Vlaamsche Arbeid. Jaargang 3

[p. 184]

Vlaamsche Arbeid

Het Mirakelfeest

(Boucherij, Antwerpen, frs 1.75) en Paascheieren (Vlaamsche Boekhandel, Brussel, frs 1.75) van Lambrecht Lambrechts. - Twee zeer aangenaam en soms wel met scherpte van typeering en kleurigheid van situeering vertelde novellen. Ik geloof niet dat M^r Lambrecht Lambrechts noch met Het Mirakelfeest, noch met Paascheiere hooger literair werk, dat zou gesteund gaan op streng-pychologieke motieven en op realitisch-trouwe milieu-schildering, bedoeld heeft... Althans, behaag ik me in de meening dat de eenige betrachting van M^r L.L. bij 't schrijven van die twee verhalen, gebleven is: goed vertelwerk te leveren, keurig geschreven novellenkunst, die aan alle lezers - en vooral aan zijn limburgsch volk - eenige aangename uurtjes met lectuur-verzet zou doen slijten... want dat erken ik geerne: dat in dezen tijd, waarin er zooveel met het woordje ‘volk’ en met de expressie ‘volkskunst’ wordt geschermd - en meest altijd ten onrechte, met slappe degens - die beide boekjes inderdaad echte volkskunst vertegenwoordigen d.i. literair werk zonder hoogere vlucht, zonder algemeene levensdramatiek, dat echter door het interessante van zijne intrigue, het eenvoudige der ontleede gevoelens het bevredigende der ontknooping, het vlottende van stijl enz. de natuurlijke emotie en de nieuwsgierigheid der gewone lezers gemakkelijk bevredigt... Na deze opmerkingen, valt het al licht te begrijpen dat men nu niet Paascheieren moet vergelijken met het werk van 'n Israël Querido, 'n Frans Coenen, 'n Herman Robbers, 'n Stijn Streuvels... Strenge realiteit, onwrikbare karakter-ontwikkeling, epische levens-objectivatie missen we hier volstrekt: persoonlijk, blijf ik de humaniteit dier twee novellen-levenskringen zoo idealistisch volmaakt vinden, dat hare marionetten-perfectie zinstorend op mijne menchelijke imperfectie werkt. M^r L.L. staat niet in de optiek der groote werkelijkheid-zieners. In dat boek, verkrampt niet het leven, in pijn en smarte, noch juicht het zijnen roes uit, in genot en gelukzaligheid; de tragiek van onzen levensgang snoert ons niet de keel dicht, met ontzetting, noch zingt in ons de heerlijke rythmus onzer menschelijkheid... De boeren van M^r L.L. - want 't zijn nog eens (ja,

[p. 185]

nog eens!) boeren, die M^r L.L. vòòr ons doet hunnen rol vervullen - dwingen me soms te denken op die XVIII^e plaatjes, waarop we liefgepomponeerde boerinnetjes met elegant-gefriseerde herdertjes zien dansen, op de zwierige graspleinen van le petit Trianon.

Dat al belet niet dat M^r L.L. soms uitmuntend beschrijft en vooral zeer behendig - met spannende boeikracht - weet te vertellen, en dat ik die twee lange novellen met rijk genoegen heb gelezen, in de overtuiging dat vele lezers er eene gezonde emotie in vinden zullen.

A.d.R.

Nazomer

van Gustaaf Vermeersch (Uitgave van Meindert Bogaerdt, te Zeist, frs 3.60) Ofschoon deze roman ons niet biedt een volledig stuk leven, in al zijne onderdeelen evenredig uitgebeeld en veelzijdig ontwikkeld in de verschillende karakters die tot de tragiek ervan bijdragen - de drie bewegings-plannen van Van Riebeeck, van Stiena, van Mathilda zijn niet gegroeid tot de eenheid en tot de epiek der groote, aangrijpende Werkelijkheid - verheugde me nochthans zijne lezing...

En wel om deze reden: omdat ik lang heb gewaand na lezing van dat flauw, onzinnig spiritisten-zitting-relaas Het Raadsel, van een paar brokken uit Het Rollende Leven en van eenige andere novellen, eindelijk van Vermeersch' sociale kronieken en kritieken, dat de pootige schrijver van De Last en van Mannenwetten dood was voor de kunst, dat hij was geworden voor goed een onmachtige theorieën-prediker - à la Brieux - die ons in plaats van kunstwerk - maar nochthans onder den schuilmantel der literatuur - sociale dythiramben en esoterische pleidooien ging leveren.

Ofschoon nu deze Nazomer - studie van een geval van hysterie, verhoogd door godsdienst-waanzin - onder technisch oogpunt, een boek blijkt, dat zeer slecht inéénzit, dat absoluut geene eenheid bezit en onafgewerkt van de pers is gekomen, nu traag, dan weer vlug de levenstoestanden zijner drie helden volgend en daarbij geschreven zijnde in eene taal die soms zelfs Louisa Duykers zou beschamen - en ofschoon ook het weer, in weerde en in rijpheid, ver van Mannenwetten en vooral van dien éénigen, stoer-sterken Last afblijft - steekt er toch nog genoeg levensobjectivatie en realiteits-weergave in om eenigzins dien benauwenden indruk weg te nemen en ons eenige hoop over te laten...

Maar wat zal er van Het Rollende Leven en van Internationale Iloten te recht komen? Esoterisme? Sociologie? Kunst?

A.d.R.

[p. 186]

Albrecht Rodenbach

door D^r Leo Van Puyvelde (L.J. Veen, Amsterdam, uitgever - frs 3.50) - Een boek van weerde, niet zoozeer om de synthesis over Rodenbach 's wezen - die het ontegensprekelijk zou moeten geven en die het feitelijk niet geeft - als om zijn onberekenbaar documentarisch belang... een boek wiens verschijning me dan ook heugelijk lijkt, niet zoozeer ook door de wijze van behandeling - wat al te uitsluitelijk-documentair, te detailleerend-inlichtend - als door de personnaliteit waarover het handelt en die we steeds met innige piëteit herdenken en waarvan dus ook elk levensfeitje, in onze oogen, 'n min of meer gegrond gewicht krijgt.

De toestand onzer vlaamsch literaire kritiek is al te ontzenuwd, al te ontmoedigend dan dat we niet zouden toejuichen elke eerlijke poging op dat gebied, waarop Van Puyvelde's Rodenbach mag als eene zeer aanzienlijke aanwinst beschouwd worden. Gevoegd bij mijnen eigen Stijn Streuvels en mijnen Pastoor Hugo Verriest, bij Jaak Boonen 's Prosper Van Langendonck, bij Aran Burfs' René De Clercq, helpt hij, in elk geval - en in zeer uitgestrekte mate - de eerste grondvesten eener nationale kritiek leggen.

Albrecht Rodenbach is een product van langen, stoeren arbeid, van neerstige opzoeking, van veelzijdig onderzoek, van beredeneerde studie. Zijne documentatie is sterk, streng, volledig: een zeer leerrijk boek, dat echter nog beter kon bepaald worden: een zeer geleerd boek...

Nog eens, herhaal ik: zijne documentatie moet de meest-eischendsten bevredigen en wie weet worden zelfs de leden der Koninklijke Vlaamsche Academie niet getroffen door zijne zeer diepzinnige dissertaties over de verschillige karakters der Gudrun, door zijne wetenschappelijk-taalkundige vergelijkingen [geschreven door Leo Van Puyvelde, doctor in de Germaansche philologie] der Gudrun met de Kudrun-sage, de Snorra-Edda enz. Ten volle verdient Albrecht Rodenbach het epitheticon: 'n geleerd boek...

Nu moet ik hier echter rechtzinnig bijvoegen dat ik van Leo Van Puyvelde - sedert vijf, zes jaar wisten we dat hij aan zijn Rodenbachwerk arbeidde - wat anders had verwacht dan 'n geleerd boek en dat aldus de lezing van Albrecht Rodenbach me, niettegenstaande al zijne vele en degelijke verdiensten, eene spijtige deceptie heeft doen doorvoelen...

Me dunkt: het boek is zoo nuchter, zoo koud, zoo zielloos (vooral waar het een hoogst-enthousiatisch wezen als Rodenbach geldt), toch zoo droog-weg betuigend, zoo zeker-kalmpjes doceerend - de stijl ook lijkt me wat al te onpersoonlijk, wat al te strak en stroef - zoodat ik soms de neiging in me voel wakker worden dit werk te rangschikken in de klasse van 't gene ik gewoon ben te noemen: de statistische kritiek, die zettende dan tegenover de synthetische kritiek, waardoor we rechtstreeks

[p. 187]

de impressie van heel schrijver's immense wezen krijgen... Want, laat me toe het te zeggen: in dit werk, krijg ik die impressie niet.

Ik voele niet, in dit boek, Albrecht Rodenbach leven, noch begrijpe zijnen geest, zijn hert, zijn ziel. Feitelijk brengen me Verriest's eenige lijnen uit de Twintig Vlaamsche Koppen oneindig dichter bij dat grootsche, ingewikkelde, geheimzinnige, machtige wezen, dan heel deze ernstige monographie van 250 bladzijden...

Zoo ook krijg ik nergens in dit boek, de voeling van de episch-symbolische Gudrun, noch leze erover de eindelijk-samenvattende woorden die zouden geven ons, in een paar breede volzinnen, hare eeuwig-menschlijke en algemeen-universeele en tevens vlaamsch-ontledende en vlaamschbeleerende beteekenis... Met spijt, zooals daareven op Verriest's Rodenbachportret, denk ik nu weer op de Gudrun-bepaling in dat jong, overmoedig, door-geestdrift-overmeesterd boeksken van Jozef Muls: Albrecht Rodenbach's Gudrun... -

In 't kort: een zeer verdienstelijk, zeer ernstig en solied boek, een zeer gewenscht, onze-literatuur-verrijkend werk... eene uiterst nuttige bijdrage over Rodenbach's leven en karakter... echter niet het boek over Rodenbach.

A.d.R.

Een protest.

Leser, leest dit met vlyt: hier sult ghy sien end' merchken

De Wysheidt en 't Verstant van de Antwerpsche Klercken, zou de goede vaderlander Marnix er over meenen, want de Heeren van den Gesthoelte uit het Antwerpsch Magistraat hebben genoeg Carara marmer en artiestengewetens gevonden om een standbeeld te gaan opstellen voor de flauwste snotvink die ooit in den hof der Vlaamsche Muzen kweelde... Julius De Geyter - diffugite Caprimulgi? - de zoete rijmelaar van het stemmingen kleurlooze ‘Keizer Karel in het Rijk der Nederlanden’, - dit rijmstuk: de loomste en meest verdienstelooze letterrups die onder officieele laurieren wou schuilen, - is deze glorie onweerdig, hoe wel toch de grap niet...

Uit naam der Vlaamsche Jongeren - buiten alle politiesch gevoelen om, dat ieder onzer volmaakt verafschuwt - verzetten wij ons hooghartig tegen deze dwaasheid van een onkundig, politiesch magistraat en vertrouwen in iedere oprechte meening onzer letterkundigen deze schuld op andere gewetens te doen wegen...

Vlaamsche Arbeid.