Vlaamsche Arbeid. Jaargang 14

Bibliographie

Jozef Simons: ‘Mastentoppen’. (Ernest Sele, Antwerpen, 2^de uitgaaf.)

Ze zijn een heel bende in Vlaanderen die vertellen kunnen met rappe vaardigheid. Als ge begint op te noemen, komt ge gemakkelijk tot twaalf. Twéé voelen zich bizonder aangetrokken door de Antwerpsche Kempen. Juul Grietens en Jozef Simons. De eerste: voornamer, fijner, meer af. De tweede: sappiger, jovialer, losser. Hun stijl staat juist in tegenovergestelde verhouding tot hun physieke structuur... zoo gaat het dikwijls in de wereld. Denk op Chesterton, denk op Sint Thomas van Aquino.

De tweede uitgaaf van ‘Mastentoppen’ is aangegroeid met ‘Kempische kermis’, een verhaal dat vroeger in een tijdschrift verscheen met den titel: ‘De Danstent’. Jozef Simons loopt niet in zijn hoofd met moderne turelutjes; hij kijkt in geen afgronden en schouwt niet naar onpeilbare hoogten; maar hij heeft oogen in zijn kop die wel eens ietwat verder zien dan oppervlakkigheden. Hij typeert goed en vertelt aangenaam. We verlangen ontegenzeggelijk meer van onze modernen, maar, als verpoozing, is het rustige, lustige lectuur.

K.E.

Paul Ternest: ‘Mijn groote liefde’. (De Vos-van Kleef, Roodestraat, 44, Antwerpen.)

Dit bundeltje heeft met literatuur niets te maken. Tusschen kleine, onbeduidende en ethisch minderwaardige vertellingen in, enkele niet minder onbeduidende monistische prul-beschouwingen. Daarbij een plagiaat van ‘La robe’ van den Franschen dichter: Eugène Mauriel.

[p. 193]

Johan de Meester heeft stellig ongelijk gehad dezen papier-bekladder aan te raden voort te gaan. Want het zou jammer zijn voor 't papier!

K.E.

‘Oefeningen bij de uitgebreide Nederlandsche spraakkunst’, door P. Ed. Franssen. (Wetteren, De Meester, 1923.)

Die de laatste vacantieleergangen meemaakte te Leuven, zal wel iets onthouden hebben van de discussie tusschen Prof. A. Boon en P. Franssen. Deze oefeningen laten de discussie open. Alleszins zijn ze een vooruitgang op veel similaire werken. Eén bedenking: gaat het dooreenmengen van ons gewoon alphabetisch schrift met het phonetisch geen verwarring stichten bij de studenten? - Het groote voordeel dat in deze oefeningen voorhanden ligt is wel dat de leerling een juister beeld zal verkrijgen van het wezen der fout. Maar: zou Franssen niet méér kunnen vernieuwen? En de ‘categorieën’, die nu toch in de spraakkunst uit de philosophie zijn binnengesmokkeld, over boord werpen om een indeeling aan te nemen die meer met de werkelijkheid overeenkomt? (Een vruchtbare aanduiding daarvoor in ‘La Pensée et la Langue’ van F. Brunot: uitgave Masson, Parijs, 1922.)

K.E.

‘Piot’, door Edw. Vermeulen. (Uitgave: S.V. De Vlaamsche Boekenhalle, Leuven, 1923. Fr.: 10.)

Dit werk heeft Warden Oom liefdevol opgedragen aan de oudstrijders. Een daad van piëteit. Een dankbaarheidshulde. Een kunstenaar die schrijft ‘uit ons volk, voor ons volk’, moést de tragiek van den wereldoorlog machtig-aangrijpend hebben gevoeld. Voor een Vlaamsch kunstenaar was die tragiek tweevoudig. Het oorlogsgeweld op zichzelf had de zijne: een ontzettende brutaliteit als een lawine vrenietigend en plettend. Het strijden van Vlaamsche jongens in een leger, waar zij de minderwaardigen zich voelden en waren, had ook zijn treurspelaspect: wat zou al dit bloed baten voor Vlaanderen? Warden Oom heeft beide elementen op 't voorplan gebracht, maar niet één met genoegzaam-forschig-rauwe kleuren geborsteld. Daar was veel meer, oneindig veel meer ellende in den toestand onzer jongens dan de enkele miserabele bizonderheden die hij ons meedeelt. De zielestrijd van menigtallen denkende Vlaamsche koppen was effenaf hoogst-tragisch. Dit kan niet weggevaagd worden door honderdduizende betoogingen op het graf van den onbekenden soldaat! En het oorlogs-gedoe zelf heeft Vermeulen niet afzichtelijk genoeg afgebeeld. Met de jaren vermildert wel de indruk. Maar hoe meer ik terug zie al de ijzingwekkende tooneelen waarvan ik getuige was, hoe meer ik overtuigd ben dat enkel een brutaal-realistische kunst vermag weer te geven het doemniswaardige van dezen menschelijken waanzin. Daar moet in het penseel iets komen van de duivel-zwarte en hel-roode verf van Barbusse of Latzko! En het talent van Warden Oom was dáár niet voor opgewassen. Ge voelt het seffens. De twee eerste deelen: ‘Vlaamsche jongens’, ‘Op den dod’ en het laatste ‘De verlossing’ zijn

[p. 194]

echt-gezonde en frissche volksverhalen, met een meer waarachtige boerenpsychologie misschien dan bij Streuvels. Maar: ‘Vóór en bachten de kupe’, het hoofdstuk dat zou moeten zijn ‘la pièce de résistance’, eischt grooter een kracht van samenvattend tragiekvermogen dan het normaal kunstenaarstalent van Vermeulen. 't Staat nu zoo: de idylle van Leentje en Berten overlommert alles met zachte glorie. De oorlog is daarrond een dunne-leelijke kader. 't Moest omgekeerd zijn: het kloeke tafereel van onnoembare afzichtelijkheden en, stil daarom geweven, de lieflijkheden van die trouwe liefde als een gulden omlijsting. Het teeder-emotieve heeft de plaats ingenomen van de energieke synthese. Het is geen oorlogstreurspel, het is een schoone fantazie ter gelegenheid van den oorlog.

Toch moet dit boek in alle volksboekerijen staan en door héél ons volk gelezen worden. Want daar is geen schrijver geweest sedert Conscience die 't volk meer heeft bemind in zijn kunst dan Vermeulen. Daar is geen schrijver die beter heeft gezien dan hij de uiterlijke ruwheid van ons Vlaamsche jongens en hun innerlijke diepgevoeligheid. Niet één heeft Vlaamsche moeders geschilderd met zoo'n echt-ware trekken van de ‘mulier fortis’ uit het Evangelie. Collette Nolf is een figuur die blijvend leven zal.

Met dit al is Warden Oom een verhaler zooals wij er niet veel bezitten. Hij heeft een onderhoudende verteltrant die, willens, nillens, aantrekt en bekoort. Hij is typisch opmerker van eigenaardige doeningen en bezit een gemoedelijkheid die de beste Engelsche romanschrijvers hem mogen benijden.

Héél ons volk moet dit boek lezen eindelijk, omdat het erin leeren zal te walgen voor haat en haatpredicaties.

K.E.