West-Vlaanderen. Jaargang 13

ontmoetingen
Gustaaf Vermeille Provinciale Prijs voor Poëzie 1964

Gustaaf Vermeille, laureaat 1964 van de Provinciale Prijs voor Poëzie, geboren in 1926, publiceerde tot hiertoe drie dichtbundels. Reeds in de bundel ‘Disticha’, verschenen in 1958, treffen ons de poëtische vonken, die de dichter in een stoere, gewild-sobere taal te voorschijn hamert. Deze dunne bundel, ontstaan uit tal van gekristalliseerde dichtersuren, verscheen toen Gust. Vermeille zich reeds in de literaire tijdschriften zowel met proza als met poëzie had doen opmerken, een tijd van hoogconjunctuur inzake poëtische probeersels en jongerentijdschriften. De modeverschijnselen konden Vermeille evenwel niet imponeren: onder de oppervlakte van het mooie en het klankrijke zocht hij naar een diepere werkelijkheid. De inspiratie bij deze naar de vorm streng-verzorgde bundel kwam voor een goed deel voort uit een plastisch element: het aanschouwen van een oude wandkalender.

Nog in hetzelfde jaar 1958 verscheen zijn tweede bundel met als titel ‘Dichtoefeningen’, niet lijviger dan de vorige, en waarin de dichter ernstig de vorm met de inhoud poogt te verzoenen. Even lijkt het zelfs of Vermeille ertoe geneigd is de weg van de woordkunst op te gaan, ware het niet dat de inhoud, meer nog dan in ‘Disticha’, kenmerken draagt van bezonkenheid en zich daardoor nog schriller gaat aftekenen tegen wat de jongeren ons doorgaans in die jaren te lezen geven.

Op de volgende bundel ‘interludium’ moeten wij vier jaar wachten. Hij verscheen in 1962 en omvat een keuze uit de gedichten, die als het werk van vele dagen waren ontstaan. Over de gedichten van Vermeille wordt gezegd dat zij zijn: ‘...een opeenvolging van verhevigde zintuigelijke indrukken, door een getormenteerd gemoed soms surrealistisch vervormd, maar altijd helder van tekening

[p. 423]

Woord en beeld trillen van zenuwen, ze zijn fris van jeugd.’ (Hubert Van Herreweghen, B.R.T.)

Nu blijkt ook duidelijk dat Vermeille afstand doet van ‘het mooie vers’. Haast met verbetenheid weigert hij iedere versiering, bij zoverre dat men in de kritiek gewag heeft gemaakt van ‘verzen in ruwbouw’. Inderdaad lijkt het er soms op dat versregels steengeworden gedachten zijn. Het mag goeddeels daaraan toegeschreven worden dat waar de vrouw het middelpunt wordt, het enigszins rauwaandoende gedicht als met schokken voortschrijdt. ‘Deze erotische gedichten, die helemaal geen liefdegedichten zijn, zijn geladen met een atmosfeer van onheil, zoals die heerst in een wereld waar man en vrouw tegenover mekaar staan als de twee sterkste elementen van het primitieve leven’ (Piet Vandeloo).

Bij het verschijnen van deze bundel is de ‘Ars Poetica’ van Vermeille in zoverre geëvolueerd dat hij thans volledig afstand doet van de vormschoonheid, de musicaliteit van het woord, het spel van de klanken. Woorden mag men niet verkwisten. Elk gebruik van zoiets kostbaars moet goed overwogen zijn. Voor zichzelf meent de dichter thans deze zekerheid te hebben: de poëzie wortelt niet in de taal!

De bundel waarmede hij de Prijs voor Poëzie van de provincie West-Vlaanderen verwierf, draagt tot titel: ‘Poëzie en Gedicht’. De juryleden waren: Raymond Brulez, Johan Daisne, Jos De Haes, Hubert van Herreweghen en Anton van Wilderode. De uitspraak bij de bekroning was gemotiveerd door ‘het fijn taalgevoel van de dichter en zijn fris beeldend vermogen waarvan men het resultaat bijwijlen met pastelkleuren kan vergelijken. Er zijn invloeden merkbaar, doch niet in zulke mate dat de persoonlijkheid van de dichter geen eigen accent laat horen. Zijn vers neemt soms de toon aan van een bedachtzaam zeggen, terwijl ook zijn verbeelding de lezer aanspreekt. Soms treft een meer gebalde verwoording die op sterke artistieke begaafdheid wijst...’

Het is duidelijk dat Gust. Vermeille in de Vlaamse dichtkunst thans veel meer dan een belofte is geworden.

Willy Spillebeen

Paul Vanderschaeghe

Jan Van Damme

Aansluitend bij deze bekroning werden drie dichtbundels met een premie onderscheiden. In de bundel ‘Groei-pijn’ van Willy Spillebeen wil de dichter zich bezinnen over het poëtisch instrument. Het tragische levensgevoel dat eruit ademt