Vlaamsche Arbeid. Jaargang 10

[p. 8]

Genoveva van Brabant

Eerste hoofdstuk

Semper nix, nox, nebulae.

Het eindelooze woud strekt zijne donkere verschrikking over heel het Brabantsche gewest.

Van uit de vier hemelstreken loopen de glooiende lijnen der heuvelen als de golving eener woelige zee waarvan de neggen donkerstompen tegen de lucht; en over den afhang der dalen spreidt de oneindigheid van sombere boomenkruinen als een wijde mantel met een val van gleuven en plooien, waarover het keerende licht door de grauwe wolkenvrachten zijn schakeerende toonen spelen laat die 't vaal grijs en dofblauw wisselen doen met goudbruine glansen tegen vakken van hevig paars.

Dieper tusschen de dichte stammen van het Woud-zonder-genade, huist de donkere geheimzinnigheid van de dood.

Aan dit onvolschapene wereldoord, waar de dikke misten de scheidslijn van licht en duisternis vervangen en water en eerde in zompen en moeras verloopen, was er sedert den oerouden tijd niets verroerd of veranderd, en over die onmetelijke woestenij, waar de heerschende Fimbulwinter alle leven teniet heeft gedaan en vermoord, gaat alleen de ijzige ademhaal, die in gelijke zuchtstooten gestadig nieuwe koude toevoert uit het Noorden en immer zwaarder misten en watervlagen blaast door de lage luchten die slepen over een brutselenden bodem. De wilde winden laten er hun bandelooze krachten los, stormen er baloorig rond, rennen en beuken er onstuimig tegen malkander in en brijzelen al wat niet buigen kan. In 't geweldig geloei gaat klagen en kermen verloren, overtierd door 't hevige bruischen in 't grenzenlooze gewaai van die woudzee. Uit de hemelsluizen storten de regengulpen lijfsgena als voor een aanstaanden zondvloed; en wanneer al het water is uitgespeersd en uit een andere windstreek de drijfsneeuw komt aangewaaid en heel den woudkoepel overblaast en toedekt met zijn zware vrachten wit, is medeen het wilde geweld gesmacht en de stilte gekomen over de wereld. Een stilte als de dood, - akeliger dan de groote geruchten en de roer der verwoede elementen,

Nu blaast alleen nog, gelaten, eentonig, en statig, de zware adem van den woudgeest. Door het ruimtelooze en door den ongetelden

[p. 9]

tijd gaat die adem met eindeloozen haal en wederhaal, als het ebben en deinen van het rot eener hooge zee.

Hoelang die winterzonnestand geleden heeft, - hoelang de wereld in den tooverban geslagen lag en in zijn doodssluimer gedompeld, heeft geen levend wezen nagegaan, maar toen de tijden volbracht waren, doken er van langerhand geheime krachten op, waarin de levenskiemen eener nieuwe lente gescholen zaten. Uit de vier gewesten kwamen de winden teenegader aanrennen als dronken ruiters en sloegen de doode dingen uiteen. De zware wolkengevaarten zeilden tegen elkander aan en botsten met grommelend gedruisch, zoodat heel de wereld er van daverde en de vlammende schichten allenthenen uitschoten. Door de eendlijkheid van het woud galmden en weergalmden de zware slagen in een mengelmangel van razende geruchten. De winden volwrochten hunnen kampstrijd en zoefden onstuimig en ronkten om elkaar als huilende wolven, snelden voorbij met kreten van waanzinnige borelingen in doodsnood, slaakten gekkende getier van woedende spotters dat opging als 't genei van bremstige rossen...

En wanneer de woede ten top gestegen was en de krachten uitgeput schenen, ging het aan 't milderen. De winden waren gaan liggen - god-weet waar, in de verten ergens bachten den einder - en de heftige ademhaal zelf was gestokt, zoodat het volslagen stil werd en de wereld als verschgeschapen uit den barensnood te wachten lag naar het ontstaan van den eersten dageraad.

Uit die eenbaarlijke stilte groeide er een onmerkelijk suizelen, gelijk aan het prevelen van velerhande lijzige stemmen die ondereen het geheim van het nieuwe leven vermondden in de lucht. Nu bleek het dat de dooiwind, als een ploegende stier met zijn toornigen kop, het ijs doorbroken had en het water losgemaakt en uit den winterslaap wakkergeschud, want de vele kwikborren, beekjes en waterleikes gingen aan 't pruttelen, begonnen hun huppelenden dans en over heel den doortocht hunner bochtige beddetjes, zongen zij het lachende liedje en verbabbelden het geheim van het ontwakende leven. De keien, de droge varens, de lutterende brem, riethalmen en grassprietels aan den oever verstonden den wekkenden lach van het levendgeworden water en fluisterden het voort aan de hazelaren, de elzen, de wilgen en al het ander stramstaande kreupelhout. Vandaar vingen de knoestige eiken het op in hunne ontzaglijke kruinen en met statig geruisch deelden zij het mede aan de gedaagde beuken en het ritseldroge loof droeg het over naar de sparren die in wiegende welling den zang aanhieven over heel het woud. Evengauw bemoeiden de vogels er zich mede, strekten de vlerken

[p. 10]

en van stonden aan steeg het gefluister en gefazel, het babbelen en prazelen van al die stemmen door de lucht, zwol aan en brak los als een juichende samenzang die, gedragen op den milden ademtocht van den lauwen zuiderwind, het machtig lied weergalmen deed met de boodschap: dat een nieuwe lente in aantocht was en krachtig leven geboren.

Heel dien langen, bangen winter hadden de menschen verleefd, gescholen in hun lage hutten, onder dak-dichte mest-plaggen, in den domp van het turfvuur, bereden door den angst dat de kranke zonne stervend was en na dien eindeloozen Fimbulwinter, de wereld en alle leven zou vergaan. Zij wisten dat Thrym, Donar zijn bliksemhamer gestolen had en met Hymir, de donkere, en de andere grimmige vriesreuzen aan 't kampen was tegen de milde en goedgezinde Asen. Met spanning wachtten de menschen den uitslag van dien kampstrijd, maar hun schrik vermeerderde bij 't bestatigen hoe de zonne immer kranker werd en altijd wijder bane ruimde voor de wassende duisternissen, - hoe haar lichtstraal, na elken nacht weer beneden de laagste kerven bleef die in de schors der dennenmast den slinkenden stand van haar gelaat aanwees. Maar toen waren de twaalf heilige nachten der winter-zonnewende ingetreden en Woen's wilde jacht begonnen. Aan 't hoofd van het Muothisheir, gezeten op zijn vuurspuwend witte ros, Sleipnir, en gewapend met zijn speer Gungnir, had de wijze god, geholpen door de Asen, den strijd aangegaan tegen de Reuzen en zoo geweldig, dat de boomen in het wijwoud er van kraakten, de donkerkeilen zoefden door de lucht, geslingerd uit schromelijke vernten en met vervaarlijke kracht. Toen ook had het rommelen van den donder en het flitsen der bliksemspeer verkondigd voor de wereld, dat Loki den godenhamer op Thrym heroverd had en hem aan Donar teruggeschonken. Met vreugdekreten en zotte sprongen werd het allenthenen vermaard: dat Alfrodul de Elfenstraal, haar eerste priemen weer uitschoot en men merken kon dat de zonne heur kracht herwon en het onderste kerfstreepje in den dennestam te boven gerocht. Nu begon de Joel. Alles moest aanstaans in gereedheid en in orde gebracht, want vrouwe Holle, met de Asen, zou heur ommegang doen, - onzichtbaar ging de stoet door de dorpen schrijden, de godin zou de hutten binnentreden, de vlijt der spinsters nazien, de netheid der kinderen en de orde in het huishouden; - de vruchtboomen in den hof moest de godin aanraken met de levensroede en haar weldoenden adem blazen over de runderen in de stallen. Van nu voort was het te merken dat de Winterreus overwonnen en voorgoed vertrokken was naar de eindelooze vernten in de streken waar de dag nog uit den nacht niet gescheiden is en water en land nog één

[p. 11]

baaierd vormen. De zuiderwind voerde voort de luwte door de lucht. De zonnestand miek klaarte en donker even lang, en de menschen vernamen nu ook den aanhef van het jubelende lentelied, waarin heel de natuur den aantocht van nieuwen wasdom en vruchtbaarheid en groeite verwelkomde. Dat was voor hen ook het teeken der verlossing en ze hielden het niet langer uit: de deurschutsels vlogen weg van vóór de hutten, de luiken der windoogen werden geopend en de woningen verlucht van stikkenden rook en rotte stanken; in den tuin schudde men de ooftboomen om ze uit den winterslaap te doen ontwaken en de runderen braken uit hunne stalling om den grooten drijf te beginnen naar de hoogvlakten en afhangen in de open lucht. De kinders liepen weer naakt en stoeiden over de weide op zoek naar 't vroegste zomerbloemke, ze speurden naar de eerste zwaluw en snaarden 't gehoor om den koekoeksroep te vernemen. Op 't dorp kwam er roeringe, want 't werd nu tijd om het feest der zonnewende te beginnen en de Zomergraaf moest ingehuldigd worden. Met twintig, met vijftig - al de markgenooten tegelijk, wrochten aan den strooien winterreus en 't lot werd geworpen om te weten wie er den Zomergraaf verbeelden zou. En als de reus op den ossenwagen geheschen was en gepint met kleurige linten en groene twijgen, doofde men de vuren in elke woning; in stoet trok heel de bende welgezind naar den hille, diep in 't donkere wijwoud.

Daar werden de spaanders gewreven voor het noodvuur, waarvan een ieder het gloeiend kooltje zou medenemen om de heerdziel opnieuw aan te wakkeren en te bewaren voor heel het volgend jaar. Maar met dat vuur zou men nu ook vooreerst den houtstapel in vlamme steken waarop de Winterreus geplaatst was. De juichende menigte begon even gauw den schijverdans en de heidensche liederen weergalmden al terwijl de rook en de lekkende vlamme de lucht insloegen. De Zomergraaf kreeg nu zijn beste tooisel met kleurig lint en groene loovers en men plaatste hem op den wagen waarmede men den zomer feestelijk in 't dorp brengen zou. Daarmede was het nieuwe jaargetijde ingezet en zou het akkerwerk beginnen. Om die heuglijke gebeurtenis te vieren, moest men den heelen nacht drinken, dansen en zingen. Na den langen druk wilde men het hart ophalen, want de menschen voelden de behoefte aan lust en vreugde en vertij, - een drang om het hernieuwde leven te laten opbruischen en zich over te geven aan den roes door overmatig eten en drinken. Het bier was gebrouwen, de mee bereid en in steenen kruiken en testen naar boven gebracht. De jonge runderen, vette zwijnen en wilde evers had men hier ter plaatse gesleept en aan 't spit boven de vreugdevuren gebraden. En om te voldoen aan den nood der oude geplogenheden, was er op den offersteen onder

[p. 12]

den dondereik een ros geslacht en volgens heidensche zede het bloed over de omstanders gesprenkeld. Nu zat de menigte in wijden kring op de leembanken en graszoden; de stukken lillende vleesch werden halfrauw gescheiden en rondgedeeld, met jachtmessen aangevat en van de hand tot den tand verscheurd, vaneengereten en verslonden. De bekers en drinkhoornen vol schuimende gerstesap werden overgereikt, heildronken ingesteld en met breeden zwaai goot men onophoudend den drank naar binnen. Middelerwijl was de duisternis ingevallen en slempmaal en feestroes aan 't woeden. Knapen en deernen hielden elkander omarmd en de wilde dans begon. Men wierp riekende kruiden in 't vuur; in korven gebonden dieren, hazen, hoenders, honden en ganzen slingerde men van ver en om ter hoogst in den gloed. Wielen van gevlochten teenwerk, haakkruisen en vlammende schijven die 't zonnerad verbeelden moesten, werden omhoog gegooid tot boven de boomen; - bekkens en schilden, speren en zwaarden sloeg men tegeneen onder het uitstooten van wilde kreten...

Maar opeens gaat er een snijdend scherpe schreeuw door de lucht, die al het vreugderumoer overstemt en met één slag alles in stilte keert. Op 't hoogste van den hille, tegen den donkeren grond van het woud, beglansd door den rooden gloed der vuren, stond de zwarte gestalte van den munk, met opgehevene armen en den kruisstaf als een dreigend wapen in de vuist. Zijne haren wapperend in den wind en den kreet hield hij in den opengesperden mond en de verbolgenheid der heilige verontwaardiging in de wijdgespalkte oogen.

- Heidenbroed! Van den dollen droes bezeten! galmde het opnieuw en zijn stemme klonk door de nachtelijke woudstilte als de wraakmare van een profeet uit de bijbelsche tijden.

Medeen ontstond er een schorming en eene robbeling onder den menschenhoop en in dolle vlucht stormden zij zonder ommezien naar beneden, lieten alles achter wat ze hadden medegebracht. Toen daalde de zwarte munk van den hille neder naar het plein waar de zondige menigte gefeest had. Hij bezocht van naderbij de vuren, het vleesch, de vaten met drank en de kalebassen met kruiden. Hij wierp het een en het ander met verachtelijk gebaar in de vlammen, dronk echter menigen teug gerstebier en mee uit de kruiken en sloeg effenaan het vaatwerk tegen den offersteen aan stukken. Daarna strekte hij met een breed gebaar de armen ten hemel, verhief den blik en met zijn kruisstaf deed hij het zegenende teeken, waarmede de kwade geesten op de vlucht gaan en het onzalige oord gereinigd moest worden.

Met de heilige verontwaardiging nog op het gelaat, sloeg hij den weg in naar beneden en verdween in 't diepe donker van het woud.

Stijn Streuvels.