De Vlaamsche School. Jaargang 33

[p. 101]

Geschiedenis der gemeente Berchem.

OUD KASTEEL VAN BERCHEM
Zincographie van J. Malvaux.

In onzen vorigen jaargang, blz. 42, vermeldden wij de aanstaande verschijning van een werk, dat wij toen veelbelovend noemden, en waarvan wij thans, nu het volledig het licht heeft gezien, kunnen getuigen dat het onder vele opzichten merkwaardig is. Wij bedoelen de Geschiedenis der gemeente Berchem, door den heer J.B. Stockmans. Het werk, met zorg, op goed papier en in duidelijke, heldere letter gedrukt bij F. De Coker, Hobokenstraat n^r 36, te Antwerpen, beslaat 213 blz., groot octavo-formaat, en bevat een tiental gravuren, benevens de kaart van de gemeente Berchem, zooals zij was samengesteld in 1758 en zooals zij nu is. De hier medegedeelde afbeelding is op verkleinde schaal gemaakt naar de titelplaat die Stockmans' werk versiert.

Wij wenschen hiermede de Geschiedenis der gemeente Berchem aan te bevelen bij onze lezers. Zij bevat tal van wetenswaardige zaken, die niet slechts de aandacht van geleerden, geschied- en bestuurkundigen verdienen op te wekken, maar buitendien ook de algemeene belangstelling waardig zijn. De gemeente Berchem heeft als dusdanig zeer veel beleefd en is op verschillende tijdstippen zeer zwaar beproefd geworden.

De heer Stockmans verhaalt al de gebeurtenissen, die hij heeft te boek gesteld, op bondige en blijkbaar zorgvuldige wijze. Hij vermijdt allen overtolligen omhaal van woorden, onthoudt zich van langwijlige beschouwingen en is hoogst sober met het vooropstellen van gissingen en onderstellingen, welk een en ander gunstig pleit voor zijn geschiedkundigen zin.

Het werk van den heer Stockmans is zoo zaakrijk als eene kroniek en laat zich even gemakkelijk lezen.

Het eerste gedeelte handelt over de ligging, de grondverdeeling, den naamsoorsprong, de bevolking, den landbouw, het onderwijs, de nijverheid, de kasteelen en lusthoven der gemeente; over Berchem onder het land van Rijen; zijn bestuur; de geschiedkundige daadzaken; de gilden en genootschappen; de heerlijkheid en de leenen van Berchem; het tweede gedeelte beschrijft de parochiale kerk; wij vestigen zeer bijzonder de aandacht op deze beschrijving, die inderdaad belangrijk mag worden genoemd; voorts wordt erin gehandeld over de broederschappen, plechtigheden en gebruiken, oude stichtingen, tienden, de Basiliek van het H. Hart; daarna volgen levensberichten van de pastoors, kapelanen en onderpastoors van Berchem; het derde gedeelte behelst een geschiedkundig overzicht van de voormalige H. Kruiskapel. Ten besluite worden charters en andere bewijsstukken medegedeeld, terwijl aan het boek eene afzonderlijke tafel van persoons- en plaatsnamen is toegevoegd.

Aangaande het kasteel, waarvan wij de afbeelding hier opnemen, verklaart de heer Stockmans te gelooven, dat het in de eerste helft van de xv^e eeuw werd gebouwd door de familie Van Liere. Zooals de gravuur het vertoont, bestond het omstreeks 1670. In 1585 werd het zwaar gehavend door

[p. 102]

krijgsgebeurtenissen. Uit den jare 1728 haalt de heer Stockmans eene rekening aan, die van het kasteel gewag maakt als zich toenmaals afgebroken bevindende. De laatste overblijfselen van het oude slot werden in onzen tijd opgeruimd, ter gelegenheid van den bouw der nieuwe omheining en de vergrooting van Antwerpen. Waar het heerlijk kasteel van Berchem weleer oprees, zoo schrijft de heer Stockmans, ‘liggen thans hooge aarden wallen en diepe vestingwaters.’

De prijs van de Geschiedenis der gemeente Berchem slechts 4 fr. bedragende, zoo is het te voorzien, dat het belangrijk en leerzaam werk spoedig uitverkocht zal zijn.

Wij vernamen met genoegen, dat Berchem het zich tot eene eer heeft gerekend, zijn verdienstelijken geschiedschrijver tot gemeentearchivaris te benoemen. Dat de heer Stockmans deze onderscheiding welverdiend heeft, zullen al zijne lezers ons nazeggen.