West-Vlaanderen. Jaargang 2

[p. 270]

Kunst en geest

Bij het einde van de tweede jaargang van ‘West-Vlaanderen’

HET heeft niet veel nut hier terug te keren op de lofuitingen, die West-Vlaanderen in zijn nog kort bestaan van zeer diverse zijden mocht in ontvangst nemen. Zij betroffen, zowel inhoud als presentatie; zij werden overigens omgezet in concrete cijfers: de steeds toenemende groei van het abonnentenaantal. Zo werd intussen het bewijs geleverd dat, mits medewerking van allen, een algemeen kunstblad leefbaar is, zelfs voor een zo beperkt gebied als West-Vlaanderen is: op voorwaarde dat men zich stelt op een basis, die ruim genoeg is om de verschillende vormen van het artistieke leven tot hun recht te laten komen.

Het is evenwel vanzelfsprekend dat niet iedereen met alles wat hier verscheen instemt, ook niet ieder artist. Het kon ook niet anders; zelfs in de veronderstelling dat elk artist zijn eigen blad kon redigeren, dan zou dit hem nog niet helemaal kunnen bevredigen: immers kunstopvattingen zijn vatbaar voor evolutie: wat iemand vandaag behaagt, zal hem misschien morgen verkeerd of voorbijgestreefd schijnen. Toch willen wij hier enkele ogenblikken blijven stilstaan bij enkele bedenkingen die wij hier zullen weergeven in hun scherpste vorm, de verantwoordelijkheid latend aan wie ze maakten.

*

Eerst en vooral is er de gedragslijn, die door West-Vlaanderen wordt aangenomen, tegenover wat men gewoonlijk met de zeer vage en weinig acurate term moderne kunst betitelt.

Hoe is het mogelijk, vragen de enen, dat West-Vlaanderen, hetwelk de ambitie heeft de kunst te willen gezond houden d.w.z. binnen de lijnen van onze Westerse en christelijke beschaving, een kunst kan aanmoedigen, die volkomen dwaas is; een kunst, die fundamenteel anti-godsdienstig en zelfs satanisch is, vermits zij geen vrede nemen wil met het werk van de Schepper en de werkelijkheid overboord werpt; een kunst, die totaal onesthetisch is, vermits zij alle schoonheidsnormen verwerpt en zich met welbehagen wentelt in het lelijke en het abnormale; een kunst, die elk humanist moet afstoten, vermits zij alle erkende hogere waarden negeert en bepaald regelrecht in oppositie staat tot wat de grootste kunstenaars van het verleden hebben tot stand gebracht.

Hoe is het mogelijk, zeggen de anderen, dat West-Vlaanderen, dat de ambitie heeft de kunst te willen vooruitstoten d.w.z. binnen de stroom van de vooruitgang en kunstevolutie, werken kan reproduceren van kunstenaars zonder persoonlijkheid, die hopeloos tot het verleden behoren; kunstenaars die de moed niet hebben zichzelf te zijn en zich laten richten door de wansmaak van het domme publiek; kunstenaars, die vergeten, dat alle grote kunst een revolutie is en dat dit ook zo was in het verleden; kunstenaars, die leven buiten de grote geestesstromingen, welke over de ganse wereld tot uiting komen; kunstenaars, die even zielloos en dood zijn als hun werken zelf.

Eenieder ziet onmiddellijk dat beide richtingen, die het alle twee blijkbaar goed menen met de kunst, diametraal tegen elkaar gesteld zijn. Een kunstblad moet ongetwijfeld het goede zoeken dat aan weerszijden kan aanwezig zijn... en het excessieve verwerpen. Dat heeft West-Vlaanderen gewetensvol pogen te doen; het heeft gewezen naar de toekomst, maar is er niet voor teruggeschrikt het valse en geaffecteerde te onderlijnen van veel moderndoenerij, evenmin als het een blad voor de mond nam waar het er om ging zekere beslist ongezonde

Ontvangst 25 October. Bisschoppelijk Paleis. Links: Een hoekje van het salon, met v.l.n.r.: Dora Rommelaere, Remi Ghesquiere, Alfons Blomme, Maurits Deroo, Jozef Hanoulle, Willem Putman, Jozef Storme, Mr. A.M. Botte, Baron Jozef Ryelandt, Staf Weyts. - Rechts: Een momentopname tijdens de toespraak van Zijne Excellentie Monseigneur De Smedt; links Kanunnik J. Dochy.

[p. 271]

stromingen af te keuren. Anderzijds heeft de redactie heel wat geweerd, dat beslist ouderwets en onpersoonlijk was, ook al kon men aldus mensen met een soms gevestigde reputatie krenken; bovendien mag eerlijk verklaard worden dat Janpubliek door ons blad niet ontzien werd, maar op tijd en stond om zijn dwaasheid werd gerispt. Mogelijks heeft men soms de bal misgeslagen; men bedenke echter dat er misschien nooit een tijd geweest is waarin het moeilijker was dan thans om het koren van het kaf te onderscheiden. West-Vlaanderen heeft zich in elk geval ervoor gewacht te vervallen in de gebreken. die de hedendaagse critiek in alle kunstvertakkingen zo onbetrouwbaar maakt: kliekjesgeest en wederzijdse bewieroking, politieke voortrekkerij of bedilzucht, commerciële belangen...

*

Dit brengt ons tot de critiek, die van bepaalde zijde vooral geuit werd: Vlaanderen is reeds zo klein; waarom een provinciaal blad, dat bovendien enkel maar een deel van de kunstwereld nl. het christelijke aanbelangt; weg met al dat provincialistische gedoe; de kunst is aan geen streek gebonden; kunst heeft bovendien niets te maken met wereldbeschouwing; laten we de kunst dienen en haar alleen.

Maar daartegen gaan dan weer andere stemmen op, die zeggen: Maar zijt gij dan stekeblind; ziet gij niet dat de officiële kunstwereld een echte Augiasstal is geworden; mist ge de moed om het onrecht aan te klagen dat op zo grote schaal gebeurt: prutsers die met staatssubsidies en reisbeurzen weglopen, zondagschrijvers die met Academische titels worden overladen, Walen en Brusselaars die tot in het Vlaamse land toe de grote decoratieve opdrachten krijgen, enz. enz.

Inderdaad, wij zijn maar een klein land en West-Vlaanderen is maar een hoek van dat kleine land; wij hebben zelfs geen hoger kunstonderwijs, noch hoger onderwijs tout court. En toch hadden we en hebben we zeer grote namen op kunstgebied, in het verleden en ook in het heden, namen die zo groot zijn, dat wij ons de fierheid mogen permitteren ‘ons zelf te zijn’. Wat raakt het ons als nulliteiten tot officiele grootheden werden uitgeroepen, dank zij de politiek: hoevele ‘gloriën’ der jaren '40-'45 werden door andere ‘gloriën’ vervangen in de jaren '45-50, die dan toch wederom in het niet verzinken. Men vecht niet tegen zeepbellen.

Wel willen wij positief werk leveren. Vandaar de propaganda, die het blad voert rond namen van meesters, die niet naar waarde werden geëerd. Vandaar de hulp die door het Verbond in het algemeen en ons blad in het bizonder geboden wordt voor de bekendmaking van beloftevolle jongeren. Vandaar de nieuwe belangstelling, die in West-Vlaanderen en ook enigszins in den lande reeds gegroeid is voor kunstenaars die hun Vlaams-zijn of hun christendom niet hebben verraden om hun carrière te dienen. Vandaar de ergernis van enkele zeer kleine mensen. Vandaar ook de achting, die alle eerlijke mensen uit alle kampen West-Vlaanderen toedragen.

*

Tenslotte zijn er ook enkele dingen, die West-Vlaanderen beslist niet wenste te zijn.

Het wilde geen ‘Jongerenblad’ zijn, naar het model van zovele jongerenbladen waarin enkele vrienden mekaars pennevruchten ophemelen, wat aan polemiek doen om van zich te laten spreken, wat excentriciteiten uithalen om de goede gemeente van hun jeugd te overtuigen, een blad dat tenslotte meestal uitsterft, wanneer het zijn dienst gedaan heeft.

Het wilde geen zuiver ‘doctrinair blad’ zijn, dat een net bepaalde kunstrichting vertegenwoordigt. Natuurlijk zal men er wel leidinggevende artikels aantreffen. Maar hoofdzaak blijft toch: contact en wederzijds begrip tot stand brengen tussen kunstenaars en publiek.

Het wilde geen ‘folkloristisch’ of ‘dialectisch’ of ‘plaatselijk historisch’ blad zijn. Al ware het maar omdat West-Vlaanderen zijn ‘Biekorf’ heeft, die een eresaluut verdient om het werk dat reeds zovele jaren werd gepresteerd.

Het wilde geen ‘kunstarcheologisch’ blad zijn. Ook al wordt de kunstarcheologie soms ter hulp geroepen, zij zal steeds een dienende rol vervullen omdat West-Vlaanderen het blad is van het Kunstenaarsverbond en dus in de eerste plaats de levende kunst op het oog heeft. Evenmin wilde het een ‘toeristisch’ blad zijn, hoeveel eerbied men ook hebbe voor de toeristische belangen van provincie en gemeenten.

Wat West-Vlaanderen zal pogen te blijven is: de spiegel van het artistieke leven der provincie, waarin al het mooie dat hier gepresteerd is, wordt weerspiegeld van welke zijde het ook kome; een spiegel echter, die tijdig zal gekeerd worden naar het artistieke leven van het ganse Vlaamse land en van het buitenland, ten einde aan de doem van het provincialisme te ontkomen in een tijd die in het teken staat van het wereldburgerschap; op deze spiegel zullen de figuren onzer levende kunstenaars op het voorplan verschijnen, maar het ganse leven van ons volk evengoed als de onschatbare kunstschatten van het verleden zullen hen een rijke en waardige achtergrond bieden. Dat deze spiegelbeelden Vlaams en christelijk zullen zijn zal geen vervalsing zijn van de werkelijkheid; het zal de werkelijkheid zelve zijn.

D^R ALBERT SMEETS

Ontvangst 25 October. Bisschoppelijk Paleis, Brugge. Voorzitter Jozef Storme overhandigt, namens het verbond, aan Z. Exc, Mgr. De Smedt, een Keramiekpaneel, ontworpen en uitgevoerd door Roger Vandeweghe, Beernem.
Fotos De Mey, Brugge.