West-Vlaanderen. Jaargang 2

Kunstactualiteiten.

Nabeschouwingen over de cultuurdagen van 1952

NIEMAND zal ons waarschijnlijk tegenspreken wanneer wij beweren dat dit jaar de cultuurdagen wederom een stap vooruit betekenden... En juist omwille van dit schoon succes zullen de inrichters gemakkelijker willen aanvaarden dat er op hun schitterende inspanningen met de beste bedoeling enkele bemerkingen worden gemaakt: zij worden alleenlijk ingegeven door de sympathie voor hun werk.

De tentoonstelling van manuscripten van Westvlaamse componisten ware wel interessanter geweest had men de partituren die er ten toon gesteld waren, kunnen doorbladeren en inzien... Vele ervan zijn inderdaad niet uitgegeven. Doch, alhoewel deze expositie ver van volledig was (sommige toondichters, of hunne erfgenamen, werden naar het schijnt niet bereikt; anderen hadden de uitnodiging niet beantwoord) ze bleek de moeite waard om het publiek in kennis te stellen met heden en verleden uit de Westvlaamse wereld der scheppende toonkunstenaars. We zagen er handschriften van Peter Benoit (wel hadden we hier liever een van zijn grootse oratorio-partituren zien prijken, dan dit ongekend Frans-betiteld prulletje), van de oud-bestuurders van het Brugse Conservatorium Van Gheluwe. Mestdagh en Ryelandt. We misten evenwel een werk van Waelput. Verder, werk van de Bruggelingen Reyns, Degraeve, Wybo, Boddaert, e.a.; van Van Dycke, Deroo, Boucquet, Joris, Br. Ildefons. Kortrijk was vertegenwoordigd door een werk van zijn Conservatorium-directeur Van Eeckhautte en door de kopie van een werkje van de te vroeg gestorven talentvolle André Devaere. Uit leper konden wij aanstippen Blomme, Legley en Decadt. Oostende zorgde voor een curiosum: een fragment uit ‘La Gamme d'amour’ van de kunstschilder James Ensor. Ook voor een bladzijde ondertekend door Leandre Vilain, en voor een bundel liederen van de jonge Van Branteghem. Izegem was vertegenwoordigd door H. Roelstraete en D. Clement, Torhout door N. Bogaert, Roeselare door L. De Meester en Juffrouw Callebert. Nog andere namen als die van R. Ghesquiere, E. Brengier, Guillemyn, Missine trokken de aandacht. De bewaakdienst zag belangstellenden bij hun bezoek hun notaboekje opdiepen... Zou er echter één schoolbestuur gedacht hebben dat hier voor de leerlingen iets te leren viel?...

Een hoogtepunt tijdens de cultuurdagen was voorzeker het concert dat de groep ‘Pro Musica antiqua’ onder de leiding van Safford Cape ten beste gaf in de Renaissancezaal van het Stedelijk Museum van Brugge. Het stadsbestuur dient hier onvoorwaardelijk geprezen om de gastvrijheid die het verleende aan de gegadigden van zuiver kunstgenot. In de perfectie op elkander afgestemd en met het volle begrip van de werken die ze uitvoerden vergastten de vijf zangers van de groep het publiek op een echt festijn van middeleeuwse en renaissance vocale muziek. In de tere en ijle klank van blokfluiten, vedels en luit ontplooiden zich klaar en doorschijnend de mooie lijnen van tenors, conducten en contrapunten. En aan de wanden schenen de figuren uit de schilderijen te herleven... zó klonk de serene muziek van hun tijd...

De belangstelling voor deze uitvoe-

[p. 40]

ring van ‘oude’ muziek was zeer groot... Zal men ons tegenspreken als wij beweren dat het was omdat deze muziek werd opgediend in haar aangepast kader? Iemand fluisterde na het concert: ‘was het een radio-uitzending geweest, nooit zou ik de moed gehad hebben tot het einde toe te blijven luisteren; thans heeft gans de auditie mij geboeid’. Er was daar natuurlijk het discrete maar gepaste commentaar van Dr Boereboom, er was echter voornamelijk de atmosfeer. Wat er te Brussel met de middagconcerten geschiedt in de Koninklijke Musea, te Haarlem in het Frans Halsmuseum (waar onder het concert van oude muziek de enig mooie Halsportretten hangen te trillen in het bevend kaarsenlicht) en op vele plaatsen in het buitenland is, Goddank, thans ook te Brugge mogelijk geworden. Het is een verovering van de Cultuurdagen en een prachtige vingerwijzing voor de initiatieven op kunstgebied van de stad Brugge: concerten en recitals inrichten van instrumentale en vocale muziek uit de bloeiperiode der Nederlandse muziek in aangepaste kaders: we denken aan Groeninge, Gruuthuuse, Sint Janshospitaal, de tuin van het huis Arents e.d.

Voor de plechtige voormiddag zittingen van de Zondagen 23 en 30 November was de raadszaal van het Provinciaal Hof zeker groot genoeg. En toch was het hier voornamelijk de plaats voor de jongere muziekminnaars die op zoek zijn naar inwijding. Hier vooral werd de afwezigheid van de hogere klassen van de onderwijsinrichtingen die zich ‘Humaniora’ noemen, met spijt geconstateerd. Het probleem van de moderne muziek werd er door Prof. Lenaerts van de Leuvense Universiteit klaar en objectief behandeld en belicht aan de hand van gramofoonplaten: fragmenten van Hindemith's Symfonische Dansen, Honegger's Jeanne d'Arc, Milhaud's Serenade en van Stravinsky's Mis werden ten gehore gebracht. Ook de voordracht van de muziekcriticus Willem Pelemans over de hedendaagse toonkunst in West-Vlaanderen was van aard om een talrijker publiek aan te lokken en te boeien. Een paralleel met de nabloei der Antwerpse romantische school en een contrast tussen de Westvlaamse componisten te Brussel, en deze welke in eigen milieu werkzaam blijven gaf aanleiding tot persoonlijke gedachten en belangwekkende opmerkingen. De gramofoonopnamen, die ook hier ten gehore werden gebracht, bewezen niet alleen, zoals ook bij de zanguitvoeringen van de volgende Zondag dat de raadszaal van het Provinciaal Paleis onaangenaam is op accoustisch gebied, doch ook dat er in de handel nog hoegenaamd niets te verkrijgen is van Westvlaarase muziek op gramofoonplaten... Ligt ook hier geen taak wegvoor het C.V.K.V.?

Het gemis aan grote belangstelling voor deze plechtige zitting was des te verwonderlijker omdat te dezer gelegenheid de proclamatie zou plaats hebben van de muziekprijskamp en van de prijsvraag voor het beste volkslied. Zou ons volk werkelijk gerust geworden zijn in de werkzaamheid van zijn scheppende kunstenaars? We zijn reeds niet zo rijk aan grote beloften, maar wat zal ermede gebeuren als zij zich niet gesteund gevoelen? Slechts vijf werken werden ingestuurd voor de prijskamp voor muzikale compositie: het ging om een werk voor orkest met of zonder vocaal gedeelte, in te zenden door Belgische kunstenaars die in West-Vlaanderen geboren zijn of er sedert vijf jaar verblijven en de ouderdom van 40 jaar niet hebben overschreden. De commissie die de werken had te beoordelen bestond uit volgende juryleden: Pr. Van Eeckhaute, lid van de Provinciale Commissie voor Schone Kunsten; Jos. Jongen, Ere-Directeur van het Koninklijk Conservatorium van Brussel; M. Poot, directeur van hetzelfde Conservatorium; Lod. De Vocht, directeur van het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen en toondichter Art. Meulemans. De bladen deelden reeds de uitslag mede: als de twee beste werken werden aanzien ‘Godelieve’ voor orkest, koor en declamatie van de toondichter uit Brugge, Jules Boucquet, leraar aan het Muziekconservatorium aldaar en een ‘Suite’ voor groot orkest, van de bestuurder der Muziekschool van Harelbeke, Jean Decadt. Waar bleef nu de geestdriftige Vlaamse jeugd om zijn bekroonde jonge kunstenaars te begroeten? Er zouden ook nog andere vragen kunnen worden gesteld: in hoever kan een premie van 5.000 fr. een toondichter nog aanzetten om een omvangrijk werk te scheppen dat hem dagen en dagen werk vraagt, kans heeft niet bekroond te worden, nooit uitgevoerd te geraken, en zeker reeds méér kost voor het copiëren alleen van partituur en partijen?

Aan de prijsvraag door de Provincie uitgeschreven voor het beste lied in volkstrant mocht iedereen deelnemen. Er werd verlangd: een liedertekst met of zonder refrein, een éénstemmige melodie met normale stemligging met klavierbegeleiding die echter moest kunnen weggelaten worden, Vlaams van inspiratie en verweven met het volksleven. De examencommissie was samengesteld uit volgende leden: Pr. Van Eeckhaute, J. Van Hoof, Lod. De Vocht, Arth. Meulemans, Ren. Veremans, en, voor de letterkundige waarde van het gedicht, André Demedts. Ieder mededinger mocht maximum drie liederen insturen. Er waren 32 inzendingen van 14 toondichters. Te weinig nietwaar? Was de prijskamp te weinig gekend of was de premie van 5.000 fr. voor sommigen niet aantrekkelijk genoeg om hun gevestigde naam op gebied van liederencompositie in gevaar te brengen? Wat er ook van zij, naar het oordeel van de examencommissie, - oordeel dat te eerbiedigen is, - kwam geen enkel lied in aanmerking voor de premie. Verbazing. Ongetwijfeld oordelen sommigen, ten onrechte, dat het tamelijk gemakkelijk moet zijn een goed volkslied te componeren. Het ware echter belangwekkend in ‘West-Vlaanderen’ een debat te zien openen nopens de vereisten van een dergelijk volkslied. Ook de mening te horen van gezaghebbende toondichters over de zogen. volksliederen die heden in Vlaanderen gedrukt, verspreid en gelanceerd worden... Zijn wij nog op de goede baan?

Over de prachtig geslaagde Ryelandt-hulde die de Westvlaamse cultuurdagen bekroonde was de pers vol lof en kunnen wij hier kort zijn. De belangstelling was algemeen, de uitvoering van ‘De Komst des Heren’ heerlijk. Een uitzonderlijk woord van bewondering en dankbaarheid moet echter gaan naar de maar al te dikwijls vergeten inspanningen en de niet genoeg gewaardeerde werkzaamheid dier prachtige schaar van zangers liefhebbers die het koorgedeelte op zich namen. Méér nog dan de solisten zongen zij met de nodige geestdrift en warmte die een dergelijk werk vereisen. Er zijn voorwaar weinig provincies in ons land die het hen zouden kunnen nadoen op dit ogenblik.

Testis.

Leven, jeugd en avontuur

DE katholieke vereniging Kunstenaars voor de Jeugd, ten jare 1948 te Antwerpen tot stand gekomen

[p. 41]

onder het impuls van de letterkundige Mevrouw A. Buckinx-Luyckx heeft zich als doel gesteld: bij onze Vlaamse jeugd een vernieuwde belangstelling te wekken voor alle edele en veredelende kunst en aldus de adel van onze christelijke traditie in ere te houden. Deze vereniging heeft zojuist het initiatief genomen een Gezinsboek uit te geven, getiteld: Leven, Jeugd en Avontuur, een bundel schoonheid in vers, verhaal en beeld.

Prozaschrijvers, dichters en graphische kunstenaars hebben de handen ineengeslagen en als vrucht van hun samenwerking kwam een boek tot stand dat in rijke veelzijdigheid nauwelijks zijn weerga vindt. De bloem van onze Vlaamse verhalers komt er aan het woord: Boschvogel, Demedts, Lindekruis, Van Laer, A. Buckinx-Luyckx, Albe, Beatrijs van der Hallen, Lia Timmermans en vele anderen. Zij droegen er het hunne toe bij om van deze bundel een ware afspiegeling te maken van Vlaamse vertelkunst. Alles oorspronkelijk en nieuw werk van jonge en oudere Vlaamse kunstenaars.

Terecht mocht Mgr Cruysberghs, in zijn inleidend woord, verklaren: Een bloemlezing vol van verscheidenheid, en afwisseling, een die ge kunt doorlezen in één trek, zó boeiend! Dit prachtig werk is een weldaad voor de jeugd, maar ook de rijpe leeftijd zal er deugd aan beleven.

De firma Lannoo zorgde voor een nagenoeg volmaakte typographische verzorging: Engels featherweightpapier, mooie groene band met ingewerkte illustratie en schutsblad. Bestellen bij Louis Sourie, Tumulusstraat,. 58, Roeselare. 278 blz. 32 illustr. 125 fr. geb.

Kunstkalender Vlaamse Toeristenbond

IN de tijd van de jaarwende zoeken allerhande kalenders hun weg naar de wanden van onze woonkamers. Vele zijn smakeloos van opzet en uitvoering, vele zijn uitheems en onvolks.

Onder de goede kalenders vermelden wij graag de Kunstkalender van de Vlaamse Toeristenbond. In de reeks kalenders door V.T.B. uitgegeven zagen wij reeds Vlaamse stadhuizen, abdijen en kastelen. Thans krijgen wij twaalf fraaie foto's van Vlaamse kerktorens. (25 fr. 4 + 1 fr. voor verzending op giro 936.27, V.T.B.-hoofdkantoor, St Jacobsmarkt, 48, Antwerpen).

Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde

DE Karel Barbier-prijs, bedragende 5.000 fr. wordt om de twee jaar toegekend aan de Belgische schrijver, die in deze tijdsruimte de beste historische roman (belletristisch verhaal op nationaal - geschiedkundige grondslag, historische roman, geromanceerde levensbeschrijving) zal uitgegeven hebben, in 't Nederlands geschreven en geput uit onze eigen geschiedenis.

Belanghebbenden worden verzocht hun werk of werken in twee exemplaren in te zenden voor 10 Februari 1953 bij de Bestendige Secretaris van de Academie, Koningstraat, 18, Gent.

Eveneens worden gevraagd:

- een studie over Willem van Nieuwelandt en de classieke tragedie in de Zuidnederlandse literatuur van de 17^e eeuw;

- een studie over de folklore van het Joeltijdperk (Kerstmis-Driekoningen) in een Vlaams gewest.

- een taalkundige studie over het ‘Kuerbouc van Werveke’;

- een bijdrage tot de kennis van het gebruik ende flexie van het werkwoord zullen in de 16^e eeuw;

- een bibliographische lijst van periodieken, met inbegrip van de jaarboeken, in de 19^e eeuw.

Bedrag van elke prijs: 10.000 fr. Datum van inzending 10 December 1953. Alle verdere inlichtingen bij de Bestendige Secretaris.

Ontstaan en betekenis van de moderne architectuur

IN de Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België verscheen een merkwaardig werk Ontstaan en Betekenis van de Moderne Architectuur van de hand van Architect Huib Hoste. In een woord vooraf belicht schrijver het opzet van zijn werk: Uit zien of in de wisselende en rumoerige tijd welke wij beleven er tekenen kunnen opgemerkt worden die erop wijzen dat er een architectuur bestaat of aan het groeien is, die uitgaat van een idee die tot onze tijd behoort, er eigen aan is, er het beeld van weergeeft en een ideële achtergrond bezit.

Nauwkeurig en precies ontleedt schrijver dan het begrip architectuur: architectuur is het scheppen van ruimten; en verdedigt het recht van een volk op een eigen bouwtrant. Hij onderzoekt de pogingen die in het nabije verleden in dit verband werden ondernomen, wijdt even uit over de middelen waarover de architectuur thans beschikt en over de moderne architecturale werkmethode. Belangwekkend zijn zijn aantekeningen over de moderne kerkenbouw evenals zijn beschouwing over de aesthetische zijde van de architectuur en de verhouding van de bouwkunst tot de andere beeldende kunsten.

Alles samen een zeer merkwaardig werk, dat bovendien met een twintigtal zeer typische foto's werd geillustreerd. (35 blz. Uitgegeven door de Koninklijke Vlaamse Academie, Hertogelijke straat, 1, Brussel).

Vlaamse kunst in Amerika

BARON JOS. VAN DER ELST is de auteur van het merkwaardige werk The Last Flowering of the Middle Ages, People and painters of Flandern, versehenen te New-York in 1945, waarvan ook reeds een Franse vertaling werd uitgegeven; het is een prachtig werk tot bekendmaking der Vlaamse meesters. Baron van der Elst zou in dit nummer van West-Vlaanderen een studie gewijd hebben aan de vertegenwoordiging van de Westvlaamse kunst in Amerika, tot illustratie waarvan de kleurprent van Memling, door de Firma Soubry aangeboden, bedoeld was. Inmiddels is onze eminente medewerker benoemd geworden tot Gezant van België te Rome en kon het artikel niet tijdig klaar komen, maar het zal in een der volgende afleveringen verschijnen.