De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 11

[p. 98]

Boekbeoordelingen

Het leemen wagentje. Indisch tooneelspel, uit Sanskriet en Prakriet in het Nederlandsch vertaald door D^r J.Ph. Vogel. Scheltema & Holkema, 1897, Amsterdam.

Het feit, dat een jong kandiedaat in wijsbegeerte en letteren tot doctor promoveert op een dissertasie over een lettergewrocht als het hierboven genoemde, is, dunkt mij, op zich zelf reeds zo weinig alledaags, dat elk vriend van litteratuur, elk voorstander van verder gevorderd littereer onderwijs er zich moet om verheugen.

Komt daar nu echter bij, dat de bedoelde kandiedaat, als voorbereiding tot zijn dissertasie, zelf dat werk uit het oorspronkelike heeft vertaald, en blijkt het daarna uit de beoordeling van werkelik bevoegden dat deze vertaling getuigt van even veel letterkundige begaafdheid als van grondige taalkennis, dan is zulk een eenvoudig feit op zich zelf meer dan voldoende, om de hoge ernst en het hoge gehalte te doen beseffen van het onderricht, dat aan de Hogeschool, waar dat feit zich voordoet, gegeven wordt.

Dat de redaksie van De Vlaamse School geen aanspraak maakt op de onontbeerlike fielologiese bevoegheid, om een uit Sanskriet en Prakriet vertaald werk te beoordelen, dient wel niet éens gezegd. De heus bevoegden hebben intussen noch niet van zich doen horen, altans, zoveel wij weten, noch niet in de kolommen van de beste Nederlandse tijdschriften..... Voldoende reden, voorzeker, opdat wij ons onthouden van alles, wat zelfs maar van ver zou gelijken op een bespreking van het werk van D^r J.Ph. Vogel.

Wil intussen de lezer het oordeel van een leek voor lief nemen, dan getuigen wij hier gaarne, dat de metode, door de jonge geleerde aangenomen, om voor ons volk dit staal van zo tenemaal andere kunst genietbaar te maken, ons voorkomt de enig passende te zijn.

‘Het kwam mij voor,’ zegt de vertaler zelf, ‘dat noch een proza-vertaling als van Böthlingk en Regnaud, noch een geheel metrische, als van Fritze, een juisten indruk kan geven van het origineel, en dus de afwisseling van gebonden en ongebonden stijl, zoo kenmerkend voor het Indisch drama, ook in de vertaling moest blijven bewaard; bij het weergeven der poëtische gedeelten was mijn streven de oorspronkelijke metra, zooveel mogelijk, te behouden’.

‘Bij het navolgen der Indische metra in Hollandsche verzen kan het kwantiteitsverschil niet anders dan door verschil in klemtoon worden weergegeven; echter is het niet wel doenlijk en m.i. ook onnoodig, steeds iedere lange lettergreep door een beklemtoonde, iedere korte door een onbeklemtoonde te vervangen, waarbij men bovendien in aanmerking neme, dat een dergelijk kenmerkend onderscheid, als bestaat tusschen lange en korte lettergrepen in het Indisch, bij beklemtoonde en niet-beklemtoonde ontbreekt.

In het algemeen heb ik er naar gestreefd, met behoud van het aantal lettergrepen van den versregel, een vorm te kiezen, die op het gehoor zooveel mogelijk denzelfden indruk maakt als de Indische versmaat.’

Wat de dichter van het oriezjieneel aangaat, daarvan weet men niet veel. Het schijnt een machtig personaazje te zijn geweest, van wie ons in het werk zelf dit wel wat erg aangedikte portret gegeven wordt:

‘Met den gang van een olifantenkoning,

een gelaat schitt'rend,

de volle maan gelijkend,

Met een oog als cakora-oogen lieflijk,

van gestalte stadig,

van wezen ondoorgrond'lijk,

Van die tweemaal geboren zijn de voorste,

was genaamd Cûdraka,

wijd vermaard als dichter.

Rieg-veda, Sâma-veda,

minnekunst, rekenkunde,

[p. 99]

 

dressuur van olifanten,

 

Daarin was hij ervaren;

 

oogen, vrij van verduist'ring

 

schonk hem Çarra's genade;

 

Als zijn zoon hij als koning

 

had gezien en voleindigd

 

een heerlijk paardenoffer,

 

Op leeftijd honderd-jarig,

 

met tien dagen vermeerderd,

 

Çûdraka ging ter vure

 

Op den oorlog belust en nimmer zorgloos,

 

met een schat boete,

 

de spits der Veda-kenners,

 

Was er Çûdraka, d'aardbehouder dorstend

 

naar den vuistkamp

 

en des vijands olifanten.’

Wat het stuk zelf betreft, met innige voldoening hebben wij het gelezen. Het moge, door de meer op de eerste blik dan in werkelikheid enigsins vreemde inkleding, wat zonderling doen; men gewent er zich al spoedig aan, en dan kan men niet anders dan plezier hebben van de levendigheid en frisheid van deze uitstekende, met heus-moderne realieteit uitgewerkte beelden uit het Hindoese leven van al zolang geleden.

Vergissen wij ons, als wij zeggen, dat er een heel belangwekkende vergelijking zou te maken zijn tussen dit ‘Wagentje’ en de beste minnespelen uit onze Middeleeuwen?

Het boek is voortreffelik uitgegeven: een juweel van drukkunst. Hart Nibbig tekende er heel heel mooie versieringen voor.

Oude Hollandsche steden aan de Zuiderzee. Haarlem, Erven F. Bohn. MDCCCXCVII.

Al wat het merk van de Haarlemse firma, de Erven F. Bohn, vertoont, verdient in eer te worden gehouden. Geen dielettanten-, geen would-be-mooi, geen camelotte- of marskramerswaar, alleen degelike, werkelik artiestieke dingen brengt zij op de markt.

En ook dit boek is de faam van het Haarlemse uitgevershuis volkomen waard.

't Is echt en tiepies Hollands werk, kijkjes op en in enige van de eigenaardigste Hollandse steden, - en die kijkjes worden ons gegund door en met een paar echt Hollandse ogen, die, sedert lang gewend aan de straten en gebouwen, die het boek ons wil vertonen, er zonder veel zoeken de eigenaardigste of mooiste kanten van weten te treffen.

Tot de beste van deze stadsgezichten, - er zijn er in het geheel twintig, weergegeven in volmaakt geslaagde zinkografieën naar op gelijke grootte uitgevoerde tekeningen van Nieuwenkamp, - reken ik Zuidportaal van de Kerk te Edam, Damsluis aldaar, Hoofdtoren van het Havenhoofd en St. Mariakerk te Hoorn, en de drie gezichten op de kerk te Monnikendam. Over het algemeen, overigens, munten de tekeningen van de drie eerste groepen, Monnikendam, Edam, Hoorn uit door een vastheid, helderheid en distinksie, welke wij niet in dezelfde maat in die van Enkhuizen en Medemblik hebben aangetroffen.

Vermelding verdienen noch de in hout gesneden versieringen van Veldheer en het geïllustreerde omslag.

Bilderbogen für Schule und Haus. Uitgaaf van de Gesellschaft für vervielfältigende Kunst te Weenen.

Uitgegeven in nagenoeg het formaat van de beroemde Münchener Bilderbogen, doch volkomen anders, en - wij voegen het er onmiddellik bij, veel, veel artistieker opgevat, kunnen de prenten, welke onder de hierboven aangehaalde tietel sedert enige maanden verschijnen, niet anders dan uitnemend welkom zijn aan al degenen, die het - evenals wij - betreuren, dat men, op een tijd als de onze, waarop de grafiese vermenigvuldiging van kunstwerken zo biezonder goedkoop is geworden, niet een veel, veel ruimer gebruik maakt van de onderscheiden vormen van de teken- en graveerkunst, om de smaak van armen en kleinen, ja, van de allerarmsten en de allerkleinsten, voor het schone op te wekken en - bijgevolg - ware beschaving en veredeling te bevorderen.

De uitgevers van deze Bilderbogen stellen zich wel is waar meer bepaald op het standpunt van het schoolonderwijs. In 500 prenten willen zij de jeugd een beknopt overzicht in beelden verstrekken van de voornaamste vakken, waarin op de volksschool onderricht

[p. 100]

gegeven wordt: geschiedenis, aardrijkskunde, natuurwetenschap en godsdienstleer, en tevens haar verbeelding verlevendigen door verluchting van de meest populeere sprookjes, legenden en sagen. Dat het hun aan medewerking van talentvolle kunstenaars niet zal ontbreken, toont de eerste reeks van 25 prenten, die reeds voorhanden is. Zeker zijn alle niet even mooi, maar slecht is geen enkel stuk en een goed dozijn zijn werkelik hoogst voortreffelik.

De ‘Bilderbogen’ zijn 48×62 cm. groot en kosten, in volksuitgaaf, 3 Mark., in Liefhebbersuitgaaf, 10, in prachtuitgaaf op Japans papier met het handteken van de kunstenaars, 100 M., voor een volledige reeks van 25 n^rs.