Vlaamsche Arbeid. Jaargang 4

[p. 1]

Rond Katholicisme, Klericalisme, Kristen Ideaal.
Eene verklaring

Hoe mogen de lezers de Katholieke bedoelingen van ‘Vlaamsche Arbeid’ uitleggen en meenen? Onze Katholiciteit - in het tijdschrift minder confessionneel bedoeld dan naar den algemeen-menschelijken zin en inhoud dezer geloofsbelijdenis - zal open en ruim zijn voor alle kunstrijke en sociale uitingen van het gemeene leven, uit welken kant het ook komen moge en waar we niet onder ‘leven’ durven verstaan de abnormale afwijkingen van onzen oorspronkelijk zinnelijken en geestelijken aard, die Gods- en natuurwet zelve is.

Daarmee moeten wij, als een voortdurend en meer dan waarschijnlijk gevolg, het foutieve systeem vermijden van ieder Libéralisme, Klericalisme, Modernisme, Socialisme, Anarchisme en andere onevenwichtige princiepen, waar éen deel hunner tweeledige samenstelling het andere in schuine afwijking beheerscht.

Meestendeels in onzen gevalle nu, zou het Kléricalisme - omdat het overwicht geeft aan locaal-politisch staatsbelang naar grondslagen eener min of meer katholieke opvatting en de aldus slechts bijkomstige katholieke idee noodzakelijk hierdoor hoeft te verzwakken, daar zij noch middenstand, noch hoofdspil blijft der kerkelijk-staatkundige actie en hierdoor uit de as van heur wezen gewrikt wordt, om enkel, als eene verlaagde onderstrooming, politisch-plaatselijke inzichten te voeden - zou het Klericalisme, meenen we, om zulke redens ons bezwaarlijk kunnen voldoen.

Naar zijne soort opgevat zal het Katholicisme niets meer zijn dan de vijandig-gelijke zuster der verscheidene staatkundige partijen en zich zelve begrenzen in verhouding en met betrekking van hunnen onderlingen, nauwafgeperkten stand. Deze opvatting

[p. 2]

van wezen van het Katholicisme is hostiel aan de weerde en waarheid van heur geestelijken inhoud, dat maar alleen - omdat zij over de fijnste, innigste en menschelijkste middelen beschikt, - evenals het verwelfsel der lucht, overmachtig de aarde dient te omspannen en de dingen en zaken dezer, in evenredigheid van heure onverplaatsbare geestelijke kern, ondergeschikt zou moeten bepalen.

De katholieke sociale actie, zooals zij meermaals buiten het kortstondig begrip van Kléricalisme in Europa gevoerd wordt, biedt van deze normaliteit der katholieke idee een gunstigen en treffelijken stand.

Zal het alzoo enkelen der lezers somtwijlen bevreemden en verbazend aandoen, naar deze meening, goede proza en poëzie in ‘Vlaamsche Arbeid’ te lezen, dat zij daarom op die handen neerzien, welke het schreven. In gemoede zullen zij bemerken hoe rein en edel deze door het water der gezuiverde princiepen gewasschen zijn. De dierbare katholieke Idee heeft schoon belang en groot nut in het helder houden van de breede vaarwegen der menschheid. ‘Vlaamsche Arbeid,’ met ruime vrijzinnigheid-in-God en ongewankelde stand op de rustig-zuivere Katholiciteit, zou willen daartoe mede pogen. Alle menschen van Vlaanderen mogen ons hierom helpen; elke Vlaming, om wille van het verdraagzaam gemoed en der vrijheid van geweten, kan ons steunen.

Waarom wij nu in ons tijdschrift naar den ten deele ouden zin niet ganschelijk homogeen-katholisch en confessionneel-kerkelijk kunnen zijn, noch de stipte grenzen van hunne trouwens zeer waarheidsvolle geloofsfeer niet alleenlijk believen in de oog te houden om aldus, buiten liturgie, ritualisme, theologie en dogmatiek, ook met de meest gewone als met de verrassendste levensvoorwaarden te verkeeren, die door deze vormen van kerkelijk leven toch ook wel voorzien worden, mag nu verder blijken.

Geenszins dat wij, in eene modernistische onwaarschijnlijkheid, de geloofswaarheden, ook ritualisch, liturgisch en dogmatisch bepaald in de kerk, afscheidbaar zouden maken van het leven, maar enkel daar deze er de geborgen, symbolische getuigenis van zijn, is het naar hunnen kerkelijken zin dat wij de natuurlijke

[p. 3]

wijze en zeer menschelijke manier van dees leven betrachten moeten, ook navolgen en omdat de normaliteit van leven goddelijke wensch en instelling is, verre van twijfelmoedigheid hier tegenover, ertoe betuigen hoe zeer de gezonde kern van alle normale menschelijkheid overeenstemt met de meest mysterieuse geboden der Kerk.

Wij zullen dus in eene andere manier wellicht aan de confessie verbonden blijven - hoe verscheidene het misschien niet zullen weten, noch onbevooroordeeld inzien, daar de nieuwe, maar toch zoo oude, stand van proza en poezie hen zal bevreemden en een ongewoner schijn de zaken zal belichten.

't Zij zoo - het is weer eens te meer de klassieke betuiging dat alle ongeschonden levensvorm de kristelijke rondte afbeweegt en alleenlijk bestaanbaar wordt onder de magische Tertullianus-formuul: Anima naturaliter christiana.

Maar het zal daarom - en zulks is het gewichtige besluit - andersmeenenden, die onwetend-schoon en levensgetrouw, de natuurlijke beteekenis van het leven vervullen naar de oorspronkelijke evenwichtigheid van den mensch, zelfs in onzen katholieken ommegang nog langen tijd doen mede stappen, waar zij anderszins, naar eene beslister opvatting, enkelijk mochten van buiten nazien hoe de katholieke levensgemeenheid over de wereld kan voorderen.

Goddank, door den echten en onverwankelden levenszin der Kerk - gemeengoed van alle menschen - werd hen dit beters voorbehouden: De Joden zullen ook te Emmaüs aanzitten.

Zooals er reeds meerdere malen in ‘Vlaamsche Arbeid’ of dringend of bedektelijk betoogd werd wat wij over den wezentlijken aard van Katholieke Kunst te denken hebben en hieruit verstaanbaar werd hoe in niet één geval er een ‘Klericale’ zin, noch dezes opvatting mag aan gehecht worden, ten ware op droeve peene van geestelijke en zedelijke vermindering in de europeesche cultuur, worden in dezelfde verhouding andere even breede en diepe gevolgen begrijpbaar.

Want, mogen we nu stellig bevestigen dat Katholieke Kunst geenszins afgemeten kan worden in het, hoewel reeds stilaan

[p. 4]

verruimde, kader der Acht Zaligheden, noch met bevooroordeelden inblik a priori aanschouwd als een meetkundig systeem buiten-het-leven om, waarnaar het zooveel wijzere, slechts onveelzijdige Menschelijk-zonder-meer eenvoudig de breedte van zijnen wetenschappelijk-vlakken rug hoeft te draaien?

Het éene dierf zachtzinnig volstaan ons eene verminderde en te nauwe opvatting te geven van wat wij onder katholieke kunst mochten bedoelen, het andere verplaatste te eenen tijd bedachtzaam de geestelijke stand der katholische kunstgeboden, waardoor beide de verhoudingen van het katholiek begrip onevenwichtig en in de meest verwijderde levenshoeken verstelden.

Voor ieder onzer werd het blijkbaar hoe deze eerste, uiterst katholiek-confessionneele meening de zedelijke hoogte behield der rationeel-menschelijke opvattingen der tweede stelling en beider zwakheden nagenoeg dezelfde betrekkelijkheden bezaten, die alle hoogere en fijnere initiatieven kon verloomen. Wij twijfelen er nog niet aan dat ieder dezer verweduwlijkte aanzoeken-op-onze-ziel niet wist de onechtheid der verkochte appelen voor oprecht goede citroenen...

Midden deze drij bekrompen en bevoorliefde beginsels, die deelen en genieten van malkanders onderlinge zwakheid, doch in wier binnenste wezen nochtans zooveel waarheid is dat wij deze ongetwijfeld uit natuurlijken gemoedsdrang handhaven, - zal ‘Vlaamsche Arbeid’ zonder vermetelheid op de weerde der echt-katholieke princiepen stand houden.

Even ver verwijderd van een ondeugdzaam ‘Kléricalisme’, een zachtmoedig, heel uiterst soort confessionnalisme, en eener overjeugdige, ongodsdienstige kunst, openbaring, - zullen wij, - echter in de koele tempering van den katholieken algemeen-menschelijken levensluister schuil gegaan, om aldus treffelijker de kern van ieder leven te kennen en te huldigen - beproeven eenen geestelijken muntpenning te slaan, die door edele metaalweerde en keurige uitwerking der beeldvormen, de gezuiverde katholieke begrippen weder gangbaar moge stellen.

Karel van den Oever