog langs een andere weg dan die van de sakramenten naar de hemel te brengen: die van de schoonheid. In hem leeft de wondere twee-eenheid van de priesterkunstenaar.

Jos van Rooy