Vlaamsche Arbeid. Jaargang 14

[p. 122]

Vier korte vertellingen.

1. Akwarel.

AKWAREL drijft rood. Blauw en geel. Omheen kleurbellen spoelt het water. In ontmoeting worden het rood en het blauw mild: mauve trilt ver tot aan de grens van het ervaarbare. Wattmanpapier vloeit mauvedoordrongen. Het mauve water wordt korrels Wattmanpapier. Ofwel: het geel vervloeit kinderlik begeren naar het oplossen van het stabiele. Het blauw rust, begrenst de trilling en bepaalt ze verhouding naar binnen: kern. Kinderen blinken zeer lang schitterappels.

Vreugde het papier te strelen welkt van mijn vingers. Vingers willen verder tot de kennis van mijn ogen. Verlangen: te voelen de rust van het blauw en door te dringen tot aan de grens van meisjeskinderlike diepte mauvetrillen. Hun wens is lippenzijn: lest, handen, dorst aan de bron van het oranje. Dit is mijn vingers schone tijd. Hun zich-oplossen geheel in hun opperzintuiglike begeerte. Zij zijn niet meer. Zij zijn enkel nog labiel. Zij zijn worden. Dingen die vingers waren, tans opgelost in het oog-zijn-streven.

Tot de ogen ontwaken, de dwingelanden het oproer smachten. Arme vingers, idealisten van het overvoeren van het geestelike in het opperzintuiglike. De ogen doden de dingen die zich oplosten in het labiele van te werkelike begeerte. De vingers zijn weer vingers. Zijn zij dat niet steeds geweest.

Arme vingers, elk mislukken besluit de vraag: waarom dit verlangen te ontwaken over het bepaald-zijn. Vingers zijn steeds vingers geweest. Zij zullen het oranje nooit drinken en nooit strelen het mauve. De dwingelanden houden niet van oproer. Het schijnt mij dat fonkelogen wreed kastijden eenmaal drieste vingers. Vol dierlike schaamte, zo verbergen mijn vingers hun begeerte.

Misschien is het goed dat de uiteindelike grens van mijn vingers is tijdelike hypertrofie van hun verlangen. Misschien is het goed dat ogen dwingelanden zijn. En dat oproerlingen zwak.

Toch dat spijts zwakte het oproer is. Dat mijn vingers even mochten trillen, kort, in de waanvoorstelling labiel te zijn en op weg naar het verwezenliken van hun begeerte.

2. Anais.

Die dag had de mannequin Anaïs haar maandloon ontvangen. Elke beslissing had zij, inspanningloos, tot over dit

[p. 123]

tijdstip verschoven. Nu was het haar na kort overleg duidelik hoe gering een verandering haar maandloon brengen kon en, snel associëren, wijsheid dat het alles de moeite niet waard was. Een liaison kon je naar geen perspektieve toe als zeker desennui beschouwen. Tot de trem, waarop zij wachtte hield, dutte zij weg in de halve vrede van zelfmoord-overpeinzen. Dan was zij met een sierlike sprong in het rijtuig. Genot was haar: gedachtelik te herscheppen haar sprong in de uiting van strakke en soepele tailleurlijnen. Te konstateren dat zij zich op de platvorm beter voelde dan in de wagen schonk haar zelfvertrouwen.

Van de haltplaats tot haar woning, het korte eind weegs, overdacht zij vreugde het geld door het venster te werpen.

Toen zij haar hoed en haar tailleur-veste had afgelegd, was het haar reeds duidelik geworden dat dit wegwerpen geen oplossing kon zijn, omdat er in het gebaar zelve te veel onevenwichtigs lag. Enkele bankjes van vijftig en twintig zweven over de straat, vallen tijdgedistanceerd en wel zó, nauweliks merkbaar, dat niemand het zou merken. Zij vond de idee dwaas, doch juist toen zij haar wou prijs geven, flitste in het vizuële voorstellen van deze daad: spaarzame briefjes over de straat in deemstering, de samenhang voorbij: dit juist was geld-weggooien.

Vals is: het volk, de joelende massa eerst door harlekinades te interesseren, daarna dan het geld onder de menigte te werpen korfwijze - o de voorzichtige maatregel van de kwistige verachter het geld in kleine munt om te zetten. - Duidelik is de wanklank tussen de psychiese vooruitzetting tot deze daad - berusten - en de daad zelve die is een positief oproer met hoop op uitkomst door het oproer.

Dit: het deemsteren, je werpt de enkele bankjes van je maandloon door het venster. Er zijn weinig mensen op straat. Niemand bemerkt het vallen van de bankjes. Laat en achteraf valt het laatste bankje dat lang nog lag op de brede rug van de wind. Je sluit het venster en, gewoon, draai je licht.

Anaïs dacht meteen dat het tans paste niet enkel de mogelikheid uit te denken, zoals zij zo vaak deed, maar tevens het gedachte uit te voeren, uitzonderlik een vanzelfsprekend gevolg. Zij nam haar handtasje. Het venster geopend, sloeg de wind enkele keren korte golven van frisheid over haar gelaat en over haar lauwe handen. Nadrukkelik dacht Anaïs daarbij: ik ben jong. En nog eens: ik ben jong. Met de bankjes gebeurde het als zij het zich had voorgesteld. Op het zeldene evenwicht van uitdenken en werkelikheid rustte Anaïs even uit. Langzaam zweefden de bankjes van het venster weg, namen schijnbaar een even opwaartse richting, tot enkele in het midden boven de straat hongen. In de hoogte - tussen de vierde étages van beide zijden - was de straat vol leegte rond de enkele banknoten. Anaïs keek ze na, juist zo belangstellend als iemand zijn kan, plotseling verrast doo de struktuur van een alledaags ding.

[p. 124]

Omdat zij wist om het eenvoudige einde van het laatste bankje dat nog steeds viel, wachtte zij niet langer aan het venster.

Alleen in de kamer, was zij onzeker. Er bleef nog een ontevredenheid in haar als een zeer lichte alp. Doch haar gebaar verplaatste haar op zulke distans van haar zelve dat zij, oplachend, bemerken kon dat ontevredenheid de enige haar mogereden bestond.

3. Overtuigingen.

Een trekharmonikaspeler zo zeer overtuigd in zijn spel en, zoals men dit pleegt uit te drukken, zo éen met zijn instrument, gebeurde het dat hij niet enkel zijn instrument zover het maar ging opentrok, doch ook dat hij zich, om zo te zeggen als overtreffende trap van deze beweging, de arm van de romp rukte. Natuurlik was deze handelwijze een vergissing en het gevolg van een kortstondig defekt van het bewustzijn. Zo moet men het inderdaad verklaren.

Om de schadelike gevolgen dezer vergissing te herstellen was de hulp van een arts noodzakelik. Zo werd dan ook een arts geroepen. Deze arts nu - het bleek zo achteraf - was niet geringer een overtuigd man dan de trekharmonikaspeler. Hij stelde het namelik zeer op prijs een goed heelmeester te zijn omdat hij het anderzijds nog meer op prijs stelde van zich te horen getuigen dat hij een goed heelmeester was. Ten zeerste getroffen door de ongelukkige gebeurtenis en de wil geheel daarop geconcentreerd zodra mogelik de gevaarlikste gevolgen van het onheil af te wenden, - opdat eenieder hem na het welgelukken om zijn bekwaamheid in het heelmeestersvak zou kunnen feliciteren - spoedde de arts zich alzo vlijtig dat hij, eerst na afloop der behandeling zijn kapitale vergissing konstateerde. Deze vergissing bestond daarin dat de arts de trekharmonika in plaats van de arm aan de romp van de arme trekharmonikaliefhebber had gezet. Eerst toen hij, om de zaak als zuiver en gaaf werk voor te stellen, de trekharmonika weer de trekharmonikaliefhebber in de hand wou geven, bemerkte hij tot zijn niet geringe verbazing - zoals men ook dit pleegt te zeggen - dat hem slechts de arm overbleef. Van de overtuiging echter dat de arm en de trekharmonika oorzakelik bij mekaar hoorden kon hij zich niet ontdoen, waaruit volgt dat hij de arm dan maar met behulp van een fijn doch sterk koordje aan de harmonika bond.

Alvorens heen te gaan streek hij met een mouw over de zijde van zijn hoge hoed en dit wel degelik in de goede richting, dit is met de zijde mee. Zo dan groette hij de vrouw van de arme trekharmonikaspeler en zeide dat er tot verslagenheid geen rede bestond.

[p. 125]

4. Merkwaardige aanval.

Stabiel is hij kraplak. Verandert hij zó dat hij in plaats te zijn worden wordt, dan is hij karmijnrood. Zo is hij zodra hij beweegt.

Hij. De kraplak-karmijnrode. Niet abstrakt: het kraplak. Hij is uiterst conkreet. Nochtans zou ik niet kunnen zeggen op welke wijze hij conkreet is. Enkel mij dunkt: boogvormig en schommelend op het perimeterfragment. Beweging is: gewicht van links naar rechts verplaatsen en schommelen. Hij zou kunnen zijn een zeer barokke dashond wiens poten verdwijnen in de buik. Natuurverlangen naar onnatuurlikheid. Een gril.

Schrijvend ervaar ik hoe foutief het zou zijn uit te drukken: het karmijnrood. Juist het conkrete is de bizarre eigenschap van deze vervorming van de natuur naar wetten van het louter denkbare. Maar fout ook is het: de karmijnrode vorm. Daarom is hij weer te bepaald: conkreet-schijnende abstraktie.

Gescheiden van de kraplakrode door blauw, opaal, mauve en veelvuldig trillen van valeurs ligt de rozavierhoek. De rozavierhoek is rustig. Onderbewuste oorzaak daarvan is de waan om de ondoordringbaarheid van het koningsblauw, het opaal en de valeurs. Het roza denkt: aan mij kan hij niet aan. Vooreerst is er het koningsblauw hetwelk onverdeelbaar in hardheid, daarna de ondoordringbare uitdeiningskracht van het opaal en de valeurs. De rozavierhoek is gerust, derhalve. En ligt eilandzeker in valeurs, meest nabije golven.

Dan gebeurt het. De kraplak zet hoog op en wankelt op zijn boog. Inspanning te schommelen. Drukt geweldig rechts en wordt krop-boosaardig waar hij bemerkt de plompheid van zijn organisme en de objektieve rust van het roza aan de overzijde van het koningsblauw.

Hem - de kraplakrode - stikt ongeartikuleerd woede in de keel. De keel moet gezwollen zijn. Enkel niets daarvan is merkbaar. Waar is de keel. De kraplakrode is inderdaad slechts waarschijnlik boogvormig. Onervaarbaar blijft het waar de organen in dit barokke organisme. Wel ervaarbaar schijnt steeds de psychiese oorzaak tot een uitdrukking. Schijnbaar nutteloos en verhoudingloos tegenover het resultaat wordt hij de karmijnrode.

Misschien omdat het sneller zou vooruitgaan, verlies ik de karmijnrode een ogenblik uit het oog. Wanneer ik hem weervind, is hij, wonder hoe, dicht nabij het koningsblauw gerukt. Hij valt het koningsblauw aan. Met de bek. Waar is de bek. Waarschijnlik waar koord en perimeterfragment saamtreffen. Dacht ik voorheen niet dat daar ook lag het spier-uiteinde van het bewegingsorgaan. Bek en bewegingsorgaan. Het is niet

[p. 126]

denkbaar, zou men kunnen menen net zo goed als: zulke struktuur is louter gedachtelik. Evenwel: ik zie de handeling van de kraplakrode. Het positieve resultaat daaraan is niet te twijfelen. Veel te duidelik zag ik voorheen de beweging, hoe hij schommelde, en tans de bek. Direkt scherpsnavel in de kompakte klomp van het koningsblauw.

Hardheid van het koningsblauw verhoogt groteliks de woede van de karmijnrode en, daarvan het uitsluitelike gevolg, zijn aanvalscherpte. Dit gebeurt plots: de helft van de karmijnrode steekt dwars in de klomp van het koningsblauw.

Nu meen ik de karmijnrode duideliker te zien. Hij is gans muil. Ik zei reeds dat de karmijnrode waarschijnlik boogvormig is. Aktief-organies is hij geheel steeds dat orgaan hetwelk juist in funktie. De karmijnrode is beurtelings zoveel als linkerbeen, rechterbeen, muil. Zo heeft de karmijnrode geen organen. Hij is steeds orgaan. Eén enkel orgaan. Het in-aktie-wordende. Niet zó echter dat de vorm veranderlik. Van het standpunt zijner beurtelings wordende organen is hij transcendentaal gegeven. Voor mij is hij boogvormig. Doch deze boog experimenteert funktioneel op een zeer uitzonderlike, ik zou haast zeggen, gekke wijze. Nu heeft hij, plots geheel muil, een grote homp van het koningsblauw opgeslokt.

Dit bemerkt het opaal. Het siddert. Zo schrikkelik verschrikt het opaal dat zijn ruggegraat - zijn meer bepaalde tonen - verzwakt. Eindelik verdwijnen deze tonen in melkwegachtige onbepaaldheid.

De karmijnrode schommelt. Hij grinnikt. Wreed-voldane honger wekt honger. De boogvorm is een open muil. Likkebaarden vlak vóór de prooi van het mauve.

Het roza ziet het gevaar. Droom valt de misrekening om de zekerheid van het onvoorwaardelik gescheiden zijn.

Het roza zet recht op. Kracht tot kern drijven, een ogenblik, radeloosheid overwinnen. Dan - de teerling is geworpen - doet het roza de sprong in de nabije valeurs. Het mauve dekt achterhoede de terugtocht. Evenwichtig in de valeurs lossen het roza en het mauve zich op.

De valeurs trillen. En zijn even later weer spiegelglad rust.

De karmijnrode komt ter plaats midden de valeurs. Maar de valeurs zijn inderdaad onvatbare uitdeining. Waar zij tot een harde weerstandvaste massa werden, vergoedt veerkracht de verloren mogelikheid van het uitdeinen. Verharde valeurs ontwijken de aanval van de karmijnrode door een harde veerkrachtige sprong - een vlo gelijk.

De karmijnrode is zeer woedend te midden deze spel-verdediging van de valeurs. Indien zij zich tenminste nog ernstig verdedigden. Zo gemeen: al spelend aan het gevaar ontsnappen te worden opgevreten. De karmijnrode schommelt gewel-

[p. 127]

dig. De muil wordt weer rechterbeen. Schommelen. Links rechts links. Linkerbeen.

De karmijnrode is weer kraplak.

Paul van Ostaijen.