De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 3

[p. 157]

De Arendvanger van Jef Lambeaux.

[p. 159]

De driejaarlijksche tentoonstelling van beeldende kunsten te Brussel. - 1890.
Inlandsche schildert. (Slot)

Onder de schilders, wier werken onzes inziens niet onvermeld mogen blijven, noemen wij J. Mayné, wiens Processie we reeds vroeger te zien kregen. Het koloriet is echter niet altijd harmonieus, en dat is jammer bij zoo flinke teekening en compositie.

Frans Meerts is een oude bekende, die zich niet enkel verdienstelijk maakte door merkwaardige kopijen onzer oude meesters in den vreemde, maar hoofdzakelijk door hoogst persoonlijke opvatting en vertolking van toestanden. Zijne Bekentenis is een zeer treffend stuk. Een jong meisje van rond de twintig staat recht en heeft de handen in wanhoop voor de oogen geslagen; de moeder, eene bejaarde boerin, kijkt haar scherp aan; zij heeft ontdekt, vernomen, wat gebeurde; de gansche omgeving spreekt van nameloos verdriet; 't is een drama, dat in zooveel gezinnen met het ontzettend talent der waarheid gespeeld wordt.

Een goed woord voor J. Mees, wiens Grootmoeder in Kempischen tooi vriendelijk naar den toeschouwer kijkt en haren begaafden kleinzoon met die goedige uitdrukking wel zal aanmoedigen.

Van Const. Meunier wordt zeer veel gesproken. Zijne studies en tafereelen uit mijn- en nijverheid, alsmede zijn beeldhouwwerk zijn vaak treffend, doch er is een iets in, dat ons alle sympathie uit het hart rukt; is 't de fout des kunstenaars of der onderwerpen? Ik, voor mij, voel me misselijk bij 't lang bezien van zooveel walgelijk onedels. Ook zijn de meeste dier gewrochten onvoldoende afgewerkt.

Is. Meyers leverde een paar stukjes, onder titel: Haan ter Zee. (?) Zijne Brugsche Kantwerkster stel ik echter oneindig hooger. Hij heeft daar niet alleen een schoon werk geleverd, maar gaf poëzij, al is ze dan ook droef.

De Mystische liefde, van J. Middeleer, werd weinig besproken; het stuk verdient beter; niet dat de compositie ons bijzonder aanstaat, doch als behandeling mag er veel goeds van gezegd worden. 't Is alles in gedempte tonen geschilderd; de teekening heeft iets gothisch, alles spreekt van rust en bespiegeling. Eene tweede proeve op dat gebied zal waarschijnlijk een heerlijk gewrocht leveren.

Frans Mortelmans slaagde zeer wel in eene moeilijke taak, namelijk, in een Jachtstuk uit het oud Germaansch tijdvak. Het is waarachtig geene kleinigheid, zich in die voorvaderlijke oudheid in te werken en die weer te geven, zooals wij ze ons volgens de beste bronnen voorstellen. Verbeelding en handvaardigheid zijn den kunstenaar trouw gebleven.

De Gedenkenis, van Emiel Nelis, is mede niet slecht, doch wat schril van kleur en wat te veel pose.

De Joden in de middeleeuwen van Karel Ooms is eene transpositie van de Verboden lezing in 't Brusselsch Museum, en staat er niet boven. Ik weet niet of 't goed is, hetzelfde onderwerp zoo te keeren en te draaien, om niet te zeggen, herhaaldelijk op te warmen.

Van David Oyens, waren er een drietal stukken aanwezig. De Houding (pose), stelt eene vrouw met opgeheven arm voor, zittende op 't voorplan omtrent eenen schildersezel in 't verschiet. Bij sommigen gold dit doek voor zeer opmerkelijk; mij scheen het onderwerp matig en de uitvoering niet gansch vrij van font in 't perspectief.

P. Oyens' Luitenante van het heilleger is goed getroffen; de diepe blauwe oogen spreken wel van geloofsijver, misschien van nog wat anders. Zijne Hollandsche dienstmeid is al even wel gelukt.

Evert Pieters verdient oprechten lof met het doek, In 't Schipperskwartier, alsmede met een Zicht te Calmpthout. Opvatting en uitvoering zijn beide wezenlijk Vlaamsch, en zoo behoort het ook; het eerste stuk vooral munt uit door treffend realism.

L. Pulinckx mag ook zeer tevreden wezen over zijn Epping Forest, en zijn Boomgaard. Beide werken munten uit door lieve speling van 't licht en een frischen zin van kleur.

De Scheikundige, van Jos. Ratinckx, is ook heel aardig; de teekening is buitengewoon verzorgd; het bijwerk hoogst schilderachtig, licht en bruin werden handig aangewend; 't is in zijnen aard een der goede stukken van 't Salon.

Bij mijnen vriend Dupon, van J.W. Rosier, mag ik ook niet onvermeld laten. De schilder brengt ons in 't beeldhouwers-atelier van zijnen vertrouweling; we zien en voelen met hem de natte klei en staren wezenlijk op begonnen en afgewerkte groepen en beelden.

Dat Jaak Rosseels de bloeiende heide meesterlijk weet te schilderen, is bekend; ook deze reis bleef hij zichzelven waardig; zijn Landschap te Wechelderzande is een echt pronkstuk.

De portretten van Seeldraeyers munten als immer uit door veel goede hoedanigheden, vooral het Kinderportret behoort tot het keurige in dien aard. Toch werd hij overtroffen door Frans Van Kuyck, wiens Jong meisje in roode fulp onzes inziens een meesterstuk is. Niets inderdaad ontbreekt er aan, natuurlijkheid, uitdrukking, stoffeering, achtergrond, alles in een woord, ontrukt ons den uitroep: ‘Volmaakt!’

Ook Frans Simons verdient gunstig vermeld te worden, en om zijne handvaardigheid en om zijne onderwerpen. Een dezer, de Ter dood veroordeelden, doet ons twee kalveren op eene boerenkar zien, gevoerd door eenen overmoedigen duiveljager. Als adres des voermans.... Wallon.... en als bijschrift: Ende zij hadden hun vonnis niet verstaan. Dat zegt veel en verdient van onzentwege aanmoediging, vooral, wanneer de technische waarde tot haar recht komt.

J. Stallaert wordt als eene academische pruik uitgekreten. Deze kunstenaar behandelt inderdaad bij voorkeur klassieke

[p. 160]

onderwerpen als Polyxema geofferd op den brandstapel van Achileous, doch hij ontwikkelt daarbij zulke gaven van teekening en samenstelling, dat wij hem die oude onderwerpen met vreugde vergeven.

Jan Stobbaerts blijft immer de flinke meester, die de veestallen met ongemeene kracht schildert. De heerlijke melkkoeien van 't Brabandsch ras weet hij zoo malsch weer te geven en hunne vadsige loomheid in de duffe lucht zoo juist te doen voelen, dat het een aard heeft. De stalgeur breekt uit mest, muren en planken naar buiten. De spelingen van licht en schaduw hebben voor onzen kunstenaar geen geheim meer. Doch 't geen wezenlijk aardig is; dezelfde artist, die zich in stallen en schuren schijnt op te sluiten, arbeidt thans aan eene Bekooring van St-Anthonius, die een oprecht meesterstuk staat te worden!

Dat de roem van Alex. Struys op aller lippen is, zal niemand verwonderen. Ook betalen we hem hier met innig genoegen den tol onzer vereering. Zijn doek Mariamaand, stelt een oud vrouwken voor, dat op een stoel knielt voor een plaasteren Mariabeeld onder eene stulp. 't Is weemoedig roerend, en daarbij zoo buitengewoon fraai van uitvoering, als we ooit maar iets te zien kregen.

E. Surinx zoekt zijne ingevingen voortdurend in de Kempen rond Turnhout. Zijn stuk Ondergaande zon, mocht wel beter geplaatst zijn, want het behoort tot de goede landschappen der tentoonstelling. Die schilder voelt de Kempische natuur op zeer eigenaardige en niettemin juiste manier. Er ligt iets dweeperigs in zijne tinten, dat den toeschouwer in de ziel grijpt.

Gust. Van Aise, wiens portret van hopman J. Becker we in onze vorige aflevering overdrukten, behoort stellig tot onze beste portretschilders. De wilskracht des landontdekkers, de krijgshafte houding zonder militaire praalhanzerij, de natuurlijke zwier van den kloekgebouwden man steken gunstig af tegen veel stroefs en dors in de huidige expositie. Onze jonge kunstenaar heeft stellig eene zonnige toekomst voor zich. Zijne studie naar 't naakte (rug) schittert door gelijke hoedanigheden.

Zooveel lof als we van Van Aise spraken, kennen we ook aan P. Van Havermaet toe. Sommige schrijvers beweerden, dat er bij hem achteruitgang te bespeuren was. Ons viel zulks niet op, wel integendeel.

Leo Van Aken maakte zich ook verdienstelijk met een vrij aanzienlijk doek: Menschelijk wee. Eenvoudig van compositie, keurig doch sober van uitvoering, maakt het des niettemin een' geweldigen indruk op ons gevoel, en grijpt ons met ijskoude hand in 't hart.

De twee Van Biesbroeck's, van Gent, doen voornamelijk aan oude historie, doch niet altijd zeer gelukkig; immers de Woedende Ajax, van V.B. Junior, is een mislukt iets, zoowel wat kleur, als wat uitdrukking der gedachte betreft. Die Ajax is niet woedend, hij is laag afgunstig. 't Van Stapelloopen der Argo, (zie Orpheus), bevat zeer fraaie en vooral krachtige deelen, 't geheel ziet er echter jammerlijk stijf en hard uit, en de houding van den goddelijken lierzanger heeft meer van eenen marktschreier, dan van een begeesterd dichter.

C. Van Camp's Vijftigjarig Belgisch jubelfeest is een groot, schreeuwerig gevaarte. 't Is ons niet duidelijk welke invloed het aan den wand bracht.

Van den Eeden, Van den Hove en Van der Hecht W., dienen mede met eere genoemd te worden; de laatste voor zijn stuk Salvator Rosa, dat oprecht schoon is.

De gewrochten van Van der Oudera werden met veel drift besproken en 't komt me wel voor, dat partijgeest daar een deel in had; zulks is o.i. verkeerd. Zijne schilderijen zullen stellig het gebalk van eenige moedwilligen lang overleven.

Louis en Piet Van Engelen behandelen zeer uiteenloopende onderwerpen. De Landverhuizers in 1890, van Louis, is een doek van geweldige afmetingen. Wat het licht betreft, was het werk ellendig geplaatst, zoodat elkeen meende, er een slag van smaltglans op te bespeuren. Het Oostershuis in halven nevel gehuld, neemt een deel van den achtergrond in; de uitwijkelingen stappen loom door mist en regen naar den grooten stoomer. Volk uit alle standen staat op den naren stoet te kijken; onverschillig of meewarig. Het geheel is vol beweging; de gedachten of gedachteloosheid der menigte zijn goed weergegeven, en de kleur is doorgaans gelukkig, schoon wat hard en zonder overgangen. Piet schildert bij voorkeur gevogelte, en doet het waarachtig fraai. Zijn Indringer, een hondje, wordt door den haan gaar niet malsch ontvangen. De woede van koning kanteklaar is meesterlijk vertolkt.

Van Hove Edmond, van Brugge, heeft ons Van Maerlandt doen zien in zijne werkkamer; het stuk is wel wat grauwtjes uitgevallen, doch prijkt met degelijke hoedanigheden van teekening en uitdrukking. Zijn portret van M.R. is vaster en voller van tint; misschien echter wat te angstvallig bewerkt.

Eugeen Van Hove, van Antwerpen, vond weinig bijval bij de commissie van plaatsing, met zijn Eed van Spartacus; het stuk verdiende beter, want opvatting en compositie, zoowel als de kleur, zijn goed. De houding van Spartacus alleen valt wat te beknibbelen; - te veel brio. Het portret door denzelfden kunstenaar, is een oprecht degelijk stuk.

Frans Van Leemputten is een onzer gewetensvolle schilders te Brussel, en die eerlijkheid in den arbeid zal hem stellig verder brengen, dan 't zoeken van eenigen naar geruchtmakende effecten. Het vrij groot doek, Palmzondag in de Kempen, mag gerust onder 't beste van dat slag in de tentoonstelling gerangschikt worden. De vrouwtjes, oud en jong, komen uit de baksteenen dorpskerk rechts van den toeschouwer; ze hebben gewijde palmtakjes in de hand. Het meisje op 't voorplan ziet er in 't katoenen manteltje uit of ze gedurende den winter een... teiltje had gebroken en zooeven daarover belijdenis, biecht en voldoening had bewerkstelligd. De mannen hebben 't blijkbaar zoo lang niet

[p. 161]

getrokken in de kerk; eenige hunner staan reeds voor den ingang der herberg. In 't verschiet, de dorpstraat met roodpannen huizen. Dit alles ademt lentelucht en ingetogenheid bij 't volk. Er is poëzij in die naieve wezens, in die bemoste kerk, tot in de groene luifels der herberg. Geen dier lieden zal luid spreken vóór de kerk, zij gelooven oprecht, al die menschen, en dát gevoel vertolken is niet ieders werk. De Doop in de Kempen, op geringer afmetingen genomen, staat als uitdrukking van naief realism, misschien nog hooger, dan 't eerste genoemde werk; zoo dacht er minstens de geleerde heer Sleeckx over. Later hoop ik breedvoerig over genoemden kunstenaar te kunnen handelen.

Cornelis Van Leemputten heeft voor een groot deel de eigenschappen zijns broeders, doch in het Aardappelveld, dat hij tentoonstelde, stuiten we op eenige sporen van nalatigheid in de behandeling.

Frans Van Luppen, die meest te Genck verblijft, geeft ons een drietal merkwaardige zichten uit de Kempen, die bepaaldelijk eene gansche vlucht kunstenaars begint te betooveren, evenals vroeger de Rijngouwen. Hij slaagde zeer wel en heeft eene fraaie toekomst als landschapschilder voor zich. Zijn naamgenoot Jozef Van Luppen, leverde in zijnen gekenden trant een zeer verdienstelijk stuk.

J. Van Snick verdient stellig meer dan eene alledaagsche aanbeveling. Eentonige arbeid verbeeldt een schrijnwerker in doodskisten... brrr. De werkman schijnt echter met zijne min opwekkende bezigheid vrede te nemen. De schilderij is helder en gezond van kleur en fiks geteekend; ook genoot ze veel bijval, ofschoon we het Godshuis hooger stellen; dit laatste werk is beter en dieper gevoeld.

Wat wil ik nu verder zeggen van de gebroeders Verhas? Frans is in de verste verte geen Vlaamsch kunstenaar, en daarom laat ik hem ter beoordeeling aan G.V. Jan toonde ons 't portret van een kind in eenen leunstoel; een knap werk, waardig van den ernstigen kunstenaar.

P. Verhaert en Th. Verstraete zullen 't me vergeven, dat ik over hun beider bezending niet uitweid. Hun roem is gevestigd en verdiend. Mijne Antwerpsche vrienden zullen hen bij de eerste gelegenheid wel schadeloos stellen voor mijn laconism; id. voor H. Van Zuylen en veel anderen. De plaatsing van Verstraete's schilderijen is zoo wraakroepend slecht dat er niet kan over geoordeeld worden.

Alfr. Verwee doet voor de volle lucht in Vlaanderen wat Jan Stobbaerts voor de stallen in Brabant doet; beide kunstenaars wedijveren in 't voortbrengen van heerlijke gewrochten, en 'k weet oprecht niet, wien van beiden ik de zegepalm zou toereiken.

Thans moet ik nog in eenige woorden mijne indrukken over de tentoonstelling van beeldhouwerk samenvatten. Weinig degelijks: De Arendvanger, van J. Lambeaux steekt ver boven de rest uit, zoo door ongemeenheid van opvatting als door meesterlijke uivoering. De torso des vangers is een toonbeeld van krachtige en nauwkeurige bewerking der spieren. Het is een koningsstuk.

Het Ganzenmeisje van De Tombay is mede een goed stuk, natuurlijk van houding en toch bevallig van lijnen.

Onder de jongeren mag J.B. de Keyzer wel aangemoedigd worden. De Zingende Cecilia, marmeren borstbeeld, is wezenlijk fraai.

Met dit korte praatje wil ik evenwel niet zeggen, dat er verder niets opmerkenswaardig te zien zij. Waar gewrochten zijn van J. Dillens, De Vigne, Charlier, Desenfans, Frans Joris, enz., daar moet stellig goeds aanwezig zijn. Eene volgende maal zal ik met de beeldhouwkunde beginnen en er breedvoeriger over spreken.

Over bouwkunde, waterverfschildering, etsen, teekening en miniatuur zullen we mede zwijgen, niet dat er niets opmerkelijks in die bijvakken te zien was, doch eenerzijds uit hoofde van plaatsgebrek, anderzijds, omdat we meenen, dat er afzonderlijke tentoonstellingen voor gemelde kunstuitingen dienden ingericht te worden.

Welk is nu de algemeene indruk, dien we van de huidige uitstalling van kunst hebben meegedragen? In de eerste plaats, dat ze geen overweldigende beteekenis heeft, als richting in ons tijdgewricht. De wereldkunst heeft zich hier nog niet geopenbaard en zal 't waarschijnlijk ook nog in langen tijd niet doen, want de nationale geest is nog gaar niet versleten. Vervolgens, dat ze ons met geen enkel opkomend genie der kunst bekend maakte. Talenten van zeer hooge waarde, ja; geniën, neen! Verder, dat er vooralsnog geene spraak kan wezen van Belgische, en hoofdzakelijk van Waalsche kunst. Wat Zuid-Nederlander is en bijtel of penseel hanteert schaart zich, onder 't Vlaamsche vaandel of baart onzin. En verheugend mag 't genoemd worden, dat we dit vaandel toch nog fier mogen ontrollen. Onze kunstenaars maken, wat velen ook mogen roepen, een goed figuur naast de beroemdste buitenlanders, wier gewrochten we te zien kregen, en onder de Vlaamsche kunstenaars nemen de Antwerpenaars eene eervolle plaats in, ten spijt van wie 't benijdt. Ten slotte wensch ik de aandacht te vestigen op een ernstig pogen van vele der onzen, om zich in te werken in 't geheim, dat wereldberoemde meesters maakte van hunne Noord- en Zuid-Nederlandsche voorgangers der xvii^e eeuw en vroeger. Op die grondslagen rust naar onze bescheiden meening de toekomst.

J.M. Brans.

P.S. Onder veel verdienstelijke stukken, die me in dit al te lang relaas onder de pen doorglipten, is er een dat ik nochtans volstrekt wil vermelden, namelijk De Rooker, van H. De Smedt. De kunstenaar vergeve het mij dat ik zijn alleszins keurig doek niet breedvoeriger bespreek.

B.

De moeite die het gekost heeft om afdrukken der tentoongestelde kunstwerken te bekomen, is oorzaak dat bovenstaand overzicht eerst na het sluiten der tentoonstelling kon verschijnen. Eenige dier afdrukken moesten tot volgende afleveringen verschoven worden; moge het mededeelen dezer platen eene vergoeding zijn voor gemelde vertraging.