Vlaamsche Arbeid. Jaargang 16

[p. 339]

Bantoe - Sprookje.

In Mayombe, de streek die zich in Neder-Kongo boven Boma uitstrekt, worden er drie belangrijke dialekten gesproken: het Kikongo in het oosten en het zuiden, het Kisoendi in het noorden en het westen, het Kiyombe in het noord-westen.

Het vertelsel, waarvan hier de vertaling volgt, werd door een neger van rond Kangoe in het Kisoendi neergeschreven en door L. de Clercq in zijn ‘Grammaire du Kiyombe’ gepubliseerd.

Malafoe, het sap van de oliepalmboom, is de wijn van de negers. Hij wordt verkregen door insnijdingen in de bast onder de plaats waar de jonge bladeren vastzitten, en wordt opgevangen in een kalebas die onder de snede gehangen wordt.

Dank voor stank.

De antilope had haar palmbomen ingekeept en klom er op. 's Anderendaags kwam een vleermuis haar opzoeken en ze vroeg aan de antilope die in de kruin van een palm zat: ‘Antilope, geef me palmwijn!’

De antilope schold de vleermuis de huid vol: ‘Platneus! mensenkeutel die je bent! met jou zou ik mijn malafoe delen!’

De vleermuis zeide: ‘Weiger me je malafoe doch beledig me niet, want ook ik ben mens.’ En de vleermuis begaf zich naar waar ze heentoog en ze sliep er één dag.

's Anderendaags keerde ze naar haar dorp terug en ze kwam aan de planterijen waar de antilope op een palm klom. Ze hoorde de antilope de kalebas tegen de palmboom slaan.

De vleermuis zei: ‘Kom ik daar waar ze geklommen is, dan zal ze reeds malafoe gedronken hebben en ongetwijfeld maakt ze me dan uit. Ik doe best met dicht bij een boomholte te wachten. Als de antilope zal beneden zijn, zal ik verder gaan.’

Ze hoorde de antilope spreken. ‘A! met wie praat ze daar! Ik zal naderen, ik zal horen met wie ze in gesprek is.’

Daar hoorde de vleermuis de luipaard zeggen: ‘Antilope, kom naar beneden, geef me palmwijn want ik ben de luipaard.’

‘Mij heeft ze er altijd geweigerd, doch nu heeft ze met meneer Luipaard te doen.’

[p. 340]

De antilope begon te schrikken en te beven en ze dacht: ‘De luipaard speelt me zeker binnen’.

De luipaard aldus: ‘Kom toch naar beneden, wees niet bang, want ik zal je niet doden; geef me slechts malafoe’.

De vleermuis stopte zich weg aan de ingang van de planterij. De antilope kwam naar beneden, haalde een kom en een beker en spreidde een mat over de grond. Meneer Luipaard legde er zich op, de antilope schonk malafoe en schenkend beefde ze. De antilope nam de beker, schonk, dronk leeg, schonk weer en draaide het oor naar de luipaard. De luipaard vatte de beker en zeide de spreuk:

‘Ik heb reeds twee antilopen opgegeten
zij, die malafoe schenkt, zal de derde zijn.’

De antilope schrok, beefde heftig, schonk de beker weer vol; de antilope dronk, vulde dan nogmaals de beker, de luipaard nam hem op:

‘Ik heb reeds twee antilopen opgegeten,
zij, die malafoe schenkt, zal de derde zijn.’

De vleermuis die dit hoorde, nam hare kleren, deed de schoonste aan, en begaf zich daarheen waar er gekeven werd.

De luipaard zeide: ‘Jij daar, die voorbij gaat, drink je niet?’

De vleermuis aldus: ‘Als je me drank geeft, drink ik’.

Ook de antilope zei: ‘Ga zitten, laten we drinken.’

De antilope goot nog een beker vol; ze nam hem op en zei geen woord; ze schonk nogmaals en de luipaard weer, aldus:

‘Ik heb reeds twee antilopen opgegeten,
zij, die malafoe schenkt, zal de derde zijn.’

De antilope vulde nog een beker; de vledermuis nam hem op:

‘Ik heb reeds twee luipaarden opgegeten,
hij, die malafoe drinkt, zal de derde zijn.’

De luipaard schrok: ‘Wat zal die hier uitrichten?’

Opnieuw werd de beker gevuld; weer vatte hem de luipaard.

‘Ik heb reeds twee antilopen opgegeten,
zij, die malafoe schenkt, zal de derde zijn.’

De luipaard die weer bang werd, aldus: ‘Ze zijn met twee; ware de antilope alleen, ik zou ze reeds binnengespeeld hebben; doch dit opperhoofd dat zo'n mooie kleren draagt, zal me zeker doden.’ De luipaard sprong op en vluchtte.

De vleermuis zeide: ‘Antilope, we zetten hem achterna!’

Ze achtervolgden hem. Hij verborg zich diep in een boomholte.

De vleermuis aldus: ‘Antilope, haal vuur, we doen hem stikken.’

[p. 341]

Ze legden er een vuur aan. De luipaard liep langs het andere gat weg. Ze zaten hem weer op de hielen. Hij verschool zich in een grot; weer maakten ze daarin vuur. De luipaard kon er niet meer uit en stierf binnen in de rots. Ze sneden een stok met een haak af, haakten de luipaard er aan, sleurden hem buiten, trokken hem uit het vuur en droegen hem nabij de palmbomen van de antilope.

De vleermuis zei: ‘Zeg, antilope, ken je me?’

Aldus: ‘Neen, ik ken je niet!’

‘Maar je hebt me de huid vol gescholden om wat malafoe!’

Aldus: ‘Neen, ik heb je nog nooit gezien.’

‘Mij heb je beledigd: platneus! ik ben een vuile keutel niet?’

Aldus: ‘Neen, jij niet, de vleermuis heb ik uitgemaakt.’

‘Wel, ik ben de vleermuis!’

‘Waarlik?’

Aldus: ‘Kijk toch en zeg dat ik het niet ben?’

De vleermuis vloog weg en stelde zich onder het blad van een banaanboom. ‘Antilope, kijk je?’

Aldus: ‘Inderdaad, jij bent het wel!’

‘Zie je, antilope, zonder mij had de luipaard je binnengespeeld.’

‘A, wees nu niet meer boos, want telkens je voorbijkomt, zal ik je malafoe schenken, want jij bent een goed mens; zonder jou had de luipaard me opgepeuzeld.’

Aan het Tanganyika-meer 1924.

A. Burssens.