West-Vlaanderen. Jaargang 4

[p. 315]

Kunstactualiteiten

Provinciale cultuurdagen

DE Provinciale cultuurdagen, waarvan het volledig programma in vorig nummer verscheen, kenden een groot sukses. Elders in dit nummer vindt men de korte inhoud van de referaten der kunstschilders Boel, Landuyt, Notebaert en Peire. Hier volgt thans de slotrede, die in dezelfde Academische zitting te Brugge in het Provinciale Gebouw, uitgesproken werd door de animator dezer Cultuurdagen Bestendig Afgevaardigde J. Storme:

‘De openbare besturen hebben tot taak het algemeen welzijn te bevorderen. “Om alles wat den volke goed is” dient het hoogste ideaal te zijn van alwie, op een of andere plaats, deelneemt aan de leiding van het volk. Zulks omvat ongetwijfeld: De zorg voor het zelfbehoud van dat volk, de zorg ook voor zijn materieel bestaan, de zorg voor sociale vrede en rechtvaardigheid. Doch de leiders van een volk dienen er diep van overtuigd te zijn dat dit alles moet bekroond worden door een hoger geestelijke ontwikkeling, want het is slechts door de geest dat het leven van de mens een hogere waarde krijgt.

Door de opvoeding en de verfijning van zijn geest verhoogt en veredelt de mens zijn levensvreugde. Dat is juist het doel van de cultuur: de mens meer mens te maken, hem geestelijk te verruimen en wijder open te stellen voor de hogere geestelijke waarden. Vermits cultuur de opvoeding betekent van de menselijke geest, zal cultuur steeds op de allereerste plaats eerbied hebben voor de menselijke persoonlijkheid, daar juist de persoonlijkheid door de geest gedetermineerd wordt. Het bewustzijn van de volstrekte primauteit van de geest boven de materie en van de waarde van de menselijke persoonlijkheid boven de naamloze en zielloze gemeenschap zijn de twee grondpeilers van de cultuur.

Die geestelijke waarde en die persoonlijkheid drukt de mens het treffendst uit in zijn kunst. De natuur, Gods eindeloos gevarieerde schepping, die wij om haar schoonheid en haar rijkdom bewonderen, is één zaak; de kunst is een andere zaak. Beide hebben een eigen taak, een eigen leven, beide zijn eerbiedwaardig, doch laten wij het éne met het andere niet verwarren. Men toetse niet de kunst aan de natuur, doch men toetse de kunst aan de menselijke ziel, aan de menselijke persoonlijkheid. Want kunst is steeds een taal. Zij is vormentaal komende uit de scheppingsmogelijkheid, vandaar de scheppingsdrang van de menselijke geest.

Wanneer een renner een koers wint, of wanneer een athleet een rekord klopt, dan staan wij voor een prestatie. Die prestatie kan, als prestatie, wel eerbiedwaardig zijn, het gepresteerde zelf nochtans getuigt niet van de mens. Wanneer een kunstenaar een kunstwerk voortbrengt: literatuur, plastiek of muziek, staan wij eveneens voor een prestatie, doch voor een prestatie van een onbetwistbaar hogere orde: het gepresteerde zelf, het kunstwerk getuigt van de geest van de kunstenaar, van de geest van de mens. De vormen die hij geschapen heeft zijn een produkt van zijn scheppend vermogen en zijn geladen met de spanning van de menselijke geest. Beide woorden zijn hier van belang en van betekenis: geest en menselijke geest. De kunstenaar, hij weze dichter, beeldend kunstenaar of musicus, spreekt een eigen artistieke vormentaal, die uitrijst boven de beperktheid van de philologische taal.

Waar het banale woord begrensd is, gaat de vormentaal van de kunst in eindeloze variaties verder, sprekend van de ziel van de mens, van de innerlijke wereld in de mens. De ziel van de mens waarin de grote grondtoon van alles is: ‘Die ewige sehnsucht’, zijn immere onvoldaanheid, dat steeds rusteloos verder streven en zoeken naar waarheid en goedheid, die moeten openbloeien in schoonheid: die onuitroeibare drift van de menselijke geest naar het Absolute.

Het is die onuitroeibare drift naar het Absolute, die de mens langs ongebreidelde driften heen in tragische vaart naar de diepste diepten voert van zonde, ellende en ondergang, ofwel die hem in opperste heldhaftigheid naar de hoogste toppen van de heiligheid voert. De meeste mensen evenwel bewegen zich in een hopeloze middelmatigheid tussen deze beide uitersten, nu eens meer links, dan weer meer rechts geslingerd in onvoldaanheid en matte verveling, die tegenwoordig weggeraasd worden in de geprikkelde nervositeit van onze uiterst gemechaniseerde beschaving. Daar staat de kunst met haar - vooral tegenwoordig - eindeloos variërende vormen, steeds getuigend van die eeuwige menselijke Sehnsucht. De Christelijk geïnspireerde en de profane, zelfs de atheïstisch getinte: steeds getuigt zij van een menselijke geest die haar schiep uit scheppingsdrang en uit drang naar de eeuwige waarden van orde, klaarheid en gaafheid, de eeuwige onuitroeibare drang naar het Absolute. Ieder kunstwerk voert ons dichter tot dat Absolute. Ieder kunstwerk geeft een gedeeltelijke bevrediging van die drang en verscherpt hem tegelijk. Hoe hoger en hoe rijker onze kennis van de schoonheid is - hoe dieper wij in de complexiteit van het menselijke wezen blikken, om er ten slotte die ultieme drijfveer te ontwaren -, hoe groter ook onze vreugde wordt, maar tevens ook hoe dieper ons heimwee naar dat Absolute. Dat is dan ook de waarde van de cultuur: dat zij de honger naar het Absolute enerzijds enigermate bevredigt, maar anderzijds, en dit vooral, hem nog verscherpt. En wij weten dat dat Absolute is: God zelf, in wie de mens alleen rust kan vinden, naar het woord van Augustinus: ‘Irrequietum cor meum donec requiescat in Te’. Kunst is dus op de allereerste plaats: het scheppen van vormen, waardoor de mens zijn diepste verlangen naar het Absolute uitdrukt, de diepste trek van zijn persoonlijkheid.

Deze cultuurdagen zijn een pogen om ons volk op te voeden, om onze mensen te leren luisteren naar die geheimvolle trillingen van de menselijke ziel, opdat zij steeds beter leren bevroeden dat er nog iets anders is dan werken, eten en slapen, iest anders dan koudweg te redeneren. Het diepere leven wordt niet gevat en drukt zich niet uit in de exacte wetenschappen. Het wordt gevat door de kunstenaar, die het weerspiegelt in zijn werk, dat aldus spreekt van God en van de mens tegelijk.

Wij danken dan ook al degenen die aan het welslagen van die dagen hebben medegewerkt en hopen dat zij hun doel mogen bereiken.’

In het volgend nummer van West-Vlaanderen zullen naar aanleiding van de provinciale cultuurdagen gewijd aan het toneel te Ieper, een paar bijdragen verschijnen over toneel, alsmede een verslag van deze cultuurdagen.

[p. 316]

Westvlamingen te Antwerpen

DE Koninklijke Kring van de Westvlamingen uit het Antwerpse richtte op woensdag 19 october, in samenwerking met ons verbond, een literaire avond in.

De h. Lecoutre, bestuurslid, leidde de avond in en heette de aanwezigen hartelijk welkom. Hij moest de spijtige mededeling doen dat Stijn Streuvels, die ook op deze avond te Antwerpen werd verwacht, om gezondheidsredenen verhinderd was.

Na de groet door de h. Storme, lid van de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen, die het woord nam in naam van ridder Pierre van Outryve d'Ydewalle, richtte de bekende toneelschrijver Jos. Janssen zich met een paar woorden tot de aanwezigen.

De interviews, afgenomen van de auteurs Marcel Matthijs, Gaston Duribreux en Fred Germonprez betekenden voor de aanwezigen een inwijding in de werk-methodes van deze schrijvers. Zo vernamen we van Marcel Matthijs welk incident hem op het idee bracht van ‘De Ruitentikker’, en hoe die eerste kern als een sneeuwbal aan het rollen ging tot aan het einde de auteur zijn inspiratie zelfs remmen moest. ‘De Ruitentikker’ ontstond uit een opstandig gemoed, maar Marcel Matthijs protesteert tegen de mening alsof dit boek uit een communistische geest zou zijn gegroeid. ‘Want, zegt hij glimlachend, verder dan sociaal-democraat heb ik het nooit gebracht.’ Marcel Matthijs blijkt op dit ogenblik aan een viertal romans bezig te zijn.

Van Gaston Duribreux vernamen we dat hij al heel jong tot het schrijven kwam, al waren het dan uitsluitend liefdebrieven, alleen aan zijn aanstaande vrouw gericht natuurlijk. ‘Als ik dan getrouwd was en geen liefdebrieven meer hoefde te schrijven, heb ik mij aan het schrijven van boeken gezet’, verklaart Duribreux. Spreker wist zijn publiek dan nog boeiend te onderhouden over zijn roman ‘De zure druiven’.

Fred Germonprez sprak over de motieven die hem inspireren. Het schrijven is voor hem niet alleen een innerlijke bevrijding, maar hij beschouwt het ook als een ‘zending’. Een auteur heeft een boodschap te brengen, moet getuigen voor ‘iets’. Germonprez centraliseert zijn aandacht op het sociale milieu, de armoe, de strijd van de vissers om het dagelijks bestaan en situeert dit alles in een historisch kader. Hij sprak over zijn ‘Iseland, Iseland!’, zijn ‘Moerduivels’ en ook over zijn jongste werk ‘Mensen in de schaduw’, dat zich afspeelt in een sanatorium en waarin hij aan die mensen een opbeuring en aanmoediging wil brengen. Hij heeft nog heel wat nieuw werk op het getouw en koestert veel ambitie voor het toneel.

Daan Inghelram las een zeer gesmaakte novelle, ‘De ring’, voor. Deze novelle heeft een stemmige inzet, krijgt dan een toenemend tragisch accent en eindigt in een warm en mild slot.

Staf Weyts las de boeiende geschiedenis van ‘Knobbeltje’, een sprookje voor kinderen van 7 tot 10 jaar, waarmee hij veel succes oogstte. Ook P. De Wispelaere las uit eigen werk en er werd met veel aandacht geluisterd.

André Demedts hield een bondige maar betekenisvolle toespraak. Hij wees op de band die er bestaat tussen West-Vlaanderen en Antwerpen.

Tot besluit van de avond droeg Antoon Vander Plaetse voor uit het werk van Streuvels, Verschaeve en Gezelle. Hij verklaarde zich te willen beperken tot deze drie klassieke Westvlamingen. We kregen o.m. te horen het slotfragment uit ‘De Vlaschaard’ van Streuvels, dan volgde een fragment uit ‘Judas’ van Verschaeve en dan een stukje uit Gezelle's verzen, waarin hij het bonte gewemel van een pachthoeve beschrijft.

Met een woordje door de h. F. Roose, voorzitter van de Kring, werd deze uiterst geslaagde avond verder in een gezellige stemming besloten.

Geslaagd kongres van het nationaal kristelijk toneelverbond te Knokke

DE twee kongresdagen die het N.V.K.T. op 22 en 23 october te Knokke in het Casino heeft ingericht, mogen als uiterst geslaagd beschouwd worden. En niet alleen omdat er grote belangstelling was van toneelspelers en liefhebbers uit alle hoeken van het land, maar vooral omdat op het kongres zowel de hoge bloei als de eensgezinde vriendschap tussen de talrijke Vlaamse liefhebberskringen treffend tot uiting kwam.

's Zaterdags reeds werd een overzichtelijke boekententoonstelling geopend en een kort woord van welkom uitgesproken door Dr Eugeen Mattelaar, schepen van Knokke. De declamator en bekende regisseur Antoon Vander Plaetse hield in de namiddag een merkwaardig referaat over ‘het woord in de voordracht- en toneelspeelkunst’. Hij onderlijnde hier onder meer dat een geschreven literaire tekst eerst volle waarde en klank krijgt als hij

[p. 317]

voor het publiek wordt voorgedragen. Hierop volgde een geslaagde declamatiewedstrijd. De jury die voorgezeten werd door Bestendig Afgevaardigde Jozef Storme bekroonde een twaalftal artiesten. 's Avonds werd door de rederijkerskamer Jhesus metder Balsehblomme uit Gent de bekende middeleeuwse cluyte Nu Noch opgevoerd. De leiding van H. Caspeele en de opvoering waren werkelijk hoogstaande. Ook de door velen reeds bewonderde balletgroep Elsa Darciel deed hier haar optreden met enkele bijzondere dansen.

23 october was de hoogdag. Na een mis in de Margarethakerk waar E.H. Godfried Oost, geestelijk adviseur van het Verbond een kanselrede hield, trokken de deelnemers stoetsgewijs naar het Casino voor een grote akademische zitting.

De nationale voorzitter van het verbond, de h. Marcel Sercu, sprak een inleidend woord en dankte de aanwezigen om hun opkomst. Wij bemerkten er o.m. de Gouverneur van de provincie, Mgr. De Smedt, Mgr. De Keersmaecker, afgevaardigde van de bisschop van Gent en vertegenwoordigers uit Frankrijk en Nederland. In het aktiviteitsverslag dat werd voorgelezen door de nationale sekretaris, de h. Carlos van Lanckere, vernamen wij dat het verbond momenteel over het land 500 toneelverenigingen groepeert en dat er steeds wordt uitgezien om elk initiatief moreel te steunen.

De h. Paul Rock, direkteur bij de dienst voor Volksopleiding, sprak in een stevig gedocumenteerd betoog over de rol van het toneel in het moderne leven. Waar toneel, aldus spreker, vijftig jaar geleden, praktisch het enige ontspannigsmiddel was voor het volk, staan we nu met film en televisie, die inderdaad de indruk kunnen wekken dat zij het toneel zullen verdringen. Hij bepleitte meer verzorging van het toneelspel.

Mgr. E. De Smedt, bisschop van Brugge, hield vervolgens een werkelijk schitterende toespraak, die door alle aanwezigen aandachtig werd gevolgd. Het toneel zal nooit verdwijnen, zo sprak de bisschop hierbij aansluitend met het woord van de h. Rock, want het is een stuk van het leven, en de toneelspeler oefent in ons land een grootse zending uit, een kulturele, maar ook een algemeen-menselijke en godsdienstige invloed. Mgr. De Smedt bepleitte eveneens een steeds hoger streven van het liefhebberstoneel en onderstreepte welke voorname rol het spelen kan om de mens niet te ontwortelen maar te behouden in zijn natuurlijke gemeenschap. Het toneel heeft dus zowel een kulturele als een opvoedende en sociale taak. Ook over de toneelspeler zelf sprak de bisschop. Hij dient er steeds voor te zorgen dat hij door het toneel een beter mens wordt, want het toneel kan hem misvormen, het toneel kan hem uithuizig maken en zijn gezinsleven bedreigen.

Senator H. Jespers, ere-voorzitter van het verbond, dankte Mgr. De Smedt om zijn wijs en opbeurend woord en verzekerde hem namens alle leden de trouw en de gehechtheid aan de roomse overtuiging.

De h. Jozef Storme sprak vervolgens op de hem eigen overtuigende en inslaande manier, over de taak van de overheid ten aanzien van de volksopleiding en duidde aan hoe bepaald de provinciale overheid wil vooropgaan in de zorg om de culturele ontplooiing van ons volk. Dr Marcel Grypdonck, directeur van de culturele diensten der provincie Oost-Vlaanderen hield de feestrede over ‘Vreugde en pijn van de toneelspeler’. Het leven van een toneelgroep is soms hard en lastig en heel dikwijls vraagt het al veel inspanning om de band samen te houden. Doch hoe vaak zijn ook de moeilijkheden niet bodem en bron van nieuwe bloei?

Besluitend mogen wij niet nalaten de inrichters van harte te feliciteren. Het Nationaal Vlaams Kristelijk Toneelverbond heeft hiermede bewezen dat het het sterkst staat van het hele land, niet alleen wat het aantal aangesloten kringen betreft, maar vooral wat betreft de vitaliteit en het vooruitzicht voor de toekomst.

Basia

IN maart 1956 vat Basia zijn tweede jaargang aan. Het is een dichtschrift voor jongeren dat openstaat voor alles wat moreel en niet a-kristelijk werd gesteld. Hoewel de nadruk ligt op dichtinzendingen worden ook proza en kritische studies opgenomen. Geen ekspliciete poëziestrekking wordt erin voorgehouden. Het blad beoogt alleen ‘Ansteckung’ te zijn, jongeren die voorheen nimmer publiceerden hun kans te geven. Tot nog kwamen reeds 25 debutanten er in voor, uit het ganse Vlaamse land, wijl in de rubriek ‘Redaktiepeilingen’ zowel op de geweigerde als op de aanvaarde bundels kritiek wordt uitgebracht. Dat de eerste jaargang niet onopgemerkt voorbijging getuigt de gunstige pers die Urbain Van de Voorde en André Demedts er aan gaven, dit spijts de redaktie volledig door jongeren wordt waargenomen.

Het doel van deze aankondiging is nieuwe krachten in dit initiatief te betrekken, ruimer belangstelling te wekken voor poëzie die niet noodzakelijk onsamenhangend hoeft te wezen om aangenaam te zijn.

Van jaargang I kan alleen het novembernummer nog bekomen (50 paginae, 10 F), wijl inschrijving op jaargang II (200 pag., 40 F) reeds nu kan gestort op P.C. van E. Bovee, 5122.99, Noordzandstraat 94, Brugge. Zelfde adres voor medewerking en korrespondentie.

[p. 318]

Koninklijke Vlaamse academie voor taal- en letterkunde prijzen voor het jaar 1956

De August Beernaertprijs, ten bedrage van 10.000 F. Wordt toegekend aan het beste in het Nederlands gestelde werk, zonder onderscheid van genre, dat door een Belgische schrijver in de periode 1954-1955 geschreven en al dan niet uitgegeven werd. Twee exx. ter secretarie in te zenden, uiterlijk tot 10 december 1955.

De Nestor de Tièreprijs, ten bedrage van 7.500 F. Wordt toegekend aan het beste onder de Vlaamse toneelwerken, gedrukt of in handschrift, die gedurende de periode 1954-1955 geschreven werden, of althans noch door druk, noch door de opvoering vóór dit tijdvak openbaar werden gemaakt. Toneelwerken, die reeds in een andere prijskamp bekroond werden komen niet in aanmerking. Twee exx. ter secretarie in te zenden uiterlijk tot 10 december 1955.

De Joris Eeckhoutprijs, ten bedrage van 7.500 F. Wordt toegekend aan het beste letterkundig werk, in handschrift of gedrukt, en beslaande ten minste honderd bladzijden, door een Belgische schrijver in de loop van de jaren 1954 en 1955 in het Nederlands geschreven, niet over een periode der literaire geschiedenis, maar over een auteur. De voorkeur wordt gegeven aan een essay over een Nederlands schrijver. Twee exx. ter secretarie in te zenden vóór 10 februari 1956.

De Arthur A. Cornetteprijs, ten bedrage van 10.000 F. Wordt toegekend aan de Belgische schrijver, die in de tijdruimte 1951-1955 het beste in het Nederlands gestelde essay zal geschreven hebben. De prijs kan toegekend worden voor één essay zowel als voor een bundel essays. Het aantal bladzijden speelt geen rol. De prijs kan niet toegekend worden aan hem die voor hetzelfde werk in een door een openbaar bestuur of enig genootschap uitgeschreven prijskamp reeds bekroond werd.

Voor meer inlichtingen kan men zich wenden tot de secretarie der Academie, Koningsstraat 18, te Gent.

Artistenmis

OP initiatief van twee Brugse kunstenaars, de hh. Fernand Boudens en Silvaan De Ruwe werd van 6 november af ieder zondag om 12 uur in de kerk van de PP. Jezuieten, Vlamingstraat te Brugge, een artistenmis opgedragen. Het is een gelezen mis, met een sermoen in de vorm van conferentie, gehouden door E.H.J. Verheecke, directeur van het St Andreasinstituut te Brugge. De mis wordt telkens opgeluisterd door het optreden van een solist. Zo hoorden wij reeds de kunstzangers Frederic Anspach en Silvaan De Ruwe en de fluitist Yves Lescrauwaet.

Het is de bedoeling van de inrichters jongere muzikale artisten op die manier een kans te geven. Zij zijn tot hiertoe volledig in hun opzet geslaagd. De Brugse artistenmis kent grote belangstelling.

't Brugs beertje

DE Universitaire Kring 't Brugs Beertje die nu reeds zes jaar lang ieder jaar op de planken komt met een stuk van wereldformaat, heeft dit jaar het plan opgevat een Italiaans blijspel voor het voetlicht te brengen. En wel het overbekende 't Was de Wind van Giovacchino Forzano, een werk waarmee de K.N.S. en inzonderheid Jos. Gevers en Jet Naessens een ongehoord succes kende. De voorstelling, zoals naar gewoonte ten bate van een studentikoos sociaal werk gaat dit jaar in tegenstelling met vorige niet op een zondag maar wel op een zaterdag, zijnde 14 januari 1956 om 19.30 in de Volksschouwburg te Brugge door. De Kring wenst er zijn trouwe bezoekers op attent te maken dat er dus niet meer de tweede zondag, maar de tweede zaterdag van januari gespeeld wordt.

Argentinnië

Verschillende Vlaamse kunstenaars hebben zich in Argentinnië gevestigd, o.a. de Oostendse beeldhouwer Daniel Devriendt, die er een zeer bloeiende keramiekzaak heeft gesticht.