Vlaamsche Arbeid. Jaargang 8

[p. 241]

Een woord vooraf

‘Ja, waarlijk het is een groot iets voor een volk, dat het een duidelijke stem krijgt; dat het een man voortbrengt, die welluidend uitspreekt wat 's volks innerlijk wezen bedoelt.’
(Thomas Carlyle: Over Helden en Heldenvereering.)

Hoe is het toch mogelijk dat wij Hugo Verriest zoo vereeren!

Wij zijn een opkomend en, in zekeren zin, een primitief volk. Eeuwenlange overheersching had ons eigen wezen doen ontaarden. Wij waren verminkt, vernederd en de barbaarschheid nabij. De schijnbare beschaving die nog bestond was een leugen. Maar de oerkrachten die in de diepste volkslagen bewaard bleven zijn aan 't gisten gegaan en een dag is het klaar gebleken dat een heel ras aan 't stijgen ging naar de allerhoogste cultuur, en zijn deel weer wilde hebben in den luister van de wereld.

Bij die opkomst van een heel volk viel alles nog te doen. Alles was nieuw. De menschen stonden als kinderen voor al de ontdekkingen die zij deden aan hun eigen land en hun eigen wezen. Zoo ontzaglijk veel moest nog uit de onbewustheid naar boven worden gehaald!

[p. 242]

Geen wonder dan dat die opkomende geslachten met vereering en bewondering opzien naar de uitverkoornen onder hen, die reeds tot volle bewustheid kwamen, die het woord spreken dat al de diepste zielsverlangens openbaart en het ideaal van wat er moet bereikt in lichte klaarheid opstellen voor aller oog.

De kunstenaars ook, de schilders en de zangers, de dichters, de schrijvers, de geleerden, allen voelen in meer of minderen graad dat het volk naar hen opziet en dat zij werken om een schooner menschelijkheid in Vlaanderen. In geen tweede land ter wereld voelen de kunstenaars hen zoo gehecht aan den grond en communiceeren allen in denzelfden geest.

Hugo Verriest is uit die bijzondere levenstoestanden gegroeid. Omdat hij het volledigste zinnebeeld is van al de hoogste betrachtingen, is hij onze held geworden en levend de legende ingetreden.

Wij zullen het aan latere, meer critisch aangelegde, geslachten over laten onze groote mannen te verklaren. Wij verklaren niet, wij vereeren nog en bewonderen omdat bewondering tot de edelste menschelijke gevoelens behoort, omdat wij bewondering noodig hebben, 't is te zeggen een onbegrensd vertrouwen, een onverdelgbaar geloof in hen die wij als de besten onder ons aanzien.

Hugo Verriest is onze koning. Wat is een koning anders dan een symbool? In hem voelen wij ons éen volk. In hem kunnen wij boven alle politieke twisten en strijd in vrede en vriendschap met elkander leven.

Hij was een natuurkind in een tijd van rethoriek en gemaaktheid. Hij was een oorspronkelijk mensch. Alle woorden van hem zijn echt. Hij meent er wat mede. Daardoor ontstond zijn wonderlijk stevige stijl, die niet meer hoeft onderteekend, maar, als een vorstelijke verschijning, het voordeel van het incognito heeft verloren.

Hij is in den vollen zin van het woord, - meer dan dichter, schrijver en redenaar, - een groot mensch, die gezien heeft wat er te doen viel. Hij stond eerlijk tegenover de valsche dingen en wilde de waarheid weer in de plaats. Hij heeft het volledigste zicht gehad op Vlaanderens nood op wat het moest zijn en kon worden.

Vlaanderen moet herworden! Als een goddelijke bezetene

[p. 243]

heeft hij dat groot gedacht door zijn leven gedragen. Hij heeft er uitsluitend voor geleefd. Hij heeft in alles die bezieling van zijn innerlijk wezen welluidend uitgesproken. Hij heeft moeten worstelen bij zich zelf en tegen de knellende tijdsomstandigheden, maar alle beletsels is hij te boven gekomen en zoo is hij geworden het beste deel van het hart van ons volk en van ons aller leven.

Door heel zijn geschreven werk is hij diezelfde ziener van vlaamsche noodwendigheden. In Regenboog en Op Wandel heeft hij de pracht van ons land veropenbaard en de eigen schoonheid van een miskend volk. In Twintig Vlaamsche Koppen heeft hij al wat nog degelijks bestond in 't licht gesteld en tot voorbeeld gegeven. In zijn gedrukte Voordrachten ligt al besloten wat wij nog kunnen droomen, wenschen en betrachten, en het blijft voor altijd ons heiligste bezit. Maar door zijn levend gesproken woord heeft hij van de Vlaamsche daadzaken eene muziek en een zang gemaakt die allen bekoorde en zelfs bij de meest onverschilligen de oogen heeft geopend. Hij is in den hoogsten zin van het woord een Priester geweest die gedurig het schoone en het ware aan Vlaanderen ontvouwde.

Guido Gezelle heeft dat ook gedaan. Maar deze droeve-verlatene kon nooit in voeling geraken met het geheele volk. De besten zullen altijd naar hem gaan als naar de verholen klare bron, de fontein van het vlaamsche leven. Hij blijft het zout onzer aarde. Het is van eene onschatbare waarde voor een volk dat het een Geest bezit, die grootsch en eenzaam de rustige diepten bewoont van het Rijk der Stilte, waar geen wereldsch gerucht hem ooit zal benaderen. Maar een man was er noodig die met den ijver van een apostel en het gezag van een profeet een geheel land zou omwentelen en nieuwe levensinzichten geven.

Aldus is Hugo Verriest meer dan wie ook een brenger geweest van Licht. Zijn licht scheen in de Vlaamsche duisternissen en ditmaal hebben de duisternissen het begrepen.

In hem is een verleden en een toekomst verbonden. Hij komt uit den zonneloozen tijd van allerdiepste volksellende en staat nu met zijn grijze haren in de heerlijke pracht van een gouden zomer.

[p. 244]

Want wat hij leerde is Vlaanderen nu bezig te doen en te maken.

Zoo zal hij blijven leven nog bij latere geslachten omdat hij den zucht naar waarheid vertegenwoordigt die eeuwig is, omdat hij een droombeeld van Vlaanderen heeft gegeven aan welks verwezenlijking wij nog een eeuw na hem kunnen arbeiden, omdat het hoogste dat wij zullen bereiken nooit in het donkere zal zetten wat hij heeft gezien. Hij blijft onsterfelijk omdat hij is met zijn heele wezen ‘van de stof waar droomen van gevormd zijn.’

Ziet hoe rustig dat deze oude man de glorie kan dragen. Glorie dragen is veel moeilijker dan tegenspoed verduren. Ziet, geen koning of geen groote uit den lande werd ooit gevierd als deze. Hij blijft rustig, niet verbaasd, niet verlegen, ook niet verwaand. Hij weet dat al die beroemdheid hem niet kleiner of niet grooter kan maken, dat zij maar dient om hem als levend monster te doen uitkomen, om te toonen wat hij geweest is: de Vlaamsche kop bij uitnemendheid: Hugo Verriest.

Want daar alleen is het om te doen: groote menschen op te wekken hier in Vlaanderen die van hun land en van hun volk zijn. Wij strijden sedert drie kwaart eeuws. Wij wachten met geduld naar wat parlementsacten ons zullen geven. Wij jubelen als wij een wet bemachtigen die ons gelijkheid geeft in bestuur of gerecht. Maar welk debat heeft hier bij ons een Guido Gezelle, een Rodenbach, een Hugo Verriest te voorschijn geroepen? Wij eischen een Vlaamsche Hoogeschool en wij zijn ongelukkig als wij ze nog niet hebben. Maar zijn die mannen niet onze levende hoogeschool en is de leering die zij verkondigd hebben niet aan 't gedijen over het land tot eenen gouden oogst? Vlaanderen moet niet gered worden. Daar kan niemand, ook geen parlement, iets voor doen. Maar voor ons zelf kunnen wij zorgen. Wij allen moeten mannen en groote menschen worden. Of wij kunstenaar of geleerde of koopman zullen zijn, zal des te schooner blijken naarmate de grondvesting steviger is.

Hoor uit de diepten van het dal komen de volksscharen naar omhoog naar uwe eenzaamheid. Hoor de hoefslag van de paarden die

[p. 245]

in onafzienbare slagorde van de dampende heuvelen dalen en de bloem van uw streek, de prachtige boerenzoons en vlaamsche kerels met vlaggen en wimpels voor uwen drempel voeren.

Hoor tromgeroffel en muziek en gezang van de gilden en bonden uit al de Nederlanden. Duizenden stappen aan als een leger dat weerkeert van een zegepraal en onder triomfbogen trekt met blij gejubel. Hoor de helmende klare stemmen van knapen en meisjes en kinders. Zie daar stappen de denkers en de dichters, - de bloeiende kunst van uw land -, die als licht ontroerbare menschen-kinderen meê doen in de algemeene opgetogenheid! Dat is het groot en grootsch feest van een heel volk.

Wij brengen U hier wat in stilte enkelen hebben bedacht voor U en neergeschreven. Het moet de liefde zeggen die diep leeft en de bewondering die onverdelgbaar is.

Vlaamsche Arbeid