West-Vlaanderen. Jaargang 14

[p. 235]

[Editoriaal]

Cliché Dienst Toerisme Brugge

Brugge is een museum. Wie dat beweren, zeggen het met een onverholen spot.

Brugge is een schrijn, weerleggen anderen, heus niet alleen romantici en er klinkt wijding in hun stem.

Brugge is, om het met een woord van Douwes Dekker te zeggen: ‘een vat vol tegenstrijdigheids’.

Veelsoortige gevoelens, erg verscheiden meningen worden door deze stad gewekt, want Brugge is oud en toch van alle tijden. Het stoot de ene af als een naar, bekrompen, eng nest, oud en vervallen, rot in de muren, rot in de grachten. Anderen lokt het met ontelbare bezienswaardigheden uit alle grote eeuwen en cultuurperiodes.

Ga erheen op een zonnige dag. Benader de stad van de zeekant uit of vanuit de zwarte bossen ten zuiden en zie wat zij in het blauw van de lucht heeft gesneden. Het is een rijk, kordaat en toch speels silhouet.

Maar wanneer je Brugge zo ziet, dan is het of de naald die alles heeft geëtst nog even draalde, of ze nog iets wilde verbeteren of aanvullen, of ze niet zeker was dat alles wel degelijk àf was, vol-tooid.

Die naald is de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, scherp, groot en ietwat verloren.

Binnen Brugge staan een nauwelijks te bepalen aantal huisjes en geveltjes, pleintjes, straten, steegjes die men sinds jaren zoekt, omdat iemand heeft aangeraden ze te bezichtigen, te bewonderen en te bezoeken.

Eén ding is er dat men niet zoekt, dat zich integendeel opdringt, nog vóór de vreemdeling binnen de poorten wandelt: de hoge schone toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk.

Is het waar dat torens tekens zijn, waarmerken van het land waaruit ze zijn gegroeid, van het volk dat ze bouwde, van de tijd die ze gestalte gaf?

De rijzigste toren van Brugge, opschietend uit die diepliggende kerk, in de nabijheid van merkwaardige gebouwen als Gruuthuse en de ‘hospitale van sint-jans’, vertelt de geschiedenis van onze gewesten, van onze mensen, van kerk en godsdienst in dit land. Hij vertelt van brand en vernieling, van vrijheid en bezetting, van vrede en onlusten, maar vooral van levenswil, veiligheid en rechtgeaardheid.

Met de kerk vertelt de toren van grootheid en verval, van zomers en van winters.

Misschien is het waar dat torens en bomen verwant zijn, omdat ze beide de vruchtbaarheid of de armoe van hun grond verraden.

[p. 236]

Foto J. Wellecomme

In de zomer worden ze tekenen van weelde, kracht, vreugde, maar ook getuigen van voorbije winters, van kwetsende eeuwen die wel konden schenden, maar die nooit tot de dood hebben gebroken.

In elke zomer draagt de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk het goud van de zon. Tot in de winter herinnert hij, door schaars licht en sneeuw bespeeld, aan zomerse weelde, aan kracht en aan de liefelijke vreugden van de lente.

In elk seizoen blijft hij een teken van hoop.

Wat Tagore bedoelde over de bomen toen hij de mens tot stilte maande, ‘omdat bomen gebeden zijn’, is waar voor deze toren, deze rilde naald ‘met handen toegespitst van ontoereikendheid’.

Onder het zomerlicht is hij een heldere muziek van vogels en tintelend licht, gotisch, teer en zuiver. In winterse dagen staat hij tegen het grauw gesneden met in zijn lijn nog iets als een zomerse schemer. Hij maakt blij. Hij wekt de gedachte van thuis-zijn, van geborgenheid, van veiligheid. Sterk is hij en mooi, omdat hij jong bleef.

Ga op de Bonifaasbrug staan en bewonder zijn kracht en zijn gaafheid. Wandel naar het kerkhof ten zuiden van de kerk en zie hoe kerk en toren vergroeid staan met de ‘hospitale van Sint-Jan’, zo nauw dat de straat er niet tussendoor kan. Je zal je veilig voelen en rustig, los van de jachtigheid die de straat van de stad verminkt tot een vaargeul van lawaai. Of treedt binnen in de kerk; wandel door haar heerlijke stilte die ontzag afdwingt. Wandel erdoorheen, niet als door een landschap van kunst en verrassingen waar je alleen maar wil bewonderen, doch enkel als door een stilte waar alles spreekt voor wie aandachtig is.

Zo heeft wellicht Guido Gezelle, de grote dichter, het gezien. Ga naast hem staan, op het plein voor de kerk. Hij tuurt dromend naar de ingang. Met hem zal je zien hoe wonderbaar dit gebouw harmonieert met het licht en het donker van de hemel, het licht en het donker op straat en muren en mensen. Zij storen uw rust niet, de mensen in de straat, de vreemden met hun langzame tastende stap en de Bruggelingen, haastig als altijd. Misschien zijn ze in staat je te verzoenen met het donkere rotte water nabij Gruuthuse - die heerlijke buur - en met de ratten in het water. Blijf nog even naast Gezelle en denk eraan dat ratten en rot water geen vat hebben gekregen op dat heerlijke gebouw, die rijke kerk. Maar als je dan naar de kerk toegaat, sluit dan je ogen niet voor de grote donkere memorieplaten die loskomen uit de wanden van de kerk.

De verf der eeuwen laat al los.

Ga dan weer binnen. Daar is alles sterk, ruim en gebaad in stilte en voorzichtig licht.

Wanneer je na een laatste rondgang de kerk verlaat, dankbaar om wat ze je meegaf, dan zal je meteen dankbaar zijn om het licht en het rumoer in de straat, om de lach van wandelaars, het rustige woord van oudjes, het spel van joelende kinderen. Dan weet je het weer: ook dit moet een toren tekenen, dit drukke, stoeiende leven. Daarmee is hij bezig en ergens op een mooie dag zie je dat alles voltooid in het heerlijke silhouet, als je weer eens van de zeekant uit of uit de zwarte bossen ten zuiden van de stad ‘die Scone’ benadert.

Paul Vanderschaeghe

[p. 237]

Marc Gheraerts: Plan van Brugge detail met O.-L.-Vrouwekerk Foto Kon. Bibliotheek.