Vlaamsche Arbeid. Jaargang 8

[p. 25]

Jeugd in Boeien

Gansch verwonderd lag Max al minstens vijf minuten klaar wakker en hij verwachte ieder oogenblik zijn bedgordijn te hooren wegschuiven met het dagelijksch norsche ‘allez paresseux’ uit den mond van den surveillant.

Maar het gewone rumoer van de ontwakende collegeslaapzaal met waterpletsen en zeepruiselen bleef nog steeds achterwege.

Toen kwam opeens alles duidelijk voor hem te staan: 't was Zondag en ze mochten een halve uur langer in bed blijven.

Met een zekere wreveligheid snokte hij zich om en trok de dekens op.

Immers 't was nu 't zevende jaar dat hij in 't college inwoonde en hij was in de hoogste klas en sedert eenigen tijd had hij als een soort afkeer en een vage schrik van de Zondagen omdat hij bij ondervinden wist hoe zwaar de weemoed en het verlangen naar vrijheid hem bijzonder alsdan kwamen bekruipen.

Met denzelfden korzeligen zwonk keerde hij zich weer op den rug en lag nu wijdoogend te staren naar het welfsel. Een vroeg leutig meizonneken scheen langs de hooge boogvensters over de alkoven in de kamer; juist boven zijn bed ging een zinken luchtbuis recht naar omhoog en door het dak naar buiten in 't klare zonnelicht, en 't was nu net of er heel aan 't einde onder 't puntig kapken een klein keersevlammeken te branden hing. Hier en daar werd een straal van uit een lampetkom in een helle wemelvlek op de witte zoldering weerspiegeld.

Er begon nu gaandeweg roering en geluid te komen in de slaapzaal.

Ginder ver in den rechterhoek was er een zijne Zondagsche schoenen aan 't poetsen die hij aan den moorddadigen collegeblink

[p. 26]

niet wou blootstellen; ‘poe-zof, poe-zof, poe-zof’ ging de ruige borstel over de schoenmuil.

‘Hoe vervelend, dacht Max, juist een oude tram-locomotief die niet voort en kan: ‘poe-zof, poe-zof, poe-zof’.

Nu die stadsche stoeffer van tegen over hem die met zijn zeepborsteltjen over zijne schaars-beschaduwde kaken begon te ruischen, ‘'t afscheren niet weerd die drie-en-twintig haarkes’.

En zoo te allen kante de eene na de andere begonnen de alkoven te leven. Water ploempte in de waschkommen, sleutelkens kriepten op de kleerkastjes, versch gestreken hemden werden in gekreukel ontplooid en Max lag dat alles met een door verveling geprikkelde aandacht te bespieden en te beluisteren toen plots met een hevigen bons de deur tegen een beddenbeschot open vloog en met een afschuwelijk scherp gegil wel twintig keeren achtereen in stijgend sarren een groote bel begon te galmen; dan bóts daarop door den grooten platten neus van den langen mageren bewaker dien Max zich achter het ondoorkijkbare bedbehangsel daarbij verbeelde: ‘Benedicamus Domino’.

Heel schaars wierd er geantwoord: ‘Deo gratias’. Die daar vlak bij de deur heel hard op ‘uit welstaans’, ginder gesmoord achter een handdoek dan nog een andere met zijn mond vol geeuwvaak.

Max zei hoegenaamd niets maar was integendeel al dadelijk vast besloten nu zeker, niettegenstaande de halve uur slaapverlof het gebruikelijke ‘allez paresseux’, af te wachten.

Doch de ‘Neus’ kende op zijn duimken de zwakke punten en wist waar er iets te verrichten viel, en nog geen twee minuten nadien zoefden de koperen ringen van Max' bedgordijn over de ijzeren staaf; nu ditmaal werden de beruchte twee woorden vervangen door een korten knak aan 't einde van een paar beenmagere vingers en dat kon enkel zijn knorrigheid aanstijven.

Het voorhangsel schoof weer potdicht en Max kroop uit zijn kooi, eerst zijne beenen er uit geheschen, zoo zwaar ging het alsof aan ieder een looden bol hing, dan op den beddekant gaan zitten en den danigen tegenzin uit zijn oogen gewreven.

Met diezelfde loome bewegingen trok hij zijn kousen aan en volledigde hij zijn verderen opschik, besteedde daarbij uiterst veel tijd aan 't strikken en herstrikken van zijn nieuwen paarsen das, die tusschen den dubbelen halsboord zoo mooi stond op zijn blauw en wit gestreepte hemd, vorderde zoo langzaam bij 't kammen en borstelen van de lijn door zijn dikken zwarten haarbos dat, wanneer

[p. 27]

de verdomde bel voor den tweeden keer weerhelmde, hij zijn vest en schoenen nog moest aantrekken en met de rijgkoorden er ongebonden tusschen gestoken naar zijn plaats ging in de rij.

De jongens stonden met de kleinen voor aan den trap in den langen gang nog enkele stonden het teeken van beneden gaan af te wachten.

Hier en daar uit de rangen werd van voor naar achter en omgekeerd een vluchtigen oogengroet of een snellen glimlach gewisseld; maar weldra op een hoofdknikken van den ‘Neus’ begonnen de lederen schoenzolen van negentig paar voeten te doffelen en te dommelen op 't parket en daalden de jongens in hun zomer-Zondagsche frischheid den wenteltrap af naar de kapel.

Een voor een dopten ze hun vingertoppen in 't wijwaterbakje aan de deur, bogen de knie voor het Hoogaltaar en schoven dan elk op zijn plaats.

Max was de grootste en de laatste juist voor den bewaker en na dat hij als in verteederende toenadering hem wijwater had aangeboden ging hij ook geknield zitten op zijn stoel.

Er hing als een ontastbare maar toch te vermoeden tulle van mystieke fijnheid door de kapel; uit het groot geschilderd raam boven het altaar blikte de ‘Onbevlekte ontvangenis’ met eindelooze zoetheid neder, groene en roode en blauwe zonnepepels uit de gekleurde zijvensters hingen onbeweeglijk over den vloer.; in een ingetogen stilte bogen de koppen der jongelingen, nog gesloten of half-ontloken rozeknoppen, lijk de veldbloemen hun zusteren met eerbied voor over; dan de statige verschijning van den jongen slanken priester die gebukt over den mysterieus gedekten kelk der heilige Geheimenis uit de sakristij kwam aangeschoven.

Max, de dichterlijk aangelegde, onderging en genoot die schoonheid en wanneer het zilveren misschelleken tingelde verzwond de wrevel van de slaapzaal geheel en zeeg over zijne gevoelige ziel een zachte dauw van zaligen vrede.

Hij nam zijn kerkboek en bad in vroomheid mede de misgebeden en keek van tijd een lange wijle naar het reine Moeder Godsgezicht of de ranke priesterfiguur die met plechtige gebaren het offer der verzoening volvoerde.

Op het einde der mis gingen er eenigen te Communie; met gerekte stappen, de oogen half geloken en saamgevoegde handen schoven ze tusschen de rijen naar de tafel des Heeren.

Zoodra de jongens de kapel verlieten en de ‘neus’ nu met de kleinen vooraan achter de deurpost verdwenen was zette Max snel

[p. 28]

den eenen voet na den anderen op zijnen stoel en snoerde in vijf, zes handige snokken de linten dicht zoodat hij kant en klaar stond als zijne beurt om uit te gaan gekomen was.

Op den koer was nu weer een geheel andere uitstalling van Zondagsche buitengewoonheden die voor Max niet ongemerkt dooreen wemelden; de kleinen hun bloote kuiten waren proper gewasschen; overal hoog-witte boorden en kragen; de tusschensoort hadden lange broeken aan wier pijpen vreemd flodderden om hun niet gewende beenen, al de schoenen waren geblonken, de meeste weerspannige haarbossen waren met veel moeite en met veel zeepwater ‘en brosse’ recht gesteld of lijk boterweggen in strepen plat gestreken; een had een nieuw pak aan en wierd achtervolgd door een plaagzieke bende die met hun zakdoeken afveegende gebaren maakten en gedurig riepen: ‘nouvel, nouvel’.

De musschen-colonie ook gewone kostgangers van 't college maar die als ze 't gepeinsd hadden eens even een uitstapje konden doen naar de Groote Markt, die kregen maar schaars zoo vroeg die woelmakers te zien en ze stoven nu op uit het zand waar zij zaten te roefelen en gingen hun gestoordheid uitsjilpen in de latten van het telegraafstel boven op de gebouwen.

Ieder had nu alrede zijn dagelijksche maatjes gevonden en de groepjes gingen rond den koer achter elkaar op 't plankier of stonden in hoeken en kanten te babbelen.

Max met zijne mederederijkers gingen op zijn voorstel ginder 't einden staan en vandaar, zonder spreken, liet hij zijn genietend oog over de bonte warreling dwalen en monkelde stillekes om 't geen hij zag en hoorde rondom hem.

Wanneer de ‘Neus’ na dit twintig minuten lange luchtscheppertje de deur der eetzaal open deed stormden de jongens elk naar zijn plaats op de bank achter de groote dikke kommen zonder oor.

‘Masoeur’ uit de keuken en de ‘tabakpruim’ de oude knecht met zijn oorringen wisten het heel goed: 's Zondags morgens eten de studenten lang niet zooveel boterhammen als in de week; hóe het kwam dat wisten ze niet, maar stellig was het feit en de stapels waren dan ook veel kleiner.

Weer kwam die zelfde knokkerigheid van te morgen in Max op en die verre afschuw van dien langen, langen Zondag die maar pas had aangevangen en met drie boterhammen had hij zijn bekomste en hij schoof zijn tas van vòor hem.

Het ontbijt was afgeloopen en de jongens krioelden weer

[p. 29]

dooreen op de speelplaats in afwachting dat de hoogmis van acht ure zou beginnen.

Weer was er wat anders voor Max' klaarziende oogen; enkele minuten voor het klokske van 't collegetorentje begon te tingelen kwamen de ‘quarts’ uit de stad op den koer. Hier ook waren nieuwe schoenen, witte stroohoeden en helgespikkelde dasjes te te bewonderen; maar 't bijzonderste was toch eén enkele oogpink van Polleken die aan Max te kennen gaf dat hij zijn Zondagsche versnapering, van zestig centiemen melkchocolade, tot hiertoe veilig had binnen gesmokkeld.

Wanneer de ‘neus’ die even door den piepjongen proffessor van 't zevende was vervangen, weer op den koer verscheen en 't collegeklokske langs om sneller begon te luiden schaarden de studenten weer in rij en doffelden ze een voor een het trapken op, handjes in 't wijwater, kniebuigen en voor den tweeden keer zaten ze geknield op de banken en stoelen.

Achter aan in het kerkje, langs den straatkant, was een ruimte voor 't publiek opengelaten die met acht buiten-stijl stoelen en een paar offerblokken den naam van openbare bidplaats waarborgde.

Gewoonlijk zat daar op dat uur een eerbiedwaardige dame met twee juffertjes tot groote ergernis van den bewaker die alsdan zijn toezicht over de onbescheidene blikken der studenten moest verdubbelen.

Max kon nochtans onmogelijk zijn oogen bedwingen omdat de aanblik van die twee blanke vriendelijke wezentjes en die kleurige zomerkleedjes een gevoel van innerlijke blijheid en een verre schijn van de wereldvreugde hadden gegeven de vorige week.

Hij was er nu ook opgesteld en wanneer hij bemerkte dat de bruine stoelen nog ledig stonden vertrok zijn wezen in een plooi van verdrietige teleurstelling.

De hoogmis begon, en noch het heerlijke orgelspel noch de sierlijke buiging van den priester in groenen kazuifel, noch de mooie stem van den voorzanger in het smeekende Kyrië konden hem in vredige stemming brengen en 't was met een verschen glim van hoop dat hij bij het ‘Gloria’ zijn stoel omdraaide, maar helaas! de ‘bruine’ bleven onbezet.

Hij las nu éen voor éen in zijn gebedenboek de litanieën van 't Heilig Herte, van Onze-Lieve-Vrouw, zonder veel godsvrucht alleen uit gewoonte.

De preek van den superior dien hij zoo graag aanhoorde om zijne schoone taal en zijn verheven gedachten bracht wat afwisseling;

[p. 30]

doch daarbij kwam hem weer hinderlijk voor het regelmatige beurtelingsche van linker en dan rechterbeen vooruit en de dikke buik van den predikant die juist uitpinde boven het vlak van den stoel waar hij achter stond.

Toen de onderrichting gedaan was en de priester het ‘Credo’ had aangeheven nam Max zijn paternoster en zat nu aandachtig te luisteren naar het verwisselend stijgen en dalen van den hoogen tenor en het lichte koor die de gewijde gezangen volvoerden. En binst het verdere verloop der mis bad hij een bijzonder gebed ‘pour connaitre sa vocation’ en aanhoorde weer met innige vreugde het jubileerende hosannah en zuchte mede om erbarmen met het biddende Agnus Dei.

Toen hij zijn rozekans terug in zijn zak borg trof hij daar een ongewoon voorwep aan: zijn Zondagsche melkchocolade; met muizestille peuteringetjes wroette hij 't papier los, brak er een stuksken af en bracht het heel behendig tusschen zijn drie laatste vingers en zijn handpalm naar omhoog, en onder 't streelen van zijn neus met duim en wijsvinger, moffelde hij 't lekkertje de nauw geopende grenzen van zijn mond binnen.

Diezelfde oefening herhaalde hij nog een paar keeren en zoo eindigde dan eindelijk de hoogmis en 't was met een zeker gevoel van bevrijding dat Max een kruis sloeg en het trapken afftrippelde terug naar de speelplaats

Nu greep daar aan een gansch nieuwe bedrijvigheid; allerwege werden de vesten uitgedaan en de witte mouwen opgesloofd; de blanke kaatsballen vlogen in lange booglijnen door de blauwe lucht van eind tot eind over het plein of in de hoeken bij het spel tegen den hoogen muur.

Hierbij klonken de heldere kinderkreten en de schrille keerende stemmen der jongelingen die de geregelde aanduidingen en gebruikelijke signalen van het balspel toeriepen aan hun tegenpartij.

En 't was een krioeling van vlug reppende beenen en zwaaiende armen, hoogroode verhitte gezichten van de jongens in de gejaagde driftigheid van de geliefkoosde uitspanning.

Max speelde ook, zonder veel belangstelling maar bijzonder omdat ge daarbij eens heerlijk kondet zweeten en u daarna met waarlijk koel water in het pomphuis verfrisschen; en ook hij wist hoe straks dat deugd zou doen in de studiezaal die weldadige gewaarwording van lijfsvermoeienis en daarbij zijn boek te lezen.

De beurtenverwisseling van officieele en dienstdoende bewakers geschiedde schier onopgemerkt in de drukte der woelende bende en

[p. 31]

velen waren wezenlijk verwonderd dat het zoo late was als ze kwaart na tienen den bibliothekaris met den stapel boeken in zijn armen de speelplaats zagen opkomen; maar Max had hem dadelijk in 't oog; hij was uiterst benieuwd of hij nu toch het ter lezing gevraagde werk; ‘Arme Julia’ van Snieders zou krijgen, want ‘hij las anders niets dan romans’ had de proffessor gezegd.

Wanneer dan zijn naam werd afgeroepen en hij 't verlangde boek in handen kreeg staakte hij dadelijk de partij en begeerde nu maar seffens de bel te hooren gaan die hen in de studiezaal zou roepen.

De handen en aangezichten waren afgedroogd, de beiaard had zijn deuntje gezongen en 't allen kante na 't gebed in de studie werden de leesboeken opgestoken en na den toelatenden hoofdknik van den bewaker opengelegd.

Max las in stille overpeinzing met begeestering soms en met innig medelijden de gemoedelijk verhaalde geschiedenis van die arme Julia, fantazeerde er wat bij, en dacht bij wijlen nog eens vluchtig met teleurstelling aan de afwezigheid der twee meisjes uit de kapel.

En de vele bonte vlindertjes van zijn blije verbeelding stegen op uit de benevelde weiden zijner mijmeringen en fladderden een voor een na een kort verwijl boven het blond gebogen kopje van een jongentjen in de eerste bank, door de schuinsche spleetjes van het tochtvenster naar buiten in de jolige meilucht; en zijne ontluikende jongelingsziel spreidde haar blanke vlerken uit in de streelingen van de wekkende warmte en het nieuwe licht der lentezon en dreef gestatig hooger door de week-blauwe ruimten boven een heerlijk droomland vol ideale bloemen van teederheid.

Soms las hij dan weer heel snel door geprikkeld om met de arme Julia aan 't einde van een hoofdstuk uit haar leven te komen, dan weer in dit wonnige gevoel van lichte vermoeienis die nog kriewelde door zijn beenen lag hij behaaglijk tegen de leuning van den lessenaar en moffelde met die zelfde handige bewegingen zijn laatste stuk chocolade naar binnen.

Die twee leesuren in de stille studiezaal als er geen weekdaagsche gedruisch van zware wagens voorbijrommelde, waren buiten de wandeling van vijf ure voor Max de eenige goede van dien langen collegezondag.

Als wanneer de klingelende klokjes van den stadhuistoren het middaguur rondjubelden in hun lustig liedeken had Max half spijt dat hij het nrme boekmeisje nu juist moest verlaten en vond hij alleen wat vergoeding in 't vooruitzicht van den beteren middagkost van straks.

[p. 32]

Er waren op de lage tafeltjes van den refter hagelblanke versche ammelakens opengespreid, de meeste jongens ontvouwden een frissche servet, de soep was beter en de versche groenten smaakten lekker en van lieverlede viel het roezemoezen der stemmen stil en klonk alleen het ijverig getikkel van lepels en vorken in de schotels en de gelijke stap in de kraaklederen schoenen van den ‘neus’ die maar altijd opnieuw herbegon de lengtemaat van de eetzaal vast te stellen.

Na 't maal en 't dankgebed werd het kuddeke weer naar den koer gedreven. Het was thans vrij warm geworden en 't stoofde tusschen die hooge grauwe muren en op het zand van het plein waar de krachtig gerezen zon haar stralen over neer duwde. Enkelen nochthans trotseerden 't geblekker van 't middaglicht en begaven zich met dezelfde pret aan 't lastige balspel. De meesten stonden in de schaduw onder de gaanderij of zaten op de banken langs den lommerkant; Max en zijne kameraden hadden hun voorbehouden plekje bezet in den hoek aan de kapel.

Een zeker na-noensche welligheid deed hem lijk half indoezelen hij overdacht weer het verloop van Snieders roman, maar de onvoldoenbare begeerte naar een enkel middag-cigaartje druppelde als een bitter bijsmaaksken in die tamelijk tevreden stemming.

(Wordt voortgezet)

Berto Van Kalderkerke