De Vlaamsche School. Jaargang 33

Het laatste doctoraat in de rechten
Bij de oude hoogeschool van Leuven, anno 1793.
Philips-Engelbert van Billoen.

De jaarlijksche uitroeping, bij de oude hoogeschool van Leuven, van den primus van wijsbegeerte en de bevorderingen, in de verschillende faculteiten, tot de doctorale waardigheid, gaven altijd aanleiding tot het inrichten van prachtige feesten. De bevolking waardeerde en beminde de hoogeschool. Zij aanzag haar niet alleen als eene bron van stoffelijke welvaart, maar tevens als de roem der gemeente. Wanneer de hoogeschool feest vierde, vierde de bevolking mede; vandaar dat de academieplechtigheden steeds met den meesten luister omringd waren.

Het laatste academiefeest hetwelk er bij de oude Alma Mater plaats had, was de bevordering van Philips-Engelbert van Billoen tot het doctoraat in beide de rechten.

Drie graden werden er bij de faculteit der beide rechten, dat is de geestelijke en wereldlijke rechten, verleend: 1. het baccalaureaat, 2. het licenciaatschap, en 3. het doctoraat. Het doctoraat was de hoogste graad. Hij vereischte jarenlange studiën en werd niet genomen dan door hen die met het hoogleeraarsambt zochten bekleed te worden⁽¹⁾. Sedert het doctoraat van Michiel-Joseph van Gobbelschroy, van Leuven, den 16ⁿ Juli 1776, was die graad niet meer verleend geworden.

De bevordering van Philips van Billoen had tusschen den eersten en den tweeden intocht van het Fransche, leger in België plaats, te weten den 9ⁿ Juli 1793.

Den 1ⁿ Juli van gemeld jaar had keizer Frans II de hoogeschool in hare aloude rechten hersteld. Die gebeurtenis was te Leuven met den meesten geestdrift gevierd geworden. Een straal van hoop glansde er voor het grijze sticht; doch het was slechts een flikkerlicht in een duisteren nacht. Te midden der vernieling van al wat tot den voortijd behoorde, moest ook de hoogeschool van Leuven verdwijnen.

Philips-Engelbert van Billoen werd te Leuven geboren, den 26ⁿ September 1753. Zijn vader was Philips van Billoen, uit Berthem, doctor en eerste hoogleeraar in rechten; zijne moeder was Helena Cantillon, afstammende uit de oude familie de Rycke. Zijn vader overleed, te Leuven, den 14ⁿ Mei 1775; zijne moeder den 27ⁿ October 1788.

Na zijne humaniora in het college der H. Drievuldigheid voltrokken te hebben, legde hij zich op de wijsbegeerte en tie wetenschappen toe, in de pedagogie de Valk. Vervolgens studeerde hij de rechten. Den 18ⁿ Maart 1778 tot licenciaat bevorderd, werd hij den 13ⁿ Augustus 1779 leeraar in het geestelijk recht. Veertien jaren later verwierf hij den graad van doctor in de beide rechten.

Reeds eene maand voor de plechtigheid, hield men zich in de onderscheidene wijken der stad bezig, om alles in gereedheid te brengen. Het gold de vereering van eenen Leuvenaar, en in de straten klonk het: Loven, boven!

De studenten in de rechten, leerlingen van den doctor, besloten, ter eere van hunnen meester, eene luisterrijke rijbende of cavalcade in te richten.

De 9^e Juli 1793 was een heldere zomerdag. De stad was op het prachtigste versierd. De voorgevels der openbare gebouwen en der woningen van de voornaamste burgers waren behangen met festoenen, vlaggen en wimpels. Onderscheidene zegebogen verhieven zich op de Markt, aan de Halle, aan verschillende colleges en in de straten waar de stoet moest doortrekken. Overal ontwaarde men zinnebeelden, gedichten en jaarschriften, betrekkelijk de omstandigheid.

Den 8ⁿ Juli 1793, vooravond van het feest, vereenigde zich de rijbende tot het verrichten der uitnoodigingen. Zij was samengesteld uit de volgende studenten in de rechten, allen in gelijke kleeding en te paard gezeten:

Prins: T.-H. Lowet^(1), van Leuven.

Wapendrager: G.-J. Noé, van Leuven.

Jongelingen: F. Bisschop. J. Bisschop, P.-L -J.-S. van Gobbelschroy en J.-H. Willemaers, van Leuven.

Bevelhebber: A. Tielens, van Leuven.

Vaandrager: C.-M.-J. Du Ry, van Leuven.

Onderbevelhebber: A. Poell, uit Gelderland.

Ruiters: J. Baesen, van Brussel. P.-J. Boucqueau, van Brussel. Blondel de Bauregond, van Douai. A. de Cocqueau, van Bergen, in Henegouw. De Cuvelier, van Namen. L.-M. de Gillissen, van Maastricht. De Meester, van St.-Truiden. J. de Rahier, van Olne (Luxemburg). L.-M. de Schuyter, van Gent. H. De Waha, van Brussel. J. De Witte, van Mechelen. E.-J. De Zangré, van Leuven. X. Du Mont, van Bergen (Henegouw). P.-J. Geelhand, van Antwerpen. R. Honnorez, van Bergen (Heneg.). F. Jaumenne, van Namen. J. Leunckens, van Leuven. T.-M.-J. Paridaens, v. Bergen (Henegouw). J.-B.-G. Pettens. v. Leuven. L. Poell, van Gelderland. L.-D.-R. Quirini, van Leuven. L.-G. Robert, van St.-Michiels-Gestel C.-J.-G. Rol, van Brussel. C.-G. Rol, van Brussel. Thilges, van Luxemburg. Van den Bossche, van Gent. B. van den Wiele, van Mechelen. C.-A. van der Linden, van Geel. F. van der Meulen, van Brussel. J.-J. van Erps, van Luthuy. N.-J. van Gobbelschroy, van Leuven. J. van Grootven, van Dendermonde. J. van Zurpele, van Diest. F.-B. Visschers, van Maastricht.

Aan het hoofd der rijbende stapten de trompetters en de

(1) Het doctoraat veroorzaakte altijd groote kosten voor ontvangsten en gastmalen, welke door den bevorderde moesten gedragen worden.

(1) Zoon van eenen wijnsteker. Deze man behield geheel zijn leven den bijnaam van Prins. Hij was niet bekend dan onder de benaming van Prins Lowet.

[p. 76]

timbalslagers, de speellieden der stad en de speellieden der hoogeschool. De uitnoodigingen werden verricht bij de stedelijke overheid, bij de hoogeschool, bij de leden der dekenij, bij de abten van Sinte-Geertruide, Perk en Vlierbeek, alsmede bij den heer Brenart, rentmeester der domeinen des keizers in het kwartier van Leuven.

Rond den avond bracht de stoet onzen van Billoen naar het slot van Heverlé, alwaar hij op de minzaamste wijze ontvangen werd door den hertog van Arenberg, groot voorstander van letteren, wetenschappen en kunsten, die een hoog belang stelde in den bloei der Leuvensche hoogeschool. De gansche bevolking had zich naar het zoo aangename Heverlé begeven, om den stoet te zien doortrekken.

Des anderendaags, 9 Juli, van den vroegen morgen, was de stad opgepropt van vreemdelingen, toegestroomd om de plechtigheid bij te wonen.

De praalstoet vormde zich opnieuw in den morgen, en bracht Philips van Billoen, onder het spelen der muziek en het gejuich der menigte, naar de Halle. Rond den middag had de plechtigheid plaats, in de groote zaal der hoogeschool. Aldaar werd van Billoen, door den rector magnificus, Peeter-Joseph van Gobbelschroy, regent der pedagogie de Lelie, kanunnik der cathedraal van Doornik, met de doctorale eereteekens bekleed, te weten: den rooden schabrak, de gouden halsketen, den gouden ring en de roode bonnet. De plechtigheid werd door de tegenwoordigheid van drie afgevaardigden der staten van Brabant vereerd.

Van de Halle, werd de nieuwe doctor, in stoet, naar de hoofdkerk van Sint-Peeter gebracht. Achter hem volgden de leden der hoogeschool, de wethouders van Leuven en de overige genoodigden. Na door den graaf de Baillet, proost van Sint-Peeter en kanselier der hoogeschool, in den doctoralen graad bevestigd te zijn geworden, werd hij naar het college der H. Drievuldigheid gebracht, alwaar hij leerling was geweest, en alwaar er een kostelijk gastmaal plaats had. Aan dit banket werden er redevoeringen uitgesproken, gezondheidsdronken ingesteld, liedekens gezongen en muziekstukken uitgevoerd. 's Avonds was de gansche stad verlicht.

Des anderendaags ontving de nieuwe doctor de leerlingen in de rechten, die deel gemaakt hadden van de rijbende, op een prachtig noenmaal, in het college der H. Drievuldigheid. Op dit noenmaal waren zijne bloedverwanten en zijne vrienden aanwezig. Des avonds had er, ter Halle, een luisterrijk bal plaats, waar de voornaamste familiën van Leuven deel aan namen. Gedurende twee dagen hadden de feestklokken en de beiaard niet opgehouden zich te laten hooren.

Ter gelegenheid van het doctoraat van Philips van Billoen, werd er, te Leuven, bij den drukker J.-P.-G. Michel, prope Praemonstratense collegium, een bundel Latijnsche en Fransche verzen uitgegeven, onder den volgenden titel:

phILIppUs Van bILLoen
pagI bertheMIensIs, In
fILIo LoVanIensI
reDIVIVUs,
Clarissimo viro domino
Philippo Engelberto
van Billoen.
Lovan.
SS. canonum professori ordinario,
juris utriusque doctori
IX Julii MDCCXCIII.

Behalve deze Latijnsche en Fransche verzen, werden er ter eere van den doctor ook Vlaamsche gedichten uitgegeven. Een dezer stukken is ons in de hand gekomen. Wij laten het hier volgen:

aen phILIppUs engeLbertUs Van bILLoen
VerMaerDen en VerheVen Wetz-Leeraer.

L'air de l'Impressario, ou le Directeur dans l'embarras.

i.
In onz tYDen
Van VerbLYDen
kreYgen WY hIer nIeUWe VreUgt;
toen geLeertheIt,
geen VerkeertheIt
Wort geCroont Voor Waere DeUgt. bis.

ii.
Van bILLoentJe,
Dat CapoentJe,
Is Leeraer: Wat zegDe gY?
't Is een VeIntJe,
feIn serpentJe,
Dat gaet bêtes neUz VerbY. bis.

iii.
heeLe WeYCken
gaen besWeIken
aen Deéz onz. kLeIn Manneke.
groote neUzen,
groote reUzen,
zYn nU eens kLeIn Janneke. bis.

iv.
aLs In anDer
aLeXanDer
zIet hIer eenen WeIsheIts VLoet:
regts-geLeertheIt,
geen VerkeertheIt,
't Is een aert nae VaDers bLoet. bis.

v.
kWaeDe Leeren
zULLen keeren
heeL een rYk ook In rUlen.
beter zeDen
konnen steDen
eeUWIg 't peYs-groen Laeten zIen. bis.

vi.
troostIgheDen
nIeUWIgheDen
zYn LeIts-baen tot tYrannIe:
grYse Wetten
zULLen setten
gront aen D'arIstoCratIe. bis.

vii.
WILt nU pLeIten,
zonDer spelten,
LanDes reCht Is nIet bILLoen.
Voor ons reChten
Leert U VeChten
onze kLeIne Van bILLoen. bis.

viii.
een bort-Lekker,
MaL Wetz-gekker
kan nU In zYn paUVreté,
pLatter gekken,
poDeX Lekken,
't ls In zYne LIberté. bis.

ix.
VIVat LoVen!
goD Van boVen
WeYzt ons beter Meesters aen.
nU gaen reChten
en kerks eChten
hangen het oUt hekken aen. bis.

x.
peeter-Mannen
LIgt U' kannen
hIer past'er een teUgsken op:
Laet U' keeLen
nIet VerVeéLen
VULt U' pens tot aen Den krop. bis.

1.
Van bILLoen Doet zegenpraeLen
onze UnIVersIteIt:
Laeten WY nU kroonen haeLen
Van een theMIs eerst berelt.
2.
nU Is ons Den Dag VersCheénen
Van een kLaer en heLDer zon.
Voort booszWIgten, gaet Verheénen
zegt U' Les In 't pantheon.

geLUk aen D'UnIVersIteYt
geheYLIgt Door haer kIezen.
op zULk geklez pazt geenen neYt
VoLDaen Is haer VerLIezen.

ix julii

opgedraegen door uwe vrienden.

Tot Loven, by P. Corbeels, Boekdrukker en Verkooper in den

Hertog van Braband, op den hoek van de groote Merkt.

Deze verzen hebben vast niet veel om 't lijf. Zij bewijzen opnieuw, dat men, in die dagen, te Leuven, meer prijs stelde op een welgelukt jaarschrift, dan op een goed vers.

[p. 77]

Philips van Billoen werd hoogleeraar ad digesta.

De man was van zijne leerlingen zeer bemind en zijne lessen werden met ijver gevolgd.

De Franschen kwamen voor de tweede maal te Leuven binnen, den 15ⁿ Juli 1794. Twee dagen daarna eischte de volksvertegenwoordiger Laurent van de stad eene schatting van een millioen; die proconsul eischte dezelfde som van de hoogeschool. Daar het geld, dat toen raar was, niet dadelijk binnen kwam, deed hij op eenen nacht negen hoogleeraren van hun bed halen, onder geleide van gendarmen, naar Brussel voeren, en aldaar op de Hallepoort gevangen zetten. Vervolgens werden zij naar het slot van Peronne vervoerd, alwaar zij vijftien maanden in hechtenis bleven. Onder deze gijzelaars bevond zich onze van Billoen. De overige weggevoerde hoogleeraren waren: pater Herffs, predikheer, en Van Gils, van de faculteit der godgeleerd heid; Nelis, van Gobbelschroy en de Bruyn, van de faculteit der rechten; van der Belen en Vounck, van de faculteit van geneeskunde.

In de jaren 1795 en 1796 bekleedde van Billoen de hooge waardigheid van rector magnificus der hoogeschool. Hij werd van zijnen post beroofd bij de afschaffing der hoogeschool in 1797.

Philips van Billoen was een godsdienstig, geleerd en eenvoudig man. Hij overleed te Leuven, den 17ⁿ Juni 1824.

Onze hoogleeraar telde eenen broeder, Jan-Joseph van Billoen, priester, licenciaat in beide de rechten, kanunnik van Sint-Baafs, te Gent, sedert 1781, overleden te Leuven, den 21ⁿ September 1819, en eene zuster, Anna-Maria van Billoen, ongehuwd overleden, te Leuven, den 14ⁿ Juni 1821.

Na de Fransche omwenteling, bewoonden de gebroeders van Billoen, met hunne zuster, het prachtig huis, met zijnen gevel in blauw arduin, gebouwd door hunne ouders, gestaan in de Eikenstraat, te Leuven. Zeer bemiddelde menschen zijnde, brachten zij hunne dagen over met het verrichten van werken van weldadigheid. Zij werden allen ten kerkhove van het dorp Herent begraven. Een zerk houdt er hunne gedachtenis in aandenken.

De Leuvensche portretschilder Frans Jacquin vervaardigde, ter gelegenheid des doctoraats van Ph. van Billoen, een zinnebeeldig tafereel, vertoonende Themis, houdende in de eene hand het zwaard en in de andere hand de weegschaal. Zij steunt op een wapenschild, dragende tot spreuk: Fortiter et prudenter. Het schild is verdeeld: 1 en 4 van Billoen, 2 en 3 Cantillon. De zuil, waarop Themis gezeten is, draagt het volgende opschrift:

Clarissimus Dominus
Philippus Engelbertus
van Billoen
Lovaniensis, J.U. Doctor
et SS. Canonum Professor
ordinarius, die 9 Julii 1793.

In het verschiet ontwaart men een gezicht der stad Leuven. Dit schilderstuk maakt deel van onze kleine verzameling.

Leuven, Januari 1887.

Ed. van Even.

Dat wat wij reeds langen tijd achter ons waanden, leeren wij dikwerf eerst op lateren leeftijd kennen en begrijpen.