De Vlaamsche School. Jaargang 32

In den vreemde.
Aanteekeningen op eene reize door Spanje en Portugal.
VIII.

Iets wat het reizen in Spanje veel van zijne aantrekkelijkheid beneemt, zijn de kolossale afstanden van de eene stad naar de andere, en de eindelooze bergkettingen, waar men gedurig naast of onder doorrijdt. Alzoo waren het alweer niet minder dan veertien uren spoortrein, welke wij, van Granada naar Cadix, te doen hadden; 's morgens ten 5 ½ ure vertrokken, stoomden wij onafgebroken tot 's avonds ten 7 ure 40 minuten voort. Dit eeuwige stoomen begint u eindelijk te vervelen; maar wat wilt ge? Als ge eens op weg zijt, moet ge steeds vooruit.

Te Cadix is overigens bitter weinig te zien; er is daar eene overschoone zeehaven, en als versterkte stad, wordt zij als het bolwerk van Spanje beschouwd. Slechts door een langen reepel grond, waarop de spoorweg zich bevindt, is zij aan het vasteland gehecht, en wordt verder langs alle zijden door het water ingesloten, en daarenboven door eene menigte forten en fortressen beschermd. Dit heeft voor gevolg, dat ze, als het ware, oninneembaar is. Ook heeft generaal Sebastiani, met een Fransch leger, tijdens het eerste keizerrijk, ze te vergeefs, gedurende twee en eene halve maand belegerd; al zijne aanvallen en bestormingen mochten hem niet baten, en ten slotte was hij genoodzaakt af te trekken.

De stad heeft een bijzonder zindelijk voorkomen en is eer klein dan groot te noemen, maar toch zijn er ongeveer 75,000 inwoners. De straten hebben er eene middelbare breedte en zijn meest alle lijnrecht, alsof ze met den passer waren afgemeten. De huizen, eenvormig gelijk de straten, zijn zeer hoog, met balkonvensters en patios; allen hebben platte daken. In de fonda, waar wij onzen intrek hadden genomen, zijn wij er bovenop geklommen. Vandaar hadden wij uitzicht op de andere platte daken in de buurt: het onze was tot een hofje ingericht en stond vol bloemen en planten, in potten en bakken; op andere platte daken zagen wij linnengoed te drogen hangen, terwijl, niet verre van daar, vrouwen en meisjes lustig aan de waschkuip stonden.

Nergens in de stad bestaat nog iets dat aan de regeering der Mooren herinnert, ofschoon deze er tot het jaar 1262 het meesterschap voerden. Elk spoor daarvan is verdwenen, en dit is niet te verwonderen, dewijl de Engelschen, op het einde der xvi^e eeuw, de stad hebben plat gebrand. Niet lang nadien rees ze evenwel, gansch hernieuwd, uit hare puinen op

De kathedraal heeft veel overeenkomst met de groote kerk van Malaga. Evenals daar, staat er op het hoogaltaar insgelijks een wit marmeren open tempeltje, met allerliefste kolommetjes, en waaronder, gedurende de goddelijke diensten, het H. Sacrament is uitgestald. Binnenin is de kerk nog niet teenemaal voltooid, ofschoon hare bouwing van het begin der vorige eeuw dagteekent.

Er zijn te Cadix sierlijke openbare plaatsen, meestal in wandeltuintjes herschapen, waar men in het lommer kan zitten rusten. De Alameda de Apodaca is eene uitgestrekte wandeldreef, langsheen de boorden van de Guadalquivir; er is daar ook een prachtige kruidkundige tuin, rijk aan velerlei bloemen en planten, rozenstruiken en geraniums, zoo groot als boomen. Wij brachten er een aangenaam uurtje door.

Aan de haven heerscht eene ongewone bedrijvigheid; langs de Puerto del Mar togen wij er heen. Er lagen menigvuldige schepen van verschillende natiën voor anker, terwijl velerhande koopwaren werden geladen of gelost. Van eene hooge boven hangars gemaakte wandeling, heeft men een overheerlijk gezicht op de rivier.

Het meest vertoefden wij aan den boord van de zee en verlustigden ons in het beschouwen van dien onmetelijken, gladden waterspiegel, waarop, in de verte, wel eens een schip zichtbaar werd. Iets wat er niettemin een pijnlijken indruk op u maakt, is dat men, bij elke honderd stappen afstand, op een drietal kanons stuit, waarbij gansche hoopen kanonkogels, onder den blauwen hemel, op elkander liggen gestapeld, als eene voortdurende bedreiging voor elke vijandelijke vloot, welke de stad al te dicht zou durven naderen. Waarlijk, eene zonderlinge versiering van die overigens zeer schoone wandeling! Kom, verhuizen wij liever naar Sevilla, dat er Goddank! maar 4 ½ uren rijdens van verwijderd is.

Wij kwamen er in den voormiddag aan en stapten af in de Fonda Suizza, in de calle de las Sierpes, eene zeer lange, enge straat, vol hotels, winkels en koffiehuizen. Zij maakt omtrent het middenpunt der stad uit, en evenals op de Puerta del Sol te Madrid, is het ook hier dat de nietsdoeners te zamen komen. Voertuigen of trekdieren mogen er niet door, want zij is teenemaal aan de voetgangers voorbehouden; er heerscht dan ook van 's morgens tot een eind in den nacht ongemeen veel beweging. De koffiehuizen zijn er waarlijk buitengewoon groot en worden er 's avonds druk bezocht.

In den vooravond hebben de haarkappers en baardscheerders te Sevilla het meeste werk; alsdan zetten ze deuren en

[p. 71]

vensters open en bedienen hunne talrijke klanten in 't zicht van iedereen. Ter oorzake van de hitte, welke er overdag ondragelijk is, komen de welhebbers, en ook zij die als zulks willen doorgaan, eerst des avonds op de straat. Rondom de groote met palmboomen beplante plaza Nueva en de plaza San Francisco, vliegen er onophoudelijk honderden rijtuigen voorbij, terwijl het, vooral op de eerste plaats, krielt van wandelaars, welke er de frissche avondlucht komen inademen. Wanneer dit een paar uren heeft geduurd, gaat elk zijne vrienden of vriendinnen opzoeken, en van dan af zijn de koffiehuizen opgepropt.

Sevilla is eene groote stad; evenwel bedraagt hare bevolking slechts ongeveer 85,000 inwoners. De huizen zijn er over het algemeen niet hoog en vele straten nog al tamelijk breed, ofschoon er ook ontelbare enge, bochtige straatjes worden gevonden, welke een wezenlijken doolhof vormen en waarin wij spoedig verloren liepen. Elk huisje heeft zijn patio of open koer; vele van die patios zijn slechts met een sierlijk bewerkt ijzeren hek aan de straat gesloten, zoodat men er binnenin, voor nieuwsgierige blikken, niet beducht is. In sommige zagen wij eene fontein, te midden, omringd door sieraadplanten, welke daar goed schijnen verzorgd te worden. Ook zijn de miradors er onmisbaar; althans vonden wij maar weinige huisjes, die er niet van voorzien waren.

Wie niet voor zaken moet uitgaan, blijft in den dag binnenshuis. Dat is alles goed en wel! Maar wij, arme toeristen, die van zooverre naar Sevilla gekomen zijn, om een en ander te zien, moeten de vinnige zonnestralen trotseeren, en de stad in alle richtingen doorloopen. Wij bezochten vooreerst het Alcazar, het oude Moorsche paleis, dat, zelfs als men het Alhambra heeft gezien, nog zeer merkwaardig mag heeten, alhoewel het in den loop der tijden, vele veranderingen heeft ondergaan. Hier ook vinden wij schoone zalen en sierlijke koeren, met doorschijnende muren, zoo fijn en kunstig als borduurwerk; doch de herstellingen laten veelal zeer te wenschen.

De patio de las Doncellas, of Juffrouwenkoer, is allerliefst. Rondom loopt eene galerij van vier en twintig bogen, door twee en tachtig marmeren kolommen gedragen; aan elken der vier hoeken staan drie en verder telkens twee kolommen bij elkander. Tot aan het eerste verdiep zijn de muren als het fijnste uitgekapt papier, vol tooverschoone arabesken. Binnenin, onder de galerij, zijn de wanden beneden met hel blinkend gekleurde gleissteentjes bekleed. Al dit schoone verliest oneindig van zijn effect door eene tweede galerij, die geheel en gansch in glas is besloten en welke er hoegenaamd niet bij past.

In de zaal der Afgezanten hangt eene gansche reeks middelmatige portretten der koningen van Spanje, te beginnen van de vii^e tot de xvii^e eeuw. Het is eene vierkante zaal, met een omtrent twintig meters hoog allersierlijkste gewelf. De hier aangebrachte herstellingen schenen ons verre van welgelukt; de Moorsche versieringen op de muren zijn deerlijk slecht bijgewerkt, en om den aanblik nog meer te bederven, heeft men hier schreeuwende kleuren gebruikt. Maar er zijn daar een koppel deuren, welke blijkbaar een Moorschen stempel dragen.

Vlak voor de zaal der Afgezanten ligt de patio de las Munecas, of Poppenkoer, aldus genaamd, dewijl talrijke grillige figuurtjes van de muurversiersels deelmaken. Deze overigens zeer schoone, in wit marmer gevloerde koer, is, jammer genoeg! met een onbehagelijk glazen dak overdekt.

Verder bezochten wij er nog de Rustzaal der Moorsche koningen, de zaal van keizer Karel, die van koning Pedro, enz., alle met kostbare marmeren kolommen, overheerlijke gewelven en sierlijk doorschijnende wanden, met figuren en allerlei loofwerk. Spijtig, dat onbehendige herstellers er zooveel aan bedorven hebben!

De bediende, die er ons rondleidde, kon, evenals al de cicerones, zijne rol goed van buiten en poogde ons allerhande praatjes te doen slikken. Alzoo hield hij mordicus staande, dat eene vuile donkere keldering, tot badplaats zou gediend hebben aan de schoone dona Maria de Padilla, de gunstelinge van Pedro den Wreede, welke er voor vijf eeuwen woonde.

Wij doorliepen insgelijks de nog al uitgestrekte hovingen van dit Moorsche paleis, doch vonden er niets buitengewoons, niets dat onze aandacht boeien kon.

Vlak tegenover het Alcazar staat de kathedraal, de grootste en tevens eene der schoonste kerken van Spanje. Zij is minstens tweemaal grooter dan de kathedraal van Antwerpen, en men heeft een halven dag noodig om er alles, doch slechts oppervlakkig, te bekijken. Hare bouwing duurde van 1403 tot 1519, dus meer dan eene eeuw, en nog zegt men dat ze niet gansch is voltooid; alzoo staan er, onder andere, ook eenige heiligenbeelden in gebakken aarde, welke, volgens het plan, in marmer moesten worden gekapt. Maar zelfs zooals zij nu is, laat hare binnenversiering niets te wenschen over. Zij werd ter plaatse opgericht, waar vroeger eene moskee stond, waarvan de minaret gelukkiglijk werd behouden. Die toren, de Giralda geheeten, is een meesterstuk van Arabische bouwkunst. Hij is vierkant en staat bezijden de kerk. In het onderdeel, 61 meters hoog, ziet men nog de eigenaardige Moorsche versiersels en Moorsche vensters op elk der drie verdiepen. In 1568 werd er een nog vijftig meters hooge klokketoren opgebouwd, welke natuurlijk met het onderdeel vloekt. Bovenop staat het verguld bronzen zinnebeeld van het geloof, met het labarum in de eene en den palmtak in de andere hand. Dit beeld is zoo kolossaal, dat men het van zeer verre zien kan. Het dient tevens tot windwijzer.

Wanneer men de kerk binnentreedt, wordt men al aanstonds getroffen door hare verbazende grootte en de ontzaggelijke hoogte der vijf beuken, vooral van den middenbeuk. Ofschoon er in de tachtig vensters zijn, verkeert men er aanhoudend in eene meer dan halve duisternis, zoodat men vele zaken ook slechts ten halve kan onderscheiden. Al die vensters zijn in geschilderd glas; de schoonste en verdienstelijkste ervan zijn door eenen onzer landgenooten vervaardigd, dien wij met den naam van Arnold van Vlaanderen vinden aangeduid.

Hier ook staan het koor en het gestoelte niet achteraan in de kerk, zooals bij ons, maar juist te midden van den middenbeuk. Het hoogaltaar, een twaalftal treden boven den grond verheven, is van onder tot boven met kostbare marmeren beelden versierd, in een zoo groot getal, dat men ze onmogelijk alle afzonderlijk kan beschouwen. Het gestoelte is een meesterwerk van beeldhouwkunst, waarvan men de lieve figuurtjes en het grillige loofwerk van dichtbij kan

[p. 72]

bezichtigen. Dit is ongelukkiglijk het geval niet met de menigvuldige schilderijen van Spaansche meesters, waarvan de kerk ruimschoots is aanbedeeld. Omtrent alle hangen in het donker, zoodat men er zoo goed als niets van te zien krijgt. Alleen het meesterstuk van Murillo: de H. Antonius van Padua, dat in de doopkapel hangt, konden wij naar hartelust bewonderen. In de maand December 1874 was een stoutmoedige dief erin gelukt, er het beeld van den heilige uit te snijden en had met zijnen buit weten te ontsnappen. De Spaansche regeering loofde eene belooning van 50,000 pezetas uit, voor alwie het gestolene zou ontdekken, en reeds in den loop van de daaropvolgende maand Januari 1875 werd de dief, een Spanjaard, met name Garcia, in hechtenis genomen. Hij had het door hem geroofde stuk te Nieuw-York, voor 1250 fr. verkocht aan den kunstkooper Schans, bij wien het werd in beslag genomen. Het werd aan de hoofdkerk van Sevilla teruggegeven en zoo behendig in het doek hersteld, alsof de diefstal nooit gepleegd ware geweest.

Rondom in de kerk zijn zeven en dertig kapellen, alle rijk aan kunstschatten; maar in schier alle was het zoo somber, dat wij zeer weinig te zien kregen. Te vergeefs poogden wij den koster, die ons met eenen bos reusachtige sleutels vergezelde, te bewegen, voor ons de capilla reale te openen, waarin de met een kristallen deksel geslotene graftombe staat van koning Ferdinand III, welke in 1248, Sevilla op de Mooren veroverde. Deze laatsten behielden, sedert 712, de stad in hunne macht. Wij hadden volgaarne het lijk van dien vorst gezien, dat, zoo men beweert, nog volkomen gaaf is gebleven. Maar de koster was doof voor ons verzoek, en zelfs de belofte eener goede fooi, maakte op hem geenen indruk.

In de groote sacristij worden de kostbaarheden der kerk bewaard, namelijk eene ruim drie meters hooge, sierlijk bewerkte zilveren custodia, dat is een tabernakel, met talrijke allerliefste figuren van hetzelfde metaal; ook staat daar een keurige bronzen kandelaar, bijna zeven meters hoog, met vijftien armen, nagemaakt volgens den kandelaar, die zich te Jeruzalem, in den tempel van Salomo, zou hebben bevonden, en welken men op de triomfpoort van Titus, te Rome, ziet afgebeeld. Verder bevat die sacristij ook een volledig zilveren altaar, en nog ontelbare andere schatten en kunstwerken.

Wij verlieten de kerk langs eene andere deur, dan wij waren binnengekomen; in het portaal hing eene leelijke verdroogde krokodil. Waarlijk, een zonderling versiersel!

Zondags gingen wij in die kerk de groote mis bijwonen, alhoewel men dit staande of knielend doen moet, want stoelen of banken zijn er niet. De aanwezigen waren niet zeer talrijk en bestonden veelal uit min of meer bejaarde vrouwen, maar ook uit allerbekoorlijkste senoritas, welke plat op de matten nederzaten, met hare sierlijke, veelkleurige kleederen, zwierig rondom zich uitgespreid. Zij waren inderdaad allerliefst, met de zwarte kanten mantilla op het hoofd en een prachtigen waaier in de hand. Dat ze veel baden, kunnen wij juist niet bevestigen, want het was smachtend warm en zij hadden werks genoeg, om zich met haren waaier gedurig het aangezicht te verfrisschen.

Wij hadden opgemerkt dat, toen zij in de kerk traden, zij iets aan een zijden koordje aan de hand droegen; het kon misschien vijftien centimeters lang zijn. Wij meenden dat het een zakje was; doch in de kerk plaatsten zij het naast zich, en alsdan vertoonde het een drievoetje, met een zijden doekje aan den bovenkant er overheen gespannen, waarop zij haar gebedenboek of paternoster legden, telkenmale hare fijne vingeren den waaier heen en weer slingerden, iets wat omtrent alle vijf minuten gebeurde. Zij doen dit wezenlijk op eene zeer bevallige wijze, terwijl hare groote heldere oogen vinnige blikken rondom zich werpen. Er zaten daar zeer lieve senoritas neergehurkt; eens scheen het ons toe, dat zij het er blijkbaar op aanlegden, om, zelfs in den tempel des Heeren, in ons oud gemoed brand te stichten; doch een oogenblik nadien waren zij weer zoo diep in het gebed verslonden, dat wij moesten bekennen, ons misgrepen te hebben. Wat er ook van zij, stellig is het, dat wij dien Zondag in de mis zeer verstrooid zijn geweest.

Ook op de straat speelt de waaier eene groote rol en dient insgelijks tot zonnescherm. Al de vrouwen, oude en jonge, zijn er van voorzien, en sommige waaiers zijn wezenlijke prachtstukken; in de winkels zagen wij er op den prijs van 80 tot 100 pezetas geteekend. Voor jeugdige senoritas is de waaier een onmisbaar speelgoed, dat haar zeer welstaat en als het ware bij haar overig kleedsel behoort; geene enkele van haar zou zich zonder waaier op de straat durven vertoonen.

Toen de mis ten einde was, zochten wij het provinciaal museum op. Dit museum, in een oud klooster gevestigd, is niet groot en er zijn niet veel schilderijen; maar wat er voorhanden is, mag meestal puik worden genoemd, en is, voor verreweg het grootste gedeelte, van afgeschafte kloosters herkomstig. Murillo is er op eene uitmuntende wijze vertegenwoordigd: er hangen van hem niet minder dan drie en twintig doeken, onder andere de H. Thomas van Villanueva aalmoezen uitdeelend en een H. Franciscus aan den voet van het kruis; verder eene Onbevlekte ontvangenis en nog andere meesterstukken. Murillo, op 1 Januari 1618 te Sevilla geboren, was een voortreffelijk schilder van godsdienstige onderwerpen. Zijne heiligenbeelden zijn vol geestelijk gevoel, vol reine hemelliefde; het smachtend verlangen straalt uit hunnen blik. De engelen, die hij ons te aanschouwen geeft, zijn geene vettige gevleugde dikzakken; neen! bij hem hebben zij iets bovennatuurlijks, iets wezenlijk ideaals, dat u treft, dat u medesleept, en dat u den man die zooveel schoons op het paneel wist te tooveren, doet liefhebben en hoogschatten. Hij was zijn gansche leven voor kerken en kloosters werkzaam en kwam op eene ongelukkige wijze aan zijn einde: in 1681 vervaardigde hij te Cadix een groot altaarstuk voor het kloosterkerkje der Kapucienen, het Mystieke huwelijk van Ste.-Catharina verbeeldende. Hij was zoozeer in zijn werk verdiept, dat hij eensklaps van zijne stelling viel en, op eene gevaarlijke plaats, erg werd gewond. Hij liet zich naar zijne geboortestad terugvoeren, verkwijnde nog eenigen tijd, tot hij, op 3 April 1682, overleed. Hij werd er, in het kerkje van het H. Kruis, te ruste gelegd.

Het museum bevat insgelijks verdienstelijke schilderijen van andere Spaansche meesters, namelijk van Zurbaran, Roelas, enz., alsmede talrijke heiligenbeelden en ander beeldhouwwerk. Wij zagen er ook een Laatste oordeel van Marten de Vos, dat niet onder de beste stukken van dien schilder tellen kan.

[p. 73]

De twee grootste doeken van Murillo hangen in het gasthuis la Caridad en verbeelden het Sermoen op den berg en Mozes die eene bron uit de rots ontspringen doet. Beide getuigen van 's meesters verdiensten

Vervolgens gingen wij, aan de tegenovergestelde zijde der stad, een eigenaardig gebouw bezichtigen, het Huis van Pilatus genaamd. De markies van Tarifa, don Ribera, die in 1519 eene reis naar Jeruzalem had gedaan, liet het bij zijne terugkomst bouwen, overeenkomstig met het plan dat de overlevering ervan tot ons heeft gebracht. Wij zagen er inderdaad het pretorium, of de zaal waar Pilatus den Godmensch ondervroeg en geene schuld in hem vinden kon, het kabinet met de waterkom, waarin hij zijne handen wiesch, het balkon, vanwaar hij tot de Joden sprak, de kolom waaraan Christus gegeeseld werd; tot zelfs de haan, die bij Petrus' verloochening kraaide, is niet vergeten, en op een grooten, schoonen koer heeft men eenige Romeinsche goden en godinnen geplaatst, om te doen verstaan dat deze hoogst merkwaardige gebeurtenis ten tijde der Romeinen en van het heidendom plaats greep, waartegen Christus kwam strijd voeren.

Voor dit huis van Pilatus heeft men den Moorschen bouwtrant volkomen goed nagebootst; het is geheel in den aard van het Alcazar, doch niet zoo fijn bewerkt.

In den namiddag wandelden wij, langsheen de Guadalquivir, naar het paleis San Telmo, een schoon koninklijk verblijf, door den hertog van Montpensier bewoond. In de verschillende rijk gemeubileerde zalen is een overvloed van schilderijen, kunstvoorwerpen en oudheden van groote waarde. Wij zagen er, van de Nederlandsche school, onder andere de schoone schilderij van Ary Scheffer: de H. Augustinus en zijne moeder aan den boord van de zee, en het portret van prinses Charlotte, gewezen keizerin van Mexiko, door L. Gallait.

Lang vertoefden wij in de uitgestrekte hovingen van het paleis. Er zijn daar gansche lanen van oranje-, palm- en laurierboomen, benevens groote verzamelingen keurige bloemen en planten, waarvan wij, ter oorzake van onze gebrekkige hofbouwkundige opleiding, ongelukkiglijk de namen niet kennen. Alles was er uitmuntend onderhouden en verzorgd. Kortom, deze hof is een der schoonste die wij in Spanje hebben gezien.

Niet verre vandaar staat de Torro de Oro of gouden toren, een achthoekig, niet oneigenaardig gebouw, waarin Pedro de Wreede, naar men verhaalt, zijne schatten zou hebben bewaard. Hij levert evenwel zeer weinig belang op, en dit is ook het geval met de groote sigarenfabriek, die zich daar in de nabijheid bevindt en waar twee of drie honderd meisjes arbeiden.

Aan de overzijde der Guadalquivir ligt de voorstad Triana, welke met eene brug aan Sevilla is verbonden. Gansch die sterk bevolkte wijk wordt door arme menschen en werklieden bewoond. Men wijst er een groot gebouw aan, in hetwelk voorheen de hatelijke inquisitie zetelde. Op het einde der verledene eeuw, namelijk in 1780, werd er nog eene vrouw, beticht van tooverij, ten vure verwezen.

Behalve de hoofdkerk, bezit Sevilla ook talrijke parochiekerken, waarin verdienstelijke schilderijen en beeldhouwwerk te zien zijn. Die van San Marco is op de plaats eener moskee gebouwd en heeft nog een Moorschen toren, welke ouder dan de Giralda schijnt te wezen; doch hij is op verre na zoo belangwekkend niet Degene van Omnium Sanctorum bezit insgelijks dergelijken toren, ietwat schooner dan de vorige.

Drie kerkjes zijn aan de protestanten, voor de uitoefening van hunnen godsdienst, afgestaan; in een dezer liggen verscheidene leden van den bloedigen inquisitieraad begraven. Zij moeten ongetwijfeld niet vreedzaam slapen in hun graf, terwijl bovenop hunne zerken, de hervormden, waarvan zij wellicht de voorouders hebben vervolgd en gemarteld, thans in volle vrijheid hunnen eeredienst verrichten.

Wij hebben Sevilla, bij dag en avond, doorloopen, maar nooit hebben wij iets van serenades vernomen, welke door verliefden, onder de miradors hunner uitverkorenen, zouden gegeven worden, waarvan sommige reizigers zulke dichterlijke beschrijvingen hebben geleverd; evenmin hebben wij er het volk in de straten zien dansen. Nergens op onze reis zijn wij van dit een of ander oog- of oorgetuige geweest. Daaruit mogen wij gerust afleiden, dat dit, ofwel slechts zelden en alleen in vroolijke omstandigheden gebeurt, ofwel teenemaal buiten de Spaansche mode is geraakt.

J. Staes.

Algemeene begrippen en groote inbeelding zijn altijd op den weg om ontzettend onheil aan te richten.
Goethe.