Vlaamsche Arbeid. Jaargang 16

[p. 118]

Overzicht van Tijdschriften

DE VRIJE BLADEN publiceeren een open brief van Dr. P.N. van Eyck aan Marsman naar aanleiding van diens stukje over zijn conflict met de Gidsredactie. Men zal zich herinneren dat van Eyck als kritikus voor poëzie in de Gids, ontslagen werd op een manier die unfair kan worden genoemd en waar Roland Holst en Colenbrander bij betrokken waren die Nijhoff in de plaats hebben gesteld. Marsman heeft volgens van Eyck een ‘verkeerde onpartijdigheid’ in het conflict aangenomen en hij wordt in het prachtig stuk proza dat deze open brief is tot overweging genoopt. Wij lichten uit het betoog volgenden passus: ‘Echte kritiek is niet, als tot nu toe die van Nijhoff, een met beslagen bril, wat verspreide en verwarde botanische kennis, en een fladderend netje op avontuur uitgaan, geen grillig langs de perkjes flaneeren, geen bij bevoorrechte bloemen keurend of fantaiseerend verwijlen, geen driftig naar vlinders en bijen slaan; evenmin is zij, als te vaak die van Coster, een van de face à main afhankelijk experimenteeren in tuinbeschrijvingen naar wat van het balkon uit voor een goedwillig, begaafd maar indolent toeschouwer toevallig waarneembaar mocht blijken; zij is een onvoorwaardelijke overgave aan een innig en langdurig doordringen van het werk dat, als menschelijke uiting, voor zijn geest philosophisch, voor zijn ziel psychologisch, voor zijn lichaam aesthetisch ontleden en verbinden gelijkelijk vraagt en met geen “puur-aesthetische” geen “puur-psychologische” kritiek gediend kan zijn. Alleen wie, vol geestdriftige liefde en geduldige bezonnenheid, naar de vorm zoekt waarin dit streven zoo volledig mogelijk verwezenlijkt kan worden, wie zich daarvoor tot de tucht van het strengste verantwoordelijkheidsgevoel en de controle eener van regel tot regel onverzwakt gespannen rekenschap weet te dwingen, tot een overvloedig geschakeerde, elastisch geschoolde kennis, de zuiverst onderscheidende ontvankelijkheid voor de ingevingen van zijn eigen intuïtie, en een duizendvoudige gevoeligheid van hart en zinnen tracht te ontwikkelen, alleen die kan bekwaam worden de arbeid te verrichten zonder welke de kritiek haar hoogste ontwikkeling, de bloei van die formeele gaafheid die inwendige volkomenheid uitdrukt, de vrucht van haar schoonste, rijkste en diepste nuttigheid niet vermag te bereiken.’

DE NIEUWE GIDS (3-26.) brengt een stuk van Dr. J. B Schepers waarin op aannemelijke wijze bewezen wordt dat Bredero van Manders levensbeschrijver is. Hij vindt bewijzen in de jaartallen 1618-1616 die in het Gronings eksemplaar voorkomen, in den naam van C.L. van der Plassen uitgever in 1616 en 1617 van onderdeelen van Het Schilder Boeck en bekend om zijn hartstocht voor Bredero-uitgaven. Verder heeft Dr. Schepers gezocht langs den weg van de taal en het ‘Leven’ met de werken van Bredero vergeleken. Hij vond genoeg punten van overeenstemming om te besluiten dat beide schrijvers een

[p. 119]

en dezelfde persoon zijn: ‘als men al het andere, voornoemde, er bijvoegt, dan is voor mij wel uitgemaakt dat Bredero van Manders leven heeft beschreven. En dan hebben we hier kostelijk proza van hem, waarin nu eens niet betoogd en bewezen wordt, zooals regel is in alle voorreden van Bredero, maar waarin hij schilderen kon en zijn humor laten gaan in goedronde vrolikheid.

DE BIBLIOTHEEKGIDS (2-26.) huldigt Piet van Assche wien voor het eerst de Pol de Mont-prijs werd uitgeloofd. Fritz Francken teekent er bij aan: ‘Voor Piet van Assche is het Vlaamsch, zijn taal, een stuk land dat hij heeft uit te kleien. Zijn proza is zwaar, taai, kleverig, waterdicht, elk woord weegt door als een kluit aarde op de spade van den leemkruier. Van Assche schiet naar de zestig op. Fyziek een fleurige vent nog... Hij werkt onverpoosd. Met veel lof werd zoo pas nog gewag gemaakt in de Hollandsche pers van een fragment uit zijn in Mork's Magazijn verschijnende historischen roman betreffende het leven van Hugo van der Goes. Kortom een prijs die goed besteed is. En te Brussel zal men het de Antwerpsche jury vermoedelijk ook niet ten kwade duiden, dat er eens een niet in de hoofdstad vertoevend auteur, den palm wegdraagt.’

GUDRUN (nr. 3) brengt een hoofdopstel van een anonymus (Cyr. Verschaeve?) over Dr. Prof. Lod. Dosfel. De schrijver spreekt den doode toe: ‘... Zoo heeft de liefde u tot de tragedie gedreven, waar mede uw leven geëindigd is, een glorieuse tragedie en de echte kroon op uw leven, dewijl ze, de bekrooning was van wat gij steeds geweest waart. 't Aktivism ontstond. Was 't goed? Was 't rechtvaardig? Was 't noodig? Was 't voor God te verantwoorden? Geen ander vragen zooals: “is 't nuttig, gevaarlijk, winst- of verliesbrengend voor mij” maar enkel deze, rezen gewêldig tegen uzelf op en grepen uw geweten bij de keel. Lang, ernstig onderzoeken, pijnlijk overwegen en tegenwegen, Picard's “Droit pur” gelezen, theologieën en theologanten geraadpleegd, de eigen wetten des lands nageslagen, en “wettig is 't voor God. Vlaanderen heeft recht op de activistische oplossing van zijn langen, zeker doodnaslependen nood, omdat die oplossing de oplossing is” en “wettig is 't volgens 's lands bekrachtiging der Haagsche Conventie, althans, wat de Gentsche Hoogeschool aangaat”. En dan klonk uw “Neen” tegen familie en vrienden en 't Verweerschrift verscheen en de professorale toga hing om uw schouders waar ze lang reeds had moeten omhangen. Heil u en ons dat gij dit deedt, nu dat de dood U trof!’

LA NOUVELLE REVUE FRANCAISE (2-26.) geeft een kroniek van André Lhote over de tentoonstelling van den Duitschen schilder Klee te Parijs: ‘aux murs de la galerie Vavin-Raspail une quarantaine de gouaches immatérielles à propos desquelles quelques poètes parlèrent de la légende de la finesse française et de la lourdeur germanique. Il suffit en effet de se rappeler les pesantes décorations de l'exposition des arts décoratifs pour être convaincu que le mauvais goût n'est pas

[p. 120]

le privilège d'une race et qu'en France autant qu'ailleurs on manque parfois d'esprit dans un domaine qui ne supporte pas la grossièreté. Les oeuvres de Klee sont précisément les plus épurées que je connaisse... Beaudelaire prétend qu'une certaine étrangeté est nécessaire à la beauté, à l'expression d'une oeuvre d'art. C'est certain, on peut même affirmer qu'il n'y a pas d'expression sans étrangeté, que la beauté commence où finit la banalité, c'est à dire à la déformation. Mais, pour que la déformation surprenne, il faut qu'elle s'applique à des corps dont on puisse vérifier l'identité; il faut que l'anomalie se greffe sur un objet normal. Etendue au corps tout entier, elle risque d'enfanter des monstres, c'est à dire des personnages incontrôlables.’