De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 3

Tentoonstelling in het kunstverbond van 21 tot 28 december 1890

Van Hendrik Bource bewonderde men in deze tentoonstelling twee puike pastels, vrouwenhoofden, verrassend van streelende fijnheid en rijke kleuring.

De Terugkeer van het veld, van Florent Crabeels, geeft nogmaals de volle maat der innige overtuiging van den schilder bij het weergeven zijner geliefkoosde landelijke tooneelen. De os, die met loome schreden voortstapt onder de laatste gele stralen der ondergaande zon, en de boerenjongen die, op de kar gezeten, zijnen trouwen werkmakker naar eigen zin huiswaarts laat voortstrompelen, zijn de laatste levende wezens die op dezen dag langs deze dorre streek nog zullen voorbijtrekken. 't Is nog de avondschemering niet, maar alles voorspeelt nochtans den naderenden rusttijd. Hoe diep die warme lucht, hoe fijn die wegschemerende vlakte, hoe schoon die waarheid!

Het Vroolijke gezelschap, van Gerard Portieltje, is een dier schilderijen waarin, zooals in al de voortbrengselen van dezen schilder, eene gedachte steekt; en die, buiten het aangename der zoo verzorgde teekening, als schildering ook iets zegt tot den geest der toeschouwers; onder opzicht van helderheid en speling van licht, overtreft dit laatste paneel van Portielje zijne voorgaanden.

Rustmodel, van Karel Mertens, levert stellig het bewijs van veel behendigheid en niet minder smaak in het uitkiezen zijner toonen, bewonderenswaardig is de diepte die hij aan dit klein paneeltje heeft weten te geven, en de juiste plaats die elk voorwerp er inneemt. Doch van een schilder zoo begaafd als Mertens, mag men meer aanzienlijke doeken verwachten.

Het Binnenzichtje, van Boudry, stelde een schoon pendant

[p. 179]

daar van Mertens' Rustmodel; zij dienden in hetzelfde kabinet vereenigd te blijven.

Jos. Ratinckx' Jonge boekenliefhebber belooft veel; keurig en kleurig gepenseeld, rijk en harmonisch van toon is het kleine stukje.

In de lijst der tentoongestelde schilderijen volgt op den naam van F. Lamorinière die van H. Luyten en de Beuken van Luyten, hangen recht over de groote boomen van Lamorinière. Beide landschappen zijn nagenoeg van dezelfde afmeting, het zijn twee interpretaties der vrije wilde natuur, zonder fantasie, zonder verbeelding, zonder handeling, ja, zonder andere bedoeling dan het aanteekenen van een schilderachtig hoekje uit eene schoone landstreek. Al die omstandigheden brachten er vele personen toe, eene vergelijking te maken tusschen het paneel van den meest gevierden landschapschilder der bestaande school, en dat van eenen der stoutste baanbrekers der nieuwere richting.

Dergelijke vergelijking doet meermaals gevaar loopen een onrechtvaardig oordeel uit te brengen, omdat er gewoonlijk gehandeld wordt alsof men deze schilderij in de eene, gene in de andere schaal der balans kon leggen om hunne waarde tegen elkander te laten wegen. Maar een ander gebrek der beoordeelaars, is dat zij dikwijls meer eenzijdig zien dan de kunstenaars zelf, en om over eene schilderij te oordeelen moet men zich op het standpunt van den kunstenaar die ze vervaardigde kunnen plaatsen.

Zoo mag men in het tegenwoordig geval niet uit het oog verliezen dat voor Lamoriniêre hoornen individualiteiten zijn, die hij ontleed in hun geheel zoowel als in al hunne bijzonderheden, en waarvan hij als het ware portretten levert, zooals Frans Hals of Van der Helst in hunne schuttersmaaltijden in één levendig tooneel, gansch een gezelschap van bepaalde personen afbeelden.

Voor de schilders die tot de nieuwe richting behooren verdwijnt het individu in de massa, en dit niet alleen wat het landschap betreft, maar ook in de figuur- en zelfs in de historieschildering. De meeste bijzonderheden worden daarbij opgeofferd aan den algemeenen indruk; en om dien indruk zoo volledig mogelijk te maken trachten sommige kunstenaars ook het gevoel der beweging weer te geven: Beweging der handelende personen en dieren; beweging van lucht en water, enz. Of dit streven tot eene plastische verwezenlijking zal leiden is niet uitgemaakt. Wat er van zij, werken van kunstenaars, wier opvatting van de natuur zoo uiteenloopend is, kunnen niet vergeleken worden. Gelukkig zij, die behage scheppen in het aanschouwen der goudbruine warme tonen door Lamorinière met zoo meesterlijke borsteltoetsen aangebracht; maar die ook met genoegen den ruwen truweelslag van Luyten bewonderen, en zich de oogen streelen laten door zijn kouder blauw en purper licht.

Ja, het is vader, groep in gebakken aarde, van Alfons Van Beurden, trof door eenvoud en waarheid zoowel als door fijne uitvoering, het portret van den heer Brassine, door Duwaerts, door sierlijke houdingen keurige bewerking, terwijl het portret van den heer De Nave, door Frans Joris, wat de gelijkenis betreft, door weinige borstbeelden geëvenaard wordt.

P.B.