Vlaamsche Arbeid. Jaargang 5

[p. 427]

De Bedevaart

Nog nooit was er zooveel onweer gezien en zooveel regen gevallen, in 't vroege van 't voorjaar. Het brak los schier elken dag, bots en nijdig, al dreeg het met een straf. Uit de Westerkimme groeiden grauwe bergen met grijze toppen, wier wanklompige lijven weldra heel den Hemel vulden. Slag op slag deed de donder ze kraken en uit de gloeiende barsten schoot de bliksem los en zette 't land in purperen laai. De regen striemde aanhoudend en geeselde den grond lijk met koorden.

Toen gebeurde, wat niemand had verwacht, - in zoolange jaren was 't niet meer voorgevallen en men hield het nog enkel voor oudemans vertelsels 's Winters bij het vuur - een morgen lag heel de Demervallei onder water.

Lowie, de jonge boer, stond aan de hofpoort der hoeve; hij trok zijn dichte wenkbrauwen op, sparde de oogen open, beet op zijne tanden en neep zijn vuisten al zag hij daar iemand vlak voor hem die hem tartte en uitdaagde. De volgende dagen liep hij over de dijken Hij en dacht niets. Hij voelde enkel dat de heete rook die hij nijdig uit zijn pijp zoog, het sop van zijn tong verhitte en dat hij moeite had zijn stap vast te zetten in den kleverigen grond. De zon die tusschen de wolken was komen doorkijken, deed duizenden lichtstarren schitteren over 't stilbewegende water, en begeerlijk rook hij, hoe zijn eigen graan daar te rotten stond.

De oude boer bleef heele dagen in huis zitten bij het vuur, den rug naar het venster om niet te zien. Zijn hoofd woog zwaar van 't overpeinzen: ‘Nu was 't voor goed uit met hun oude hoeve; zijn vader had er gewoond, zijn grootvader... en zijn eigen zoon had hij weggestuurd, om toch maar de hoeve te bewaren, door 't koppige werk van dien heiboer wien hij zijn dochter had gegeven.’

Eindelijk trok het water weg.

‘Lowie, zeide de oude een avond’ we zullen 't al nu maar vol aardappelen en beeten steken.’

[p. 428]

Lowie werd wakker als uit een droom.

Van als hij nog op de dorre zandhoogte der bosschen-plein woonde, boven de demervallei, was, door 't gedurig zien groeien van 't graan uit dien rijken grond onder hem, dat matte goud van rijpe tarwe in zijn verbeelding, lijk een tastelijke werkelijkheid geworden die al zijn willen en doen richtte.

‘Wat, aardappelen... tarwe moeten we hebben, tarwe, tarwe...

De grond lag in bulten en zonken, en 't leek of ze een woestenij moesten ontginnen. In 't begin was de aarde nog murw en malsch, de ploeg sneed er door, lijk door zeep; maar weldra zat de warme lentezon in de lucht en ze bakte den weeken klei tot een vloer van kareel. Tot drie paarden spanden ze voor den ploeg; maar de beesten, die 't niet gewoon waren, wilden niet te gelijk in 't gelid schieten. Lowie gaf de ploegstaarten over aan den ouden boer, die ze bevend vasthieldt. Hij zelf, wrong de kordeelen om zijn vuist, en toen er weer een paard deinsde, schopte hij het plots, in 't weeke van den buik. De drie te gelijk dan, de achterbeenen schoorend dat er plooien rimpelden over de bolle hespen, dwongen de schoften vooruit; het lederen gareel kraakte, de strengen spanden grinsend.

Zoo kregen ze 't veld omgetuimeld, en laat in den lichten lentenacht stapten ze over 't land, zwarte mannen over zwarten grond, den rug krom, den kop in de schouders, met steeds denzelfden haal en wederhaal in den arm om de tarwe te zaaien.

_**_*

Na een dag hardnekkigen arbeid, zaten ze huns getwee over malkaar, den avondkost te verorberen, in 't ruime woonhuis der hoeve dat enkel verlicht werd door 't flakkerend houtvuur in den haard. De oude boer had pijn in den rug of er daar iets verschoten was, dat gedurigaan nog meukte. Hij voelde zijn voeten staan op den vloer, lijk twee stukken lood; het overige van zijn beenen werd hij niet gewaar, zoo voos was 't van vermoeienis en als hij even opkeek boven zijn bord, bemerkte hij vlak voor hem, diep in 't hoekig gebeende wezen van zijn schoonzoon, de donkere oogen, waarin hij zag dien harden gloei van koppige wilskracht.

‘Lowie’ zei hij opeens, en onder de begoocheling van dien strakken blik, verwoordde hij het gedacht lijk het hem te binnen kwam ‘dat we beeweg gingen voor het graan; ik ben er nog geweest, 't is achter de bergen diep in 't Hageland, Ons Heer zit er op zijn troon, en ze gaan er voor de vruchten der aarde.’

[p. 429]

Lowie antwoordde niets; zijn oogen verdraaiden niet in zijn kop; maar hij hield op met eten.

Boven hen, voelden ze allebei die groote macht, die naar eigen wil, zon en regen gunt.

_**_*

Dien morgen kwam de oude boer den huize uit op den werf en... waarachtig, hij en dierf bijna zijn eigen paarden niet herkennen. De twee grove akkerbeesten stonden daar op drie pooten, den vierde rustend op den rand der hoef en ellendig verwrongen, den kop naar den grond gerokken, tam lijk gewoon rundvee; de manen hingen verwerseld, en over de besmeurde voeten, vielen vlokken grauw haar; en plots, herinnerde hij zich, hoe als hij vroeger uitreed, een knecht zijn rijpaard bij den toom hield, de wang tegen den kop van het beestje en het streelend in den nek, om het toch zoete te houden, en hoe, als hij er dan, met een plotsen wip opgesprongen zat, het voelde steigeren onder hem, en beven tusschen zijn nijpende knieën.

Ze reden de hofpoort uit, en toen ze de helling op waren, waar ze heel de vallei nogeens onder hen hadden, draaide hij zich om, en met de hand steunend op den rug van het paard overkeek hij de streek. De groote gebouwen van zijn eigen hoeve lagen zoo rustig op het vlakke land; het breede strooien dak van de schuur dat schier tot tegen den grond zakte, leek overdekt met bruine vloer; in den hof stonden de fruitboomen in bloei: de ronde kruinen der jonge kriekelaars hingen rijzende vol trossen wit; de langere zwiepen der magere perzieboomen waren gepint met fijn róze bloemen en op de zwarte knoesten der oude perelaars, zaten hier en daar in groene nestjes lijk witte parels; de bollige wilgentronken gereekt om de weiden, begonnen te botten; het water glom in den Demer; maar rond en rond de hoeve lag het veld bruin en naakt, terwijl in de verte van de heuvels, frisch-groene graan lijk in banden afrolde.

‘Och Heere, bad hij, wij gaan beeweg... laat het graan toch groeien... ons hoeve moet blijven bestaan... mijn vader heeft er gewoond, mijn grootvader en nog veel anderen...

Den ganschen morgen reden ze door 't heerlijke heuvelige Hageland op hun stramme paarden. In 't Oosten ging de lucht rozig open. Uit de groene velden klommen de leewerken en ze hingen daar hoog in 't helderblauwe hun parelend gezang uit te strooìen. Overal zaten de hoeven verdoken in de bloeiende boomgaarden.

Lowie reed vooruit stil en stom en van heel den langen tocht en

[p. 430]

zag hij niets dan 't graan dat overal elders gegroeid was; maar de oude boer liet zich stilaan meevoeren met de blijheid van de Lente, en glimlachend zat hij op zijn paard te bedenken wat al leutige dingen ze voorgehad hadden in den ouden tijd op al die hoeven daar.

_**_*

De bedevaartplaats was in een dal gelegen; van alle kanten glooiden de velden lichtelijk neerwaarts en vlak midden in de kom stak de torenspits op, boven 't breede schaliedak der kerk. Daar-rond drongen de dorpshuizen en alle daken en muren waren zoo net afgelijnd. Heel het blakke veld, nergens onderbroken door rijen boomen of vierkanten struikgewas, zag zwart van 't volk. Het waren landlieden mannen en vrouwen uit alle streken. Hier en daar zaten eenige boeren neer in 't graan, de ellebogen op de knieën, bedaard, een groote snede broods te verbijten die ze met beide handen vasthielden. Jonge kerels met gezondrooden kop, uit de groote hoeven van 't Hageland, lieten hun rijpaarden sierlijk draven en de lange slanke pooten trippelden over 't veld. Anderen zaten op den breeden rug van prachtige landbouwdieren en deden ze traag weg en weder stappen, ter bewondering van de omstaande menschen. Het waren kortgeblokte brabantsche paarden met bolle hespen, bultige schoften, rondstaanden nek en de gitzwarte haren der welige manen waren doorvlochten met gulden strooi.

Aan den overkant op de helling was een haas opgesprongen en schoot tusschen 't volk in hoekige vaart; de mannen ijlden van hier naar daar; er wierd achter gejaagd met de paarden, vrouwen vluchtten en gilden; ge zaagt daar over het groene veld 't gerep der beenen, 't gewemel der lijven, en 't getikkel der geelzijden hoofdoeken van de vrouwen. In de klare lucht leek het een spel, lijk gespeeld daar op de helling, ten vermake van de menschen.

Toen zij boven op de hoogte toekwamen en van daar uit heel dat wonder gedoe onder hen beschouwden, voelde Lowie, een kwaadheid heet worden in zijn hoofd.

‘Ziet eens, zeide hij, al de tarwe treden ze in den grond.’

‘Ja, antwoordde de oude boer, dat is het mirakel, het graan wordt in de aarde getreden, dat ge het bijna niet meer ziet en toch winnen ze hier de beste oogsten van 't land.’

Weer voelden ze boven hen die groote macht die de tarwe doet groeien en rijpen waar Hij wil, maar inwendig waren ze zoo be-

[p. 431]

schroomd, en ze dierven bijna niet denken dat als Hij het maar wilde hun tarwe zou groeien dus.

Alles was hier zoo onnatuurlijk.

De menschen die op hun eigen akkers zorgvuldig door de voren gaan om den grond zacht en week te houden, stapten er nu maar op door, al deed het er niets toe. De bloeiende witte boomgaarden die in een krans om het dorp lagen en hadden geen gedaante van boomen; het leken opgemaakte bloemtuilen enkel ter versiering. Een klok begon te luiden en de helle klank die heel het dal vulde, deed de lucht lijk nog klaarder en doorschijnerder worden. Het was of er niets bestond dan enkel deze vallei; erboven, de ronde koepel der wolklooze witblauwe lucht met de gloeiende zon erin, en tusschen het veld en den hemel de menschen.

Tusschen de witte boomgaarden, verscheen opeens een roode vaan; er ontstond beweging in het volk; van alle kanten zakten de menschen af, en de ruiters joegen er hun paarden door om de eersten te zijn.

Stilaan geraakte heel de processie in 't vrije en langzaam schoof ze vooruit dwars door de groene velden. Het kerkgezang, galmde zoo wonderhelder in de volle lucht; de maagdekens traden zoo zedig in hun hagelwitte kleedij, de gezichten blozend en de oogen glanzend. Priesters torschten zwaarbeborduurde koorkappen waarover het zonnelicht parelen deed schitteren. Boven alle hoofden uit zat op zijn troon het mirakuleuse beeld van Ons Heer en van zijn schouders viel in breede plooien een purperrooden mantel. In 't zachte lommer van den draagstoel stapte de pastor met de H. Hostie en zijn handen waren bijna even wit, als 't witte hostie-brood in de gouden Remonstrans. Uit de wierookvaten die de missedienaars zwierden wolkte blauwe damp, de bel tinkte aanhoudend. Voor al die omstaande landmenschen, was 't als een stoet uit de Hemelen gedaald om te zegenen wat ze wonnen met zooveel moeite op de aarde.

De eerste ruiters stormden vooruit; zij die achteraan stonden zagen 't beweeg der koppen en der lijven; zij ook zetten hun beesten in gang en heel de troep holde ommedom de processie - de grond dreunde onder den zwaren slag der hoeven.

Lowie had in zijn oogen 't reine zicht van den heiligen stoet; de de wonderklare klank van het ‘Pange lingua gloriosi’ vormde om hem lijk een oneindige ijlte. Om zijn vuist had hij de grove bollen gesnoerd van zijn paternoster; maar van al de gebeden die hij kende, wilde hem geen enkel van de lippen; zijn verstand lag kaal in hem en geen woord vond hij er. Hij begon te sidderen omdat nu op

[p. 432]

dat gewichtig oogenblik dat men maar moest bidden om te bekomen, hij niets kon uitbrengen. Hij voelde de zon warmen achter op zijn hoofd en op zijn rug en die zonne wierd lijk het oog van Hij die alles ziet, en al zijn doen en willen lag open voor dat oog. Mijde keerde hij den kop om zich wat te beschutten; met zijn zware schoenen stampte hij in de lenden van het paard; met de handen neep hij het in den nek, dat de nagels drongen in het vleesch. Het beest schudde den kop en sprong in; hij voelde zich geschokt tegen andere lijven, en heel vaag zag hij dat andere paarden steigerden om hem.

De oude boer had de zon op zijn gezicht en op zijn handen. Hij glimlachte, en tusschen de vaderonzen door begon hij te klappen in zijn eigen: ‘Ge zult ons graan doen groeien, Heer; ge moet ons graan doen groeien want de hoeve die is van ons; ze is niet van de heeren uit de stad die ze nooit gezien hebben en zeker en mag ze niet zijn voor die heiboeren der bosschenplein... dat ze hunnen asschegrond blijven bewerken, waar de pieren hunnen buik op doorkruipen.’

Van boven op de hoogte werd de Benedictie gegeven over de velden en de priester rees tegen de weeke witte lucht. De zon die er vlak tegenover stond overstraalde hem en de gouden remonstrans schoot vuur. Midden de drukkende stilte, tusschen twee belslagen in hinnikte een paard, en spijts alle gepraam van den toom, begon het te dansen, in de open plek voor den priester.

_**_*

Na de processie drong al het volk in de kerk en om het wonderbeeld draaiden lijk trossen menschen; de voeten schoven over den vloer en boven de koppen uit staken hier en daar eenige lange armen, wier kneukelige handen grepen om den zoom te vatten van den purperen mantel.

Lowie liet zich enkele keeren meevoeren maar toen hij tot voor het beeld geraakt was, hield hij zich staande, reikte den arm en tusschen de vereelte vingeren voelde hij de zachte wol van den mantel. De menschen drongen tegen hem aan, maar hij zette de beenen open en rondde den rug; den kop lei hij achterover. Hij voelde rusten op hem dien intensen blik van het Beeld uit donkere oogballen in langwerpig wit. Er werd gestampt tegen zijn schenen dat het pijn deed; heete adem uit hijgende monden vloog in zijn gezicht; maar hij en begaf niet. Over zich alleen wilde hij houden de zegening dier

[p. 433]

schoone geheven hand waarvan twee opgesteken vingeren lichtelijk gebogen waren.

En langzaam voelde hij zich bewust worden, zonder woorden - het kwam in hem op, lijk iets dat boven borrelt uit de diepte van effen water - hoe ginder, in het bruine veld, naast den Demer de tarwe te kiemen lag... en groeien zou en rijpen dus.

A. Verstreken