West-Vlaanderen. Jaargang 1

[p. 183]

Brugge groeit

De Brugse haveninrichtingen

OP 23 Juli 1907 werd de haven van Brugge-Zeebrugge geboren. Op die dag opende Koning Leopold II de aanleghaven van Zeebrugge door het aanleggen van zijn jacht de ‘Alberta’ aan de havendam, thans Leopold II dam geheten, en het nieuw kanaal van Brugge naar de Noordzee door de sluis te Zeebrugge in gebruik te stellen.

Dit maritieme havengebied wordt door de Maatschappij der Brugse Zeevaartinrichtingen beheerd; de Vissershaven te Zeebrugge, die op de buitenhaven aansluit, en de kanalen en reien te Brugge, die door middel van een sluis, met de Brugse dokken verbonden zijn, worden door de Stad Brugge uitgebaat.

De uitrusting van de dokken te Brugge met kaaimuren, kranen, loodsen en stapelterreinen voldoet aan de eisen van het huidig goederenverkeer. Een uitgebreid spoor- en wegennet verzekert een gemakkelijke en vlugge af- en aanvoer der goederen. De moderne electrische aangedreven kranen hebben een hef vermogen van 1,5 tot 10 ton. Er ontbreekt nog een droogdok voor de reparatie en het onderhoud van de zeeschepen.

Vóór 1930 schommelde de jaarlijkse trafiek tussen 550.000 en 700.000 ton. In 1930 is protectionnisme ingetreden en nam het goederenverkeer af. Sedert de tweede wereldoorlog is de zeescheepvaart gering. Ten gevolge van de vernielingen en de ontoegankelijkheid der haven zijn trafieken verloren gegaan. Daarvan zullen er enkele in zekere mate heroverd worden, maar het staat vast dat het hinterland van de Brugse haven sterk beinvloed wordt door de haven van Antwerpen en Gent, die, dank zij een machtige uitrusting, talrijke regelmatige lijnen, gunstige spoorwegtarieven, en verbinding door Schelde en Lei grote voordelen bieden.

Brugge moet bijgevolg de uitbreiding van het goederenverkeer door de ontwikkeling van de lokale nijverheid nastreven, nijverheid die voor het opdoen van grondstoffen en de uitvoer van afgewerkte producten op het buitenland aangewezen is.

Van bij het openen der haven vestigde zich nijverheid langsheen het zeekanaal en rondom de dokken te Brugge. Men telt er thans 17 bedrijven, die 1.800 à 2.000 werklieden te werk stellen. Vóór 1940 bleven talrijke vragen naar nijverheidsgronden zonder gevolg: de beoogde gronden waren ofwel privaat eigendom en dan kwam men nimmer tot een accoord, ofwel ging het om terreinen die stads- of staatseigendom waren; hun ligging beantwoordde niet aan de eisen van de nijverheid, of die gronden konden niet verkocht worden omdat men ze destijds tot uitbreiding van de haveninstallaties had onteigend en ze daartoe nog niet had aangewend.

Om die toestand te verhelpen, heeft de Maatschappij der Brugse Zeevaartinrichtingen de plannen voor de aanleg van de stadsgronden te Brugge en van de Staatsgronden te Zeebrugge uitgewerkt. Die plannen voorzien het graven van twee nijverheidsdokken. De Stad heeft het nijverheidsdok te Brugge laten uitvoeren. De uitgave bedraagt 42 millioen. 54 ha grond zijn ter beschikking van de nijverheid gesteld.

De Belgische Onttinningsfabriek, die een oppervlakte van 8.000 m² beslaat, is er reeds gevestigd. 7 ha zijn aan de Union Cotonnière van Gent verkocht voor het bouwen van een katoenspinnerij. Met nog twee andere firma's zijn onderhandelingen aan de gang.

Het staat vast dat nijverheid zich vestigt langs een zeekanaal op voorwaarde dat degelijk aangelegde gronden, met spoor en baan verbonden, aan voordelige prijzen beschikbaar zijn; nijverheid eist verder ook geschoolde werkkrachten, nabijgelegen wooncentra, goedkope drijfkracht. Het nijverheidsdok voldoet aan de gestelde voorwaarden. Het lijdt geen twijfel dat meerdere bedrijven zich te Brugge zullen vestigen.

De Vissershaven heeft haar ontstaan in 1907 te danken aan de bouw van de zeehaven. Zij omvatte alsdan slechts een dokje, 150 m. lang op 50 m. breed, een houten aanlegsteiger en een kalfaterbank, waar een 40-tal Heistse zeilsloepen kwamen schuilen. In de omgeving waren slechts moerassen en duinen.

Het schuilhaventje van 1907 is, twee oorlogen ten spijt, tot de eerste garnaalhaven en de tweede vissershaven van de Belgische kust uitgegroeid. Het omvat twee grote dokken met betonnen kaaimuren en staketsels, en allerhande handels- en nijverheidsinrichtingen hebben er zich rondom gevestigd. De vloot telt 162 gemotoriseerde eenheden. Zij vaart ongeveer voor de helft op de vis- en voor de helft op de garnaalvangst. Het verkoopcijfer in de mijn bereikte in 1927: 3.500.000 fr., in 1951: 97.000.000 fr., waarvan 63 millioen vis en 34 millioen garnaal. Er wordt hoofdzakelijk fijne vis aan wal gebracht. De huidige mijn is de vierde van de reeks: in 1909 was zij een soort woonwagen; in 1922, een grote loods; in 1935 een slechte moderne constructie, die gelukkiglijk onder de oorlog gesloopt werd; thans een heerlijk en machtig gebouw dat aan alle eisen voldoet.

De vissershaven heeft onder meer twee grote voordelen; de nijverheidsgronden worden in volle eigendom verkocht en ze zijn in de nabijheid van de vismijn gelegen. De reeds aldaar opgerichte gebouwen: ijsfabrieken, koelkamers, magazijnen, diepvriesinstallatie, conservenfabriek, manden- en kistenmakerijen zijn feitelijk afhankelijk van de vismijn en

[p. 184]

Visserssloep op de kalfaterbank.

[p. 185]

vullen ze aan. Deze concentratie levert grote voordelen op.

De uitbreiding van de markt van Zeebrugge hield steeds gelijke tred met de verbetering van haar inrichtingen. De aardrijkskundige ligging, de gemakkelijke toegankelijkheid, de behoeften van de markt, de technische en morele vorming van de vissers, de ondernemingsgeest en het financieel vermogen van de handelaars, gunstige kredietvoorwaarden, een sociale wetgeving, de bestuurlijke organisatie, zijn zovele onmisbare factoren; evenwel kunnen ze slechts ten volle uitgebaat worden, wanneer een havenuitrusting, die in alle behoeften voorziet, voorhanden is.

De vissershaven biedt thans groot gemak aan de vloot, handel en nijverheid. Er is gebrek aan aanlegplaats en aan een slipway. De bestaande havenuitrusting wordt door het privaat initiatief ten volle uitgebaat.

Op de noordwesthoek van de vissershaven, naar de vaargeul, de zee en de rede gekeerd, verheft zich het 16 m. hoge Visserskruis. Dit Kruis door Mgr. Lamiroy op 19 Juli 1936 plechtig ingewijd werd op 29 Januari 1941 door de Duitsers opgeblazen. Een nieuw Kruis werd op 18 Augustus 1946 andermaal door Mgr. Lamiroy ingewijd. In de marmeren platen aan de voet van het Kruis zijn de namen gebeiteld van 103 vissers, sedert 1904 op zee vergaan. Elk uur van de dag en de nacht beloert de dood onze vissers: het Kruis, symbool van de hoop, strekt zijn beschermende en barmhartige armen boven de levenden en de doden onzer vissershaven uit.

De aanleghaven is ontstaan, bij de wil van Koning Leopold II, door het bouwen van een dam in volle zee. Dit werk werd in 1896 aangevangen en in 1907 voltooid. De dam is 2.487 m. lang, de kaaiterreinen 70 m. breed op een lengte van 1.500 m. Aan het noorderlijke uiteinde verheft zich een vuurtoren, met een seinmast en misthoorn. De dam is o.m. uitgerust met drie loodsen, een zeestation, 5 electrische kranen, waarvan 3 met een hefvermogen van 8 ton, en 2 van 3 ton. In 1895 had men beseft dat deze dam verzandingen in de rede zou veroorzaken, en om dit te vermijden werd in de dam een ‘claire-voie’ of spuidam gebouwd. Deze opening, die uit een vasten houten vloer op stalen paalwerk bestond, hebben de Engelsen tijdens de oorlog 1914-18 over een lengte van 60 m. vernield; in 1929 werd de beschadigde ‘claire-voie’ door een dam vervangen.

Het vraagstuk der verzanding of verslijking werd in een waterbouwkundig instituut, eerst te Delft, vervolgens te Antwerpen ingestudeerd. Het bouwen van een nieuwe ‘clairevoie’ en van leidijken in de binnenrede om stromingen te behouden en verzandingen te vermijden wordt voorgesteld.

De uitrusting van de aanleghaven werd gedurende de eerste wereldoorlog vernield en de verzande rede was met wrakken en mijnen bezaaid. Na twaalf jaar was zij hersteld, en, vóór 1940, liepen 3 à 4 zeeschepen per dag aan de havendam aan.

Amerikaans oorlogsmateriaal wordt voor het eerst in Belgie te Zeebrugge gelo[...]

Na 1940-1944 was de haven totaal verwoest. Beschadigde funderingen en de schutsmuur van de havendam waren overgebleven. Op 19 Augustus 1951 werd het herstel der haven plechtig gevierd. De scheepvaartbeweging in 1951 getuigt van dit herstel: 826 zeeschepen met 1.422.000 ton netto inhoud en 1220 lichters met 404.000 ton netto inhoud; 883.300 ton goederen werden verscheept. Hierin zijn niet begrepen de 1100 binnenschepen die jaarlijks in de binnenwateren der Stad aanleggen en ongeveer 250.000 ton goederen verhandelen. De gemiddelde tonnenmaat bereikt 1722 ton, wat het gemiddelde van de haven van Gent en Oostende overtreft.

De mogelijkheden van de aanloophaven hebben de aandacht van voorname maritieme agentschappen en rederijen op Zeebrugge gevestigd. Grote eenheden leggen te Zeebrugge aan op hun reisroute van of naar het Verre Oosten, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. Een rederij heeft sedert 13 April een regelmatige maandelijkse passagiersdienst Bremershaven-Zeebrugge-Montreal ingelegd. Tweemaal, op 10 Juli en 13 Augustus ll., heeft de bekende Poolse paketboot ‘Batory’, metende 14.250 ton, te Zeebrugge aangelegd. Dit is het grootste passagiersschip dat ooit de haven aanliep.

Zeebrugge heeft zijn trafieken te danken aan een gunstige ligging aan de rand van de drukst bevaren route der Noordzee, aan lage sleepkosten en havenrechten, aan een moderne outillage die een snelle en zorgvuldige behandeling van schip en lading waarborgt. De trafiek kan nog toenemen: het nieuw terminusdok van de Ferry-Boatdienst Zeebrugge-Harwich zal binnen enkele maanden voltooid zijn en een intensievere dienst mogelijk maken; 3 nieuwe kranen met een hefvermogen van 8 ton zullen op de havendam gemonteerd worden om de behandeling der goederen te bespoedigen en te vergemakkelijken; tankinstallaties worden opgericht o.m. om een oliebunkerstation in bedrijf te brengen waardoor een nieuwe trafiek zal ontstaan.

Indien de gunstige ligging van Zeebrugge wordt uitgebuit, en indien met kracht wordt voortgewerkt aan de uitbouw van Brugge tot een nijverheidscentrum, dan lijdt het geen twijfel of die factoren zullen er toe leiden dat Brugge-Zeebrugge een belangrijke haven langs de Belgische kust, aan de monding der Schelde, zal worden.

PIERRE VAN DAMME, Schepen van Brugge.