De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 7

'Door Meijers

Met Heymans en Crabeels behoort de kunstschilder Isidoor Meijers tot de allereersten, die, op het spoor van den wel wat al te schaarsch gewaardeerden Jaak Rosseels, zoowat twintig jaar en meer geleden, stout genoeg zeker voor dien tijd en in dát midden: - het met de donkerwarme stroop der driemaal heilige traditie over- en

Isidoor Meijers

overstroomde Antwerpen - arbeiden durfden naar en te midden in de natuur, pogende, wel bewust overigens van wat zij deden, in hun arbeid over te brengen de frischheid, de jeugdige kracht en de helderheid van de onder den blooten hemel wijd strekkende heiden en weiden.

Men heette deze mannen, en wel wat terecht misschien, toen en nog een tijdje lang de ‘schilders der grijze school’, ‘l'école du gris’, en in werkelijkheid waren enkele hunner landschappen, geschilderd in vollen buiten en met het luidverklaarde opzet om toch maar kost wat kost ‘licht’ te zijn, meer wit dan helder, meer krijt dan zon. Het anders kranig bewerkte Molenlandschap van Meijers, dat het Antwerpsch Muzeum sedert een tiental jaren bezit, bewijst het gegronde van deze kritiek.

Wat hiervan weze, zeker is het, dat het streven van Rosseels, Heymans, Crabeels en Meijers niet geringen invloed oefende op de generatie, die even vóor 1880 is opgetreden, en waarin Theodoor Verstraete, Courtens, Claus, Hagemans, Marcette, thans, met verschillende schakeeringen, uitblinken. Plein-airisten nog vóor het plein-air was uitgevonden, althans - want zóo gaat het meer in onze laag aan de zee gelegen landen - vóor de plein-airwoede van Parijs uit herwaarts was overgebracht, hebben zij niet weinig bijgedragen, om onze landschap- en marineschildering de hoogte te doen bereiken, waarop zij tháns gekomen zijn.

Dat er intusschen geen reden meer bestaat, om heden nog van een ‘grijze school’ te spreken, dat bewees, voor wie het nog niet wisten, de tentoonstelling, dezer dagen door Meijers in de Verlat-zaal geopend, en heel wat drukker bezocht dan de meeste exposities van de laatste jaren.

Zes en dertig tafereelen, zee-, bosch-, veld- en stadgezichten, meest van kleine of ten minste gewone, bij uitzondering slechts van grooter afmetingen, had de schilder daar verzameld.

Ik zal niet zeggen, dat deze nieuwe reeks werken van Meijers zich aanbevelen door een buitengewoon diep gevoel voor ‘de poëzie’ der natuur, ook niet dat zij door den band gekenmerkt zijn door ongemeene stoutheid van vinding of van uitvoering. In déze beide opzichten zou ik zonder aarzelen de voorkeur geven aan de geheele lange reeks schilderijen, door Meijers vóor zijn vertrek naar Brussel voltooid, en waaronder ik nog steeds met bewondering zekeren Morgen herdenk, welken men het allergrootste ongelijk heeft gehad niet voor een openbare verzameling aan te koopen.

Dit schilderij - ik kan niet nalaten deze herinnering nog even op te frisschen - was niet alleen meesterwerk, het was misschien, met Meijers' vroegere en latere tafereelen vergeleken, tot heden toe zijn allerbeste, zijn koningschot.

In den vroegsten vroegmorgen vermaakt een visscher zijn op twee staken drogende netten. Een dikwalmende nevel hult het geheele landschap in een op den achtergrond volkomen ondoordringbaar waas. Als mist-effekt onovertroffen.

[p. 153]

Wie 't zag, droeg den indruk mee als van een tochtje door een kille, natte wei! Huiveren deed het en klappertanden.

Kunst was dat echter, en hooge kunst!

Een van die godgezegende grepen, welke men niet dikwijls in éen leventje doen mag...

Naar een oorspronkelijke teekening van H.W. Mesdag.

Doch wat behoeft men altijd naar ongewone koncepties of gedurfde behandeling te vragen! In éen opzicht ging Meijers, niet omdat, o neen! maar sedert hij Antwerpen verliet, - en ik leg hier opzettelijk nadruk op dit sedert - bepaald vooruit: er is meer eenheid gekomen in zijn manier van werken, en zijn schildering is, zonder er iets van haar frischheid bij in te boeten, veel, veel uitvoeriger geworden dan te voren. De laatste sporen van krijtwit waren er reeds uit vóor jaren. Thans echter kreeg zijn koloriet, ofschoon minstens even helder als te voren, meer diepte en warmte; er is meer impressie en meer kunst; minder verf en minder ambacht; juister misschien: er zijn minder zichtbare pretenties van doen, van procédé.

Wat de onderwerpen betreft, schijnt Meijers aan zijn oude liefden trouw gebleven. Nu als te voren schildert hij bij voorkeur de natuur, zooals zij zich in den stillen, geheimzinnigen, nog in sluiers gehulden vroegen morgen, langzaam loswikkelt uit de nevelen des nachts, of ook zooals zij, op een klaren, zonnigen middag, zich welgevallig en wellustig blakert in het alles omvattende zonlicht.

Die voorliefde voor nevel-effekten aan de éen-, voor zon-indrukken aan de andere zijde, is een in 't oog vallend kenmerk van Meijers' kunst. Aan

[p. 154]

nevel en zon dankt hij zijn schoonste inspiraties.

Niet à la mode der romantiekers! Tegenstelling van mist en zon, van damp en licht in hetzelfde werk, moet men bij hem niet zoeken. Aan waanwijs filozofeeren doet deze eenvoudige, kerngezonde, meer door de zinnen dan door het intellekt levende, genietende en scheppende volksjongen niet mee... Hij geeft zich naïefweg zóo als hij is, volkomen vrij van de allergeringste poze, wars van alle gezochtheid en aanstellerij. Goedvlaamsch, goedrond, nu eens meer, dan eens minder gelukkig in het weergeven van het geziene en gesmaakte, altijd oprecht, altijd zich zelf.

En treffend is het, hoe de indruk, welken zijn schilderijen op ons te weeg brengen, getrouw met die eenvoudige, steeds reine zinnelijkheid overeenkomt. De impressie, welke wij van die in nevel gehulde rivieren of weiden of bosschen meenemen, is zuiver zinnelijk op haar beurt. Fysisch, als 't ware op de huid, niet intellektueel, daarbinnen in het hersenweefsel, niet eens zedelijk, in het gemoed, doet zij zich gevoelen. Zijn beste mistjes doen meer bibberen dan droomen; men krijgt er kou van, maar niet het spleen.

En is dat niet - vat het nu op zooals gij wilt - goedvlaamsch, goedrond éens te meer?

Zoo ook nú weer. De werkelijk mooie schilderijen op deze tentoonstelling zijn, benevens een Herfstwoud, dat doet denken aan de beste dingen van Coosemans, en een drietal vooral degelijk bestudeerde stadsgezichten als Te Veere en Te Ieperen, de stukken die tot titel dragen: Stofregen, Avond op Zee, Na den Regen, Oktober, alle effekten van mist en vocht, en dan - schilderijen van helderheid en vreugd - De Molen te Hamme en De Polder te Lillo.

En zie, sta nu even vóor deze zoneffektjes. Dat mooie, levendige groen van het weigras, dat vroolijke gebladerte, die diepblauwe hemel, hier en daar met een speelziek wolkje, donzig als wol, het baadt alles in licht en gloed. Licht en warmte stralen er u formeel, voelbaar, uit tegen, en doen in u het verlangen opkomen, om u te koesteren, te warmen. Gij voelt u lichamelijk verblijd, fysisch gelukkig.

Materieel? - Als gij het zoo nemen wilt! Doch alsdan materialisme van goed allooi, dichterlijk en rein, verheffend en veredelend, nimmer gemeen of brutaal.

Ik geef deze kleine karakteristiek gaarne voor een beter. Oprecht heb ik getracht, het essentieele van Meijers' kunst te doen uitkomen; wie er een andere heeft, late ze hooren.

De doktoren van het vittersgild vragen even het woord?

't Is waar ook....

Of in Meijers' tentoonstelling alles even schoon was? Och, nee, evenmin als in elke andere! Aan kleinzielig vlekjesbekijken wensch ik echter niet mee te doen.

Wellicht hadde Meijers beter gedaan, een klein aantalletje van de nu bijeenverzamelde stukken voor zich alleen te houden. Doch, zie nu, wat het oordeel der menschen waard is! Juist deze minder artistieke werken vonden bereidwillige koopers, en hadden ook déze.... smaakvolle lieden dan geen recht op.... voldoening!?

En zoo had hier dan ieder, de kenner, en ook die andere, de in schijven gekonfeite filister, zijn aandeel in de geboden vreugde. - En, gut, de artist zelf ook!

Pol de Mont.