Vlaamsche Arbeid. Jaargang 23 [18]

[p. 24]

De mageren

ZES ingezakte, besneeuwde hutten, bijeengetroppeld, met daarboven het zwarte getak van eenige boomen, en verder overal een verlaten eentonigheid van sneeuw onder grijze lucht. Tegen de aarde een gele wolkenspleet waardoor de morgen vunsde. Een root knotwilgen verkleinde naar 't verre dorp; waar twee molens op de heuvel draaiden.

De Mageren wierden wakker met een kerkholle maag en een vergald, vloekend gemoed. Hun bespeekselde wijsvinger zocht in de reten van de tafel naar kruimeltjes oud brood, en hun nagels krabden in de ledige potten naar een vergeten streepken vet. Maar alles wat op lijk altijd. En er was geschreeuw en geverwensch. De schoone bedeldagen waren voorbij. Kerstmis, Onnoozele Kinderen, Nieuwjaar, Driekoningen... De buiken waren hol en slap. De winter neep en pletterde. De sneeuw bleef liggen wachten naar anderen sneeuw. Men sprak overal van oorlog, hongersnood, pest, rooversbenden, plunderende ketters, brandstapels, de kwade hand, toovenaars en spoken. De menschen sloten angstig, achterdochtig en gierig hunne deuren, harten en beurzen toe. De zeven werken van barmhartigheid verrimpelden. Een sombere stilte woog over de benauwde landen.

Maar bij de Dikken was het spek in de pan en bier ‘à volonté’. De Mageren werden door de Dikken gerokken lijk konijnen. En ze baden: ‘O Heer, laat er weer een rijke sterven!’ terwille van de brooduitdeeling na de uitvaart.

Maar vandaag was het de feestdag van Sint-Antonius met zijn Verksken, als de boeren ter vereering verkenskoppen, pooten en ooren voor het beeld van den Heilige offeren, die dan na de Mis tot profijte der kerk wierden verkocht. En de Mageren daar naar toe! Eén voor één gingen de deuren der hutten open en de families kwamen buiten. Ajuinpijp met zijn blinde Polien en hun rossen hond; Muggegraat met zijn reelen kinderen, die elk een heiligenbeeld droegen;

[p. 25]

Ledige Gernoot die zijn krukken op zijn schouders droeg om ze straks, nabij het dorp, er onder te steken; en de families Veroleken, Gompeloor en Kraakbeen. De grimmige beenlooze man met zijn rossen keerborstelbaard zat in een rolbaksken dat hij met houten strijkijzers voortduwde, en had aan zijn hals het bruin, glimmende kaaksbeen hangen, waarmee hij als burgemeester over de Rattekoten heerschte. Hij Vloekte om rapper te zijn naar zijn lange zeemvellige vrouw, die een zuigend kindje droeg en gevolgd werd van lodderige kinderen, een grootvader die zijn rechterhand kwijt was, een diklippige idiote vrouw, en Pieter uit Breughel met zijn doedelzak en een afgeganen, purperen mantel om... Veronica lag ginder in 't gasthuis...

En die lodderige, zuur-riekende stoet, trok met opgetrokken schouders van de kou, het dreefken in, lijk honden op zoek naar eten. De klok uit het verre torentje riep over al de besneeuwde wegen gestippel van menschen, kerkgangers en bedelaars. En de molens draaiden op hun zeven gemakken 't koren, alsof er niemand honger had en alle magen boordevolle musschenmagen waren...

Uit een berg van verkenskoppen rees Sint-Antonius met zijn Verksken in het witte kerkske op. De bleeke verkenskoppen lagen daar een beetje bebloed, met toeë oogskens, hobbel en sobbel opeen. De kerk was stampvol; en de bedelaars stonden van achter. Een lange Dominikanerpater riep van op de preekstoel dat er weer een nieuwe oorlog ging komen en hongersnood, dat we al die perijkelen door onze zonde opriepen, en we boete moesten doen om ons van 't kwaad te bevrijden.

En als de zware orgelpijpen het einde van de Mis uittrombonden, stortten de bedelaars naar buiten en wemelden in twee hagen en aan het naar buiten gulpend volk toonden ze hun naakte en verwrongen beenen en armen en blinde oogen en huilden hun miserie uit. Kraakbeen kloeg met gerokken stem: ‘Heb erbarmen! Mijn beide handen afgebeten door een draak met zeven koppen, in 't land van Egypte toen ik van 't Heilig Land kwam!’ De grootvader snikte: ‘Door Turken mijn hand afgekapt omdat ik niet op Mohamed wou zweren!’ Muggegraat toonde een arm vol puisten: ‘Pas op! En geef! Want doordat ik aan iemand niet gaf, die ook die ziekte had, werd ik ermee getroffen!’ Blinde Polien kraaide: ‘Door de weerlicht blind geslagen in de processie!’ Kinderen schreeuwden, al de kleine kinderen schreeuwden, als met een veertje opgewonden. Pieter deed zijn doedelzak ronken eveneens, en stemmen kloegen, paternosters zaagden; gejank, gejammer, men toonde gebreken, schapulieren, heiligenbeelden: een dubbele haag van walge-

[p. 26]

lijke miserie. Maar 't volk gaf niet. 't Haastte zich achterdochtig naar huis.

Een dik blinkend boerken in schapenpelsen wierp lachend drie penningskens te grabbelt. En seffens daar veel bedelaars bovenarms op, een knoop van wroetende lijven, lange armen en grabbelende, klauwende handen, slaan met krukken en trekken met de haren.

En als Pieter dat allemaal zag en hoorde, zei hij verzuchtend: ‘Sukkelaars! Sukkelaars! Maar hoe schoon! Hoe schoon! Dat is nu om te schilderen!’ Want sedert Veronica in 't gasthuizeken door de nonnekens werd verzorgd, kwam er weer rust over hem, en hij kost weer niks meer zien of hij jeukte om het te teekenen, al was het maar met zijn vinger in de lucht!

De verkensverkoop in het portaal bracht haast niets op voor de armen, geen pootje, geen oorlelleken. De bedelaars, en bijzonder Kraakbeen, grolden op den Dominikanerpater. ‘Hoe kunnen de menschen geven als men ze bang maakt met hongersnood! Maar Hij heeft het geld van de verkenskoppen! Wij kunnen op ons kin kloppen. Maar zijn klooster gaat in brand! We zullen vetkaarsen maken van zijn vleesch!’

De bedelaars slenterden de straten in om langs de huizen te bedelen, en Pieter ging ‘De Eeuwige Lamp’ binnen, speelde er plezante liederen, trok scheeve snuiten dat elkendeen er om lachte, en hij kreeg. Hij kocht in 't geniept, nog overhoudend om Kraakbeen tevreden te stellen, in een winkeltje wat gedroogde vijgen, bloedworst en een koeksken, en belde daarmee aan de poort van het nonnenklooster waar ze enkel de ongeneeslijke ziekten verzorgden. 't Had moeite gekost om er Veronica in te krijgen, er was maar plaats voor twaalf, en eerst moest er iemand sterven. Gelukkiglijk deed het er een. Pieter had er Veronica per slede door de sneeuw naartoe gestooten. Kraakbeen zei: ‘Als ze in de Lente maar genezen is voor de bedevaarten, dan moet er ik zoolang geen brood insteken.’ Voor de rest trokken de Kraakbeens zich van haar niets meer aan. Pieter bleef bij de Kraakbeens om dicht bij Veronica te zijn. Elke week mocht hij haar komen bezoeken en zat dan een half uurken aan haar bed. Dan schoot zijn ziel vol sterren. De eene week was als van de andere afgezien. Daar in het beddeken lag ze in een wit hemd blauwachtig van magerte. Elke week wat magerder en blinkender over de beenderen van het hoofd en de handen.

Hij gaf haar het paksken met vijgen. Ze zeiden twee, drie woordekens over 't weer en de andere zieken die daar lagen, hielden elkanders hand vast, en zaten dan zwijgend elkaar te bezien, niet meer wetend wat zeggen, tot Veronica dan weer moest vragen: ‘Verzin nog eens wat van de stad op den berg... Ik hoor het toch zoo gaarne...’ En hij dan

[p. 27]

aan 't vertellen, in 't begin wat verlegen, maar seffens midden er in, over het land waar de bonte kinkhorens menigvuldig op de kust liggen te zingen als kristallen roomers, waar men de geuren der bloemen als kleurige wierook ziet drijven, en waar hij haar in een gouden portaal zou zetten met bloemen, vruchten en tapijten aan haar voeten, of des avonds drijven in gondels over waters die als maneschijn waren zoo klaar van de lichtende goudvisschen en perelmoeren. De droomen waren schooner en echter dan haar leven en zij luisterde religieus. ‘En als de Lente de sneeuw doet smelten’, zei hij, ‘dan... dan... gaan we naar dat warme eiland Sicilië; we zijn toch aan niets gebonden’, zei Pieter triestig, overtuigd dat ze daartegen dood zou zijn. ‘Ja, dat doen we. We kunnen overal wonen’, sprak ze, hem in de hand nijpend. Maar als hij dan weg was zei ze tegen het nonneken: ‘Hij gelooft nog altijd dat ik met de Lente nog leven zal, en ik zal Paschen niet meer zien!’

Aan den kerkhofmuur kwamen de Kraakbeens weer bijeen, elke groep koos zijn plaats, waar het rondgehaalde van etenswaar en geld werd afgegeven. Van 't eten werd er gedeeld en seffens gegeten. Van 't geld deelde Kraakbeen niets, en daar hij een valling had, zei hij, ging hij in ‘De Eeuwige Lamp’ zijn longen met brandewijn verwarmen. Als dat gedaan was trok hij met zijn huishouden achter den heuvel de velden in, om langs de hoeven te bedelen. Elke groep trok een andere richting in.

Eenzaam en oneindig strekten de landen zich uit onder den dikken bevroren sneeuw. Men proefde de kou als metaal in den mond. De hoeven, de huizekens, zaten als okkernoten gesloten, diep ingesneeuwd, niets en roerde er.

Waar zij aan de hoeven stilhielden kregen ze meestal eerst het bassen van den hond, dan begosten ze voor de deur een Sint-Antoniuslieken te zingen, terwijl Pieter op zijn doedelzak begeleidde. Maar de boeren deden niet open, lieten hen naar de ijskegels aan het dak staan zien, of snauwden hen een verachtelijk: ‘We geven niet!’ toe. Als ze iets gaven door de spleet van de deur, dan was het met een valschen lach, uit schrik, en dan was het hier wat peeën en rapen, ginder hard brood waar ge met een pistool moest op schieten om er een stuk af te krijgen, overschot van zoute mosselen, afgeknauwde beenderen en soms een luttel penningsken. Zoo eens geen dikke worst of druppelend spek. En van daarbinnen als de deuren opengingen, kwam er een heete reuk van vet en stoverijen in hun verkleumd gezicht gewalmd. En daar zaten ze te smeren en te zingen ter eere van Sint-Antonius. Kraakbeen reeg den eenen vloek aan den andere, liet zich door zijn twee grootste jongens door de sneeuw voort-

[p. 28]

trekken, en bulderde op papen, boeren, dikzakken en geld, koningen en pauzen. Het kleinste kind schreeuwde maar altijd door, en de twee jongste snotneuzekens lieten zich aan moeders rokken meeslepen, verkoud en vermoeid, en de moeder liet koeachtig begaan. De grootvader leunde op den arm der idiote vrouw, en Pieters kwam achteraan, verlangend zich voorbereidend op de volgende week bij Veronica.

En zoo strompelde de groep, met aan elken mond een smoorpluim, en in elk hart een grootere levensverdooving, de witte landen af... Als ze met de schemering uit het bosch kwamen, begost het weer lui en dik te sneeuwen...

Felix TIMMERMANS.