Vlaamsche Arbeid. Jaargang 12

[p. 470]

Bibliographie

De vrouw in den staat.

- ‘Leven en Werken’ (Juni), publiceert de rede, die Selma Lagerlöf bij het Kiesrechtcongres te Stockholm uitsprak in Juni 1915. Wij drukken er het slot van over:

‘Of waar is de staat, waar geen kind dakloos rondzwerft, waar geen jong menschenleven vergaat, waar àl, wat jong is, wordt opgevoed in vreugde en met zachtmoedigheid, zooals het recht van ieder kind is?

Waar is de staat, die al zijn arme ouden een veiligen en geachten ouderdom bezorgd, zooals hun toekomt, die het eind van hun leven zien naderen.

Waar is de staat, die niet straft uit wraak, maar eenig en alleen om op te voeden en op te richten, zooals het ons verstandige en doelbewuste menschen, past?

Waar is de staat, die alle talenten ontwikkelt? Waar die, waar de ongelukkige even goed verzorgd wordt als de voorspoedige?

Waar is de staat, die niet in zich vreemde volksstammen bergt, die hij niet gelukkig kan maken? Waar de staat, die allen gelegenheid geeft hun leven vrij uit te leven, zoolang dat niet de harmonie van het geheel stoort? Waar de staat, die geen van zijn leden laat ondergaan in lichtzinnigheid, in dronkenschap, in een schandelijk leven? Men zal mij misschien antwoorden, dat de staat dat niet wil. Hij wil orde en verdediging. Maar waarom dan bemoeit hij zich met al dat andere? Dat doet hij, omdat hij wel weet, dat een staat, die geen geluk wil scheppen, niet kan blijven bestaan. Hij moest dat doen, omdat hij noodig heeft, dat hoog en laag hem liefhebben. De staat moet het orgaan zijn van bloei, van veiligheid, van opvoeding, kultur, veredeling. Door den staat moet de menschheid haar hoogste verwachtingen verwezenlijkt zien.

De fout ligt ook niet hierin, dat de staten niet genoeg eischen van zichzelf, maar daarin: dat het hun tot nu toe om de een of andere reden niet mogelijk is geweest, dat alles uit te voeren. En hier moet ik er nu aan herinneren, dat ik heb gewaagd te zeggen, dat het tehuis de schepping van de vrouw was, maar ik heb nooit gezegd, dat zij het alleen geschapen heeft. Gelukkig voor haar en voor allen, heeft zij altijd de man naast zich gehad. De huisvader en de huismoeder hebben zij aan zij gezeten. Had de vrouw alleen gezwoegd, dan zou zij die taak niet hebben kunnen volbrengen. Het tehuis zou niet zijn ontstaan, noch in droomen, noch in werkelijkheid.

Maar bij het scheppen van den staat heeft de man alleen gestaan. Wèl heeft een koningin aan 's konings zij onder den troonhemel gezeten, maar ze heeft niet meegewerkt als koningin, alleen als echtgenoote. Niets heeft den man gedwongen de vrouw mee te nemen naar de rechtzaal, naar zijn ambtswerk, naar de magazijnen. Hij heeft alleen geworsteld met zijn moeilijke taak. Hoe lang was hij niet als geneesheer alleen in het ziekenhuis? Hij gaat nog alleen naar zijn priesterlijk werk. Hij maakt zelf zijn eten klaar in de kazerne, hij voedt alleen op en pompt de leerlingen wijsheid in op de jongensschool. Hij heeft het moeilijkste van alles op zich genomen: voor de armen te zorgen. Hij heeft den arbeid niet gevreesd. Maar is het hem gelukt?

Waarvan getuigt de haat tusschen de klassen in de maatschappij? Waarvan spreekt die doffe roepstem van beneden, dat dreigen met revolutie? Waarvan getuigen al die klachten over werkloosheid? Waarvan getuigt de landverhuizing? Spreekt dat alles er van, dat 't hem gelukt is, dat het hem ooit gelukken zal?

En zie! Nu juist op het oogenblik, dat de staten wankelen, hoe bewonderenswaardig ze ook zijn opgericht, nu de sociale revolutie voor de deur schijnt te staan, nu juist begint de groote invasie der vrouwen op het arbeidsveld der mannen, op het gebied van den staat!

Heeft dit iets te beteekenen? Of beteekent het alleen, dat de vrouw betere levensvoorwaarden verlangt, gelijkstelling, afwisseling, vrijheid, macht? Waarom komt ze dan juist nu?

Men moet wel blind zijn om het niet te zien, doof om het niet te hooren!

Zou ze niet in zich iets hooren, dat roept en vermaant: ‘Ga uit naar nieuwen,

[p. 471]

harden arbeid! Neem uw plaats in aan de spoorlijn, veeg de straat, copieer op het bureau, verkoop postzegels op het postkantoor, geef les in de lagere school, ga aan de telefoon zitten, wees handlanger bij operaties, doe al dat onbeduidende werk en wees overtuigd, dat het niet te vergeefs is.

Wees er vooral overtuigd van dat het noodig is geweest. Ge moet overal in komen, overal te vinden zijn, als eens de staat zal worden als een geliefd tehuis. Wees er zeker van, dat uw arbeidskracht, die nu nog weinig geacht wordt, spoedig gewaardeerd en gezocht, ja, bovenmate in beslag zal genomen worden. Wees er maar zeker van, dat evenals nu de geneesheer zich niet meer kan redden zonder de ziekenverpleegster, de predikant de diacones en de fabrikant de vrouwelijke inspecteur zal gebruiken bij zijn werk. Wees er maar zeker van, dat we spoedig overal zullen gevonden worden, in onbebouwde streken en in steden, met vele, nu nog onbekende, titels en werkzaamheden, maar allen arbeidende voor het gemeenschappelijk doel.’

Ach, wij vrouwen zijn geen volmaakte wezens, maar gij mannen, zijt niet volmaakter dan wij. Hoe zullen we dat doel bereiken, wat zóó groot en goed is, als we elkander niet helpen? Wij gelooven niet, dat het werk gauw zal gaan, maar we gelooven, dat het zonde en jammer en heel dwaas wezen zou, als ge onze hulp zoudt afwijzen! Wij gelooven, dat de wind, die van God komt, ons meevoert. Het kleine meesterstuk, het tehuis, was onze schepping met behulp van den man. Het groote meesterstuk, de goede staat, zal geschapen worden door den man, als hij in allen ernst de vrouw aanneemt als zijn helpster.’

Rene de Clercq liederen; G. Alsbach Amsterdam, De Standaard, Brussel.

- René de Clercq heeft het eenvoudiger gevonden, toen hij eenmaal aan het musiceeren was, ook de begeleiding van de liederen te schrijven. We vonden de onderlijning bij deze al niet zeer sterke melodieën bij Lieven Devosel toch wat kruimiger. Of er een lied genoeg melodisch allure bezit om in te slaan zal de tijd moeten uitwijzen. Zij hebben den dreun van Hullebroeck niet, wat zeker niet schaadt. Sneeuwklokjes is bv. van een simpele liefheid, die sympathiek aandoet.

O.

Aanteekening.

De paketboot ‘tenacity’, door Charles Vildrac.

- In de vertaling van Wies Moens gaf daarvan De Gruyter een merkwaardige opvoering. Na vroeger lezing wordt de indruk bestendigd: Vildrac is een overdreven reputatie: de twee eersten eigenlijk on-dramatisch, kleurige bar-prenten, voorbereidend op het laatste, dat de volle ontroerende dramatische realiteit heeft van Heyerman's beste werk. Als zedenscènes van bitter en rauw havenleven herinnerden we ons dikwijls Bertrand's ‘L'Invasion’ en Baeckelmans, maar deze anecdotischer en veel-woordiger. Vildrac heeft een zeer uitgekarteld dialoog, dat nauwkeurig langs de lijn der levensrealiteit beweegt; elke bloemerige literatuur - we denken hier aan Teirlinck's ‘Vertraagde Film’ - is er uit gegooid: het is ongeveer kino-werkelijkheid met bovenal veel verstandelijke afgemetenheid. Anti-romantische levenszin, waarin geen glycerienige ‘bloemen van ontroering groeien’, zooals de zoet-verliteratuurde ‘Glimlach van den Faun’, door Rivoire, dat voorafging. Maar ethisch geef het inwendige verlaging: de kern van het geval steunt op amoreele personen en op een immoraliteit, die aan de haven van Antwerpen elke dag gebeurt; fijnvoelers worden: liefdeloos; dit is dan voor enkelen moraliseerend. De verleiding van een bar-meisje door een flesch champagne is eenvoudig laf! De troostelijkste figuur is nog wel de dronkaard-matroos Hidoux, met zijn geforceerd optimisme en zijn kroeg-wijsgeerigheid die dikwijls raak is, maar verward uit tekort aan christelijke levensnorm. Het menschelijk medelijden van Madame Cordier grijpt soms fel in. Er is een allerlaatst in-dringend effect even voor het doek valt: als de door zijn vriend verlaten Segar het logement verlaat, om zich alleen op de ‘Tenacity’ in te schepen en Madame Cordier hare tranen afwischt nabij de kroegdeur, komen plots dokwerkers binnen en vragen zeer gewoon hun drankje. Hier wordt het leven erg hardvochtig: Madame Cordier dwingt zich terug in den gewonen levensgang en geeft beminnelijk en aandachtig het gevraagde; dit is superieure levenswaarheid.

K.v.d.O.