De Vlaamsche School. Jaargang 33

Oudheid- en geschiedkundig congres te Brugge.
(Vervolg, zie blz. 169.)

Zijne redevoering voortzettende, zegde de heer Kervyn, dat, hoe roemrijk ook de heldenstrijd was, waarop hij kwam te wijzen, meer andere geschiedkundige onderwerpen, ook niet mogen verwaarloosd worden.

Hij wees op de gemeentecharters, die oudste getuigschriften van 't leven der vrije volkeren. Te Brugge werd, van 1127 af, door de Choremannen uitgeroepen, dat de vorst verplicht was 's lands vrijheden te eerbiedigen, en in diezelfde stad werd een keizer gevangen gehouden, omdat men hem verweet, dit verzuimd te hebben.

Het ware, zoo vervolgde de spreker, belangrijk, in de oude oorkonden op te zoeken, wat, naar het Zuiden onzer provinciën op, de Gallo-Romeinsche curie aanduidt en, naar het Westen heen, de nederzetting der Saksische stammen.

De landbouw in Vlaanderen, zoolang als de volmaakste van Europa beschouwd en die zoo groote werken heeft uitgevoerd om de zeeoverstroomingen te beletten; Brugge, als de bijzonderste markt in de middeleeuwen; de keure van Damme, een zeewetboek, zoo vermaard als dat van La Rochelle; de betrekkingen van Brugge met de verstverwijderde streken en wat tot grondslag aan zijnen handel diende, al die gewichtige punten worden ter studie aanbevolen, evenals de Vlaamsche kunst, ‘die altoos het schoonste bloemsieraad onzer nationale kroon zal blijven, die andere pogingen voorafging, die den weg voor andere meesterstukken baande, doch door hare zuivere lijnen, door hare schitterende kleuren, nooit geëvenaard werd of overtroffen.’

De stad van Van Eyck en van Memling begroet de vreemde oudheidkundigen, verlangt dat deze hare gebouwen en kunstgewrochten bezichtigen en hoopt, dat zij dan, door hen, niet meer zal vergeten worden.

Dat door de bijzondere studie van ieder, gezamenlijk onderzocht en besproken, aan 't congres van Brugge, de eer verschaft worde, het gebied der oudheid- en geschiedkundige kennissen te hebben zien uitbreiden.

‘Onze voorouders - zoo eindigde de heer baron Kervyn, - hebben ons het verleden nagelaten, wij, gij, Mijneheeren, moet de toekomst stichten!’

Na deze redevoering, die aller goedkeuring verwierf, werden de heeren graaf de Marsy, bestuurder van het Fransch genootschap van oudheidkunde, markgraaf de Nadaillac, van het Institut de France, A. Bonvarlet, voorzitter van het Vlaamsch comiteit van Frankrijk, en H. Cochin, lid dier laatste maatschappij, tot eerevoorzitters van het congres benoemd. Terzelfder tijd werden de voorzitters, ondervoorzitters en secretarissen der afdeelingen aangewezen. Vervolgens betuigde graaf de Marsy, in naam der vreemdelingen, zijn welgemeenden dank aan de provincie, de stad Brugge en het bestuur van het congres. Het was hem zeer aangenaam ook, met zijne medeleden, dit jaar te Brugge, op de voortbrengsels der Vlaamsche kunst, zijne aandacht en studie te kunnen vestigen. Hij zeide insgelijks, dat, volgens eene opvatting, die thans in Frankrijk door vele oudheidkundigen wordt verdedigd, de invloed van den kunstherbloei, uit Vlaanderen in Frankrijk zou gekomen zijn.

Ten 2 ure bezocht men het stadhuis, het paleis van het Vrije en de kapel van het H. Bloed. Des namiddags hield men geene zitting, vermits alsdan de geschiedkundige stoet, voor de tweede maal, uitging. Des avonds, ten 8 1/2 ure, begaven zich de congresleden naar den huize van den gouverneur. Zij waren door ridder de Ruzette en door mevrouw de Ruzette uitgenoodigd en werden goed onthaald.

Den volgenden morgen (Dinsdag, den 23ⁿ Augustus), ten 9 ure, begonnen de werkzaamheden der afdeelingen. Ten 11 ure had de tweede algemeene vergadering plaats. De voorzitter gaf aanstonds het woord aan den heer H. Cochin, welke zijnen toehoorders zeer dankbaar was om de vereerende toejuichingen, waarmee zijn naam door hen werd begroet. Hij dacht echter die onderscheiding te moeten bebeschouwen als eene huldebetooning aan het genootschap waarvan hij lid is, als eene erkenning der verdiensten van den heer Bonvarlet, zijnen geachten voorzitter en zijnen meester in het vak, en ook als een bewijs der goede herinneringen, die men van zijnen vader, wijlen den heer A. Cochin, heeft bewaard. Velen, - zoo meende hij - zullen de woorden, door dezen te Brussel en te Mechelen uitgesproken en volgens welke in elk vrij en onafhankelijk woord waarheid huizen moet, niet vergeten hebben.

De heer H. Cochin zou handelen over de waarheid in de

[p. 174]

geschiedenis. Vroeger, spotte men graag met de maatschappijen van oudheidkunde, met hunne bezigheden, met de voorwerpen die zij soms ontdekten en poogden te verklaren. Een dertigtal jaren geleden, werden, wel is waar, meer dan eens feilen of misgrepen begaan; de uitleg over den aard en de afkomst der vermeend zeldzame stukken was soms gewaagd, verkeerd, en bracht weleens de lachspieren in beweging, doch er werden toen toch ook goede, merkwaardige en belangrijke vondsten gedaan. Het was daarbij verdienstelijk, de overblijfsels uit vroegere eeuwen te bewaren, ze aan de liefhebbers te doen kennen, ze door hen te doen waardeeren, en hadde men dit sedert lang al verricht, men zou het verlies, de vernietiging van vele kunststukken of oudheden niet te betreuren hebben. Men zou insgelijks den eerbied voor 't verleden hebben bevorderd. Thans is de lust voor oudheden opgewekt, en dien lust kan men voldoen, doch, om niet, gelijk voorheen, zonder bevoegdheid, zonder kennis te werk te gaan, wordt er veel vereischt. De volken- en taalkunde, de tijdleer, de oudheidkunde, de geschiedenis der letteren en kunsten, de kennis der oude geschriften, de opschrift- en penningkunde, al die wetenschappen zijn onmisbaar geworden, en men behoeft zich op de studie derzelve toe te leggen. De wijze van de geschiedenis te schrijven is ook veranderd. Zij is moeielijk geworden. De geschiedenis bepaalt zich tegenwoordig liefst bij 't verhalen van plaatselijke gebeurtenissen, treedt in de minste bijzonderheden en is nauwgezet. De werken van vroeger zijn niet te misprijzen, doch gansch de geschiedenis moet opnieuw geschreven worden. Men weet niets, niets, zeide een historieschrijver, en daardoor dient verstaan te worden, dat, als men van de verledene tijden wil gewagen, men alle vooroordeelen behoort af te leggen, denken moet dat men niets weet, en dan, met de liefde der waarheid en den afkeer voor de leugen bezield, zorgvuldig opzoeken, wat vroeger is voorgevallen. ‘Waarheid vooral en dan het overige,’ dit zou men niet vergeten mogen, en als men alles goed heeft nagevorscht, dan heeft men 't werk eens goeden burgers verricht.

Wat kwaad, wat nadeel heeft de dwaling en de leugen al niet gesticht! De geschiedkundige leugen is eene der nieuwste vormen der logentaal en wordt in onze dagen meer dan ooit gebruikt. De dwaling is minder schadelijk. Zij geschiedt onvrijwillig en bevalt soms, gelijk in de middeleeuwsche legenden, waarin tijdrekening, personen en feiten zoodanig verward zijn, dat het geheel iets zonderlings, iets fabelachtigs wordt. De leugen, integendeel, is eene valscheid, uit vrijen wil gepleegd. Zij is laster. En niettemin ontmoet men ze overal, onder alle vormen en met alle inzichten gebezigd, om den godsdienst te bestrijden, om de maatschappelijke instellingen van vroeger te bezwadderen, om de glorie en de vrijheid uit het verleden te miskennen en verachtelijk te maken. Deze laatste gedachten werden door den heer H. Cochin breedvoerig ontwikkeld en hij toonde, dat er, vóór de Fransche omwenteling van 1789, ook moedige krijgslieden, wijze geleerden en groote kunstenaars; rijke steden, schoone dorpen en weelderige velden; ieverige, onafhankelijke en gelukkige menschen hebben bestaan, en dat het onwaar is, dat onze voorouders slaven waren.

Indien men de gewichtige, de van algemeen belang zijnde gebeurtenissen niet mag vervalschen, zoo is het toch ook ongeoorloofd, dat men, uit liefde voor zijn land, stad of volk, of ten hunnen voordeele, de mindere feiten verdraaie. Men hebbe altoos slechts de liefde der waarheid voor oogen, men zij steeds openhartig en rechtzinnig, voornamelijk wanneer hetgeen men verdedigt niet stellig bewezen is! Men wille nooit iets verbloemen, nooit iets verminken! En als men een schoon tijdvak in de geschiedenis aantreft, eenen tijd die de vrucht is van deugd en eer, dat men dan ook de geschiedkundige waarheid beminne; dit zal 't vaderland ook luister toebrengen en aan hetzelve doen getrouw zijn! Vlaanderen is aan zijn land gehecht, Fransch-Vlaanderen aan het zijne, en onder vele opzichten hebben zij nochtans veel gemeens; zij bewaren herinneringen, aan beide dierbaar, zij hebben schrijvers, door beide geraadpleegd, en eene zelfde taal weerklinkt nog hier en ginder. Het Vlaamsch comiteit van Frankrijk is reeds oud en verdienstelijk, en aan 't hoofd zijner jaarboeken, leest men insgelijks: Moedertaal en Vaderland. Dat de oudheidkundigen van Fransch-Vlaanderen en die van Belgisch-Vlaanderen elkander de hand geven en behulpzaam zijn, om te zamen, bij de studie der geschiedenis, tot de waarheid te geraken!

Na den heer H. Cochin, was het de beurt van den eerw. pater J. Van den Gheyn. Deze geleerde kloosterling heeft eene studie voorgedragen op de overblijfsels der Gothische taal, door Auger Busbecq, bij de Gothen van de Krim teruggevonden.

Auger Busbecq, een Vlaamsch afgezant in Turkije, werd te Comen geboren en is een der doorluchtigste mannen uit de xvi^e eeuw. Hij was een bekwaam diplomaat, een verdienstelijk taalkenner en een beroemd natuurkundige.

De eerw. pater Van den Gheyn heeft, naar de werken der Duitsche geleerden Grimm, Diefenbach, Messmann, Ihre, Förstemann, Kremer, Tomeschek, de plaatsen der brieven van Busbecq, waar deze van zijne betrekking gewaagt met eenen volksstam uit den Taurischen Chersonesus, de tegenwoordige Krim, onder volken- en taalkundig oogpunt, onderzocht en uitgelegd. De hedendaagsche wetenschap neemt dit volk voor de Oostgothen. Hetgeen van zijne taal gekend is en door Busbecq wordt aangehaald, bevestigt die meening en wordt zeer belangrijk, als men het bij onze Vlaamsche taal vergelijkt. In al de oude tijden, zoo vóór als na Busbecq, tot in de xviii^e eeuw, treft men de duidelijkste sporen aan van de door hem bedoelde Gothen. Deze zijn de eenigste vertegenwoordigers van dien grooten stam, welke onvermengd zijn gebleven, na de omwenteling die ze in Italië, Spanje, op de boorden van den Donau en in Afrika vernietigde.

Pater Van den Gheyn heeft al de getuigenissen uit de oude tijden, benevens het gezegde van Busbecq, nauwkeurig onderzocht en de taalkundige verklaring gegeven van al de woorden, die met het Vlaamsch te vergelijken zijn. Aldus beteekent, onder andere, in 't Gothisch, broe, brood; plut, bloed; hus, huis; salt, zout; hoef, hoofd; thurn, deur; tag, dag; kommen, komen; lachen, lachen; criten, krijten, weenen; geen, gaan; breen, braden.

(Wordt voortgezet.)

H.V.C.