Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. 487]

Uitgangspunten

1.	Geen kleuren zonder het licht; geene kunst tenzij in de aanschouwing door den geest.
2.	Het louter verstandelijke ontroert slechts zelden; maar in hetgeen de zinnen en de inbeelding op vangen is de geestelijke beteekenis het eenige ontroerende.
3.	Een materialistisch tijdperk stelt het woord boven de gedachte.
4.	De kunst heeft nooit iets anders tot object als het menschelijke.
5.	Het echte onderwerp van een kunstwerk is de ontroering van den kunstenaar; hetgeen hem ontroerde en wat gewoonlijk het onderwerp genoemd wordt is het onderwerp niet tenzij als ingevat in de ontroering.
6.	Een kunstwerk is het middel waardoor de kunstenaar zijn zielsbewegen rondom een onderwerp doet na-ervaren aan den kunstgenieter. Indien het zielsbewegen aandoet als echt, dan heeft het kunstwerk terhands al de waarheid die het om kunstwerk te zijn vannoode heeft. De kunstgehalte wordt bepaald door de geopenbaarde diepte van dat zielsbewegen.
7.	De dichters als dichters zijn de golven langs het strand; zij ontvangen hun kracht en hun schoonheid van de verdere en diepere wateren der zwijgende levens.
8.	Kunstenaarschap hangt af van zeer bijkomstige eigenschappen of omstandigheden.
9.	De gemiste zoo goed als de miskende kunstenaar troost zich met den uitkijk op het nageslacht.
10.	'n Dichter moet overdrijven, en 'n dichter kan niet overdrijven.
11.	Kunstvorm gescheiden van den inhoud!? - Inhoudlooze vorm is zoo onbestaanbaar dat hij zelfs ondenkbaar is.
12.	De kunst mag het duister niet zoeken, maar het toelaten wel. Bedwelming verrijkt met geheim.
13.	Rhytmus is verhouding in 't materieële volgens de verhoudingen in 't geestelijke - of: rhytmus teekent in de materie het bewegen van de ziel.

[p. 488]

14.	'n Vaste metriek getuigt van gemeenschapszin.
15.	Tendenz-kunst is van mindere gehalte zoolang en in zoover tendenz en kunst er onderscheiden blijven.
16.	Men spreekt verkeerdelijk van de poëzie ‘ten dienste van een Ideaal’. De poëzie is de Ideaal-liefde zelve.
17.	Veel van wat de heiligen dachten en voelden, de dichters alleen hebben het gezegd.
18.	De grootste meesterwerken bereiken de ideale hoogten niet waar ze wilden henenstijgen - doch zenden overvloediger lichtglans af dan waar hun meesters zelve ooit bewust van waren.
19.	Wat 'n verschil van indruk bij natuurlijke neven gemaakte bloemen, al zou men het van deze enkel weten, niet met het oog kunnen zien - terwijl bloemen op 'n schilderij weer even zoo sterk kunnen ontroeren als echte.
20.	Den indruk te geven dat een ding ‘is’, dat vermag alleen de sterkste realistische kunst. Het is onzeggelijk meer dan den indruk te geven dat men het ding ziet; immers gewoonlijk ziet men alles zonder er om te denken dat het ‘is’.
21.	Grieksche plastiek is vooral niet agressief - de Grieksche levensbeschouwing was het evenmin - en werkt door idealiseering van het object in zijn objectieve hoedanigheden. Zoo laat ze verscheidene interpretatie toe en een rustig genieten.
22.	In de Grieksche opvatting van de kunst wordt het ideaal van de kunst bereikbaar. Maar die Grieksche opvatting 'n is de ideale niet.
23	Tot het tragische van de Grieksche treurspelen kunnen we gelukkiglijk niet meer komen: daar we verlost zijn van 't geloof aan 't Fatum.
24.	Het verrukkelijke in de Gothiek is haar ootmoed, bij 'n proestatie die voor geene andere onderdoet.
25.	De tooneelschrijver heeft vanzelf slechts 'n zeer relatieve overtuiging van wat hij zijne personnages in den mond legt. Dus 'n zeer relatieve overtuiging volstaat om te dichten.
26.	Het kwade bekoort als symbool van het goede. We be wonderen nooit het kwaad als kwaad; we kunnen niet.
27.	Ons voelen volgt de objectieve waarde niet.

Joris Maes.