Vlaamsche Arbeid. Jaargang 14

Bibliographie

Dirk van Sina: ‘De Deemstering der Zielen’, III. De daad; IV. De eeuwige verlossing. (N.V. De Vlaamsche Boekenhalle, 1924.)

Het gaat met dit vierledig drama als met elk verbeeldingswerk in drie, vier deelen: bij het opsnijden van 't derde deel plooien de wenkbrauwen en peinst ge: ‘hoe was 't ook weer?’

Och ja! Geerten Gossuit's chimera's waren dood, zijn gedweep met esthetische schoonheid bleek een illusie die uitliep in bloedplassen. Nu droomt hij van de daad en de oorlog wordt het groote avontuur. Maar die stoere ziel om man te zijn wordt een loutere, leelijke hoogmoedswaanzin en weer eindigt dit derde tafereel met de dood: een moord op zijn eigen vrouw. De vertwijfeling heeft Geerten Gossuit nu te pakken, al is hij door de menschelijke rechtvaardigheid vrijgesproken. Zijn ziel stelt nu haar eischen. Het wordt een dramatisch overschouwen van héél het leven van Geerten Gossuit: losbandig en ijdel en egoïstisch wreed. Het beeld van den wandelenden Jood... zoekend, hulpeloos, naar een onmogelijke oplossing. Totdat het kruis verschijnt, glorieus, en de zang weerklinkt van Gods barmhartigheid. Verpletterd valt Geerten Gossuit neer vóór het levensoffer van den Heiland wiens triomf zijn ziel heeft aangetrokken naar 't heilige licht. Het epiloog is de zang van den Mensch die in Jezus' liefde eindelijk heeft gevonden de berusting en den zin des levens.

Dirk Van Sina geeft ons in zijn derde deel een oorlogsdrama waarin de brutale realiteit niet wordt verdoezeld achter dithyramben op ingebeelde krijgsmansgrootheid. Een flinke brok. Maar het komt nogal moeilijk liggen in het kader van zijn grootsch doek. Het vizioenaire van proloog en epiloog, het romantische van het einde der twee laatste deelen, het realisme van de overige tooneelen maken van 't werk, in zijn geheel genomen, een onevenwichtig samenstel. Het is terzelfdertijd én een tooneelstuk naar den eisch der realistische school, én een ideeën-drama met felle bewogenheid, én een spel van hooge en fijne fantazie. De opvatting is één. Maar de uitwerking is een dissociatie. Machtiger had Van Sina's werk geweest waren de vier deelen op één

[p. 425]

zelfde plan komen te staan. Mij dunkt: er is een verwarring van perspectieven. Juist daarmee volgt niet alles geleidelijk uit den ontwikkelingsgang van Geerten Gossuit's karakter. Daar is verstrooidheid in de psychologie, naar den zin van het Latijnsche: distractio. Het licht dat schijnt en fungeeren moet als ontknooping van de felle ziels-intrigue, wordt niet door Geerten Gossuit gevonden, het wordt hem opgedrongen. Van buiten uit werkt de verschijning van Jezus' beeld. Niet innerlijk vergroeit ze met de verzuchtingen dier gefolterde ziel. En dát maakt de eindtriomf onvolledig bij gemis aan inwendig-beleefde intensiteit.

Maar de ‘Deemstering der zielen’ blijft: hooge, serene kunst. Wie zooveel aandurft en zooveel verscheiden temperamenten weet te spelen doen hun driftenspel van diep-menschelijke tragedie, heeft recht op duurzame bewondering. Daar is bizonder, naast een levendigheid van voorstelling, ook een lyrische gloed in dit tooneelwerk die wakker roept in ons de zuiverste aandoeningen van ons hoogste zieleleven. Tooneel dat zóó iets vermag wordt tot een zegen!

K.E.

Dr. Eugeen van Oye: ‘Godelieve van Gistel’, 2^de uitgave. (Excelsior, Brugge.)

In 1910 bekwam deze gedramatiseerde legende uit de XI^e eeuw den driejaarlijkschen Staatsprijs voor tooneelletterkunde. Bij de Vlaamsche koppen van Hugo Verriest hoorde de kranige grijsaard thuis. Het moet hem een troost zijn te zien dat zijn volk hem trouw blijft al hebben officieele academies hem weggeschopt. Nu, dit drama in vier bedrijven verdient ruimschoots een tweede uitgaaf. Al klinkt het wat romantisch in onze ooren, daar zit spel in en dramatische kracht en edel goed-betrachten.

K.E.

Hilarion Thans: ‘België's Kruisweg’. (Mechelen, Sint-Franciscus-Drukkerij.)

Deze nieuwe uitgave kan enkel maar gebillijkt worden door wat Pater Adjutus Drieghe zegt in het korte voorwoord: het is een ‘psychologisch monument dier dagen’, zegge 1916. In plaats van ‘monument’ las ik liever, minder pretentieus: ‘document’.

K.E.

J. Verschueren, s.j.: ‘Algemeene Atlas voor België’, met medewerking van Dr. H. Balieus en L. Heylen. (J.B. Wolters, Groningen, 1924.)

Deze atlas levert het bewijs van gezond werk, vol frischheid en streeft naar aangename impressie, duidelijkheid en goeden wil. Alle middelen werden aangewend om dat doel te bereiken, en zooveel mogelijk het noodige materiaal daartoe gebruikt: papier, inkten, kleuren, druk. Dit alles contrasteert met het onhebbelijk werk dat wij hier in deze specialiteit te zien kregen en waarop onze jonge geslachten leerden droomen.

Met voldoening en aangename verrassing slaat men zoo een atlas open, en het zoeken wordt een spel. Het gansche werk is zoodanig

[p. 426]

ingericht om op den geest blijvende en vaste indrukken te maken, vooral door welgekozen ruimte, fijne kleuren, fijn afgeteekende grenzen, bakens, rivieren, enz. die allervoordeeligst op oog en geheugen werken.

Het doel der bewerkers om de aardrijkskunde systematisch door logisch-volgende gegevens aanschouwelijk te maken is meer dan voldoende bereikt. Er is niets te veel, en wat er is, is noodzakelijk. Terloops kan worden aangehaald: Uit het Heelal, die voortreffelijke Noordelijke Sterrenhemel, met zijne fijn geteekende hoofdfiguren of constellaties, bevattende alleen deze sterrenbeelden die ieders oog treffen. De puike demonstratie van eb en vloed. Het kompas. De plaatsbepaling en kaartprojecties worden met minimum van materiaal meesterlijk voorgesteld.

Verder hebben de bewerkers uitdrukkelijk aangeduid voor alle landen in demonstratieve en synthetische volgorde, aard van den bodem, bodembedekking, klimaat, regenval, temperatuur, dichtheid van bevolking, en de hierdoor eventueel bevorderde economische toestanden, landbouw, nijverheid, enz., de groote natuur- en kunstbanen, de voornaamste internationale spoorwegen. Bijzonder interessant zijn nog de Geologische kaart van België - België, volken en talen - de in het oog springende en uitmuntende economische bijkaarten - België, groote verkeerswegen - De landbouw, visscherij, nijverheid en delfstoffen der Europeesche staten en werelddeelen - de kaarten der Noordzee en Congostaat. Het Alphabetisch index mag niet verzwegen worden. Het gansche is een flink bestudeerd werk.

In eene nieuwe uitgave ware het wellicht wenschelijk sommige kaarten volgens de schematische methode uit te geven, zooals dat geschied in atlassen der militaire school. Het is de uiterste syntetische uitdrukking der lijnen die ruimte en belemmering sparen, zich gemakkelijk laten afteekenen en licht onthouden.

F.v.S.

LETTERKUNDIGE PRIJSKAMP. - De uitgeverij ‘Lectura’, Generaal Capiaumontstraat, 26, Antwerpen, deelt ons mede dat zij een prijskamp uitschrijft voor een prozawerk. De bedoeling is in de eerste plaats om de jongeren, die vaak moeilijk hun werk gepubliceerd zien, een gelegenheid te geven om het Vlaamsch lezend publiek te bereiken. Er wordt de mededingers geen verplichtingen opgelegd voor wat betreft genre of strekking. Alleen wordt gevraagd een onuitgegeven prozawerk, in het Nederlandsch gesteld. Het mag de 80 bladzijden van het gewoon ‘Lectura’-formaat niet overschrijden. De werken dienen ingezonden vóór den 1^e Februari a.s. De Keurraad bestaat uit de H.H. Maurits Sabbe, Jozef Muls, Lode Baekelmans. Het bekroonde werk zal plaats vinden in de nieuwe reeks, die de Maatschappij ‘Lectura’ nu in voorbereiding heeft. Benevens de uitgave van het werk, zal de laureaat een som van fr. 250 ter hand gesteld worden.

Verdere inlichtingen zijn bij voormelde uitgeverij te bekomen.