De Vlaamsche School. Jaargang 32

In den vreemde.
Aanteekeningen op eene reize door Spanje en Portugal.
VI.

Andalusië, gij, bekoorlijke landstreek, met uwen helder blauwen hemel, bloemenrijke lusthoven en beeldschoone vrouwen! Andalusië, gij zijt het doel onzer reis!... Maar het was een lange en moeilijke tocht, die er ons heenvoerde, en welken wij, op Woensdag 29 April, met kloeken moed ondernamen.

Wij herinneren ons ergens gelezen te hebben, dat de slechtste ijzeren-wegen van Europa, in Spanje worden gevonden. De persoon die dit schreef, heeft stellig Portugal niet bereisd, want dan zou zijne uitspraak gansch anders zijn geweest. Inderdaad! daar zijn de spoorwegen meer dan slecht; ze zijn ellendig. De rijtuigen van de tweede klasse zijn groote bakken, waarin ten minste drie dozijn reizigers kunnen plaats nemen. Ze zijn slordig, vuil en ongemakkelijk, met rugleuningen slechts tot ter halver hoogte. De losse paardsharen zittingen werden stellig in verscheidene jaren niet meer gekuischt, en boven de raamkens zijn drie breede opene strepen, welke niet kunnen worden dichtgemaakt.

Hoe er de wagens van de derde klasse wel mochten uitzien, gingen wij eens bekijken. Daar waren in het geheel geene glasruiten: in hunne plaats hingen er onzindelijke lappen voor de openingen heen en weer te wapperen. Wat moeten de arme drommels van reizigers daar hebben geleden, want het was 's nachts bitter koud, en ofschoon wij onze overkleederen hadden aangetrokken, een onnoembaar getal pijpen en sigaren rookten en slokjes uit de rumflesch namen, konden wij ons slechts met moeite warm houden. Dat wij blijde waren, toen de dag aanbrak en wij in deze of gene armoedige spoorwegstatie eene tas slappe, doch warme koffie konden bekomen, hoeft niet te worden gezegd.

Op die lange reis naar Cordova moesten wij viermaal van trein veranderen, en dewijl u niemand komt waarschuwen, moet ge gedurig in de weer zijn, om te weten waar dit gebeuren moet. De vragen: No entroncomento? No cambio de tren, Señor? werden door ons zoo dikwijls herhaald als de trein ergens stilhield, en dit had dan ook ten gevolge, dat wij in geene verkeerde richting werden gevoerd.

Eerst Donderdag avond, rond 10 ure, kwamen wij te Cordova aan, half geradbraakt door dien langdurigen rit. Wij lieten ons naar de Fonda Suizzo voeren, een zeer goed hotel, en begaven ons spoedig te bed, om van de doorgestane vermoeienissen uit te rusten. Lang duurde het, voor wij den slaap konden vatten, waaraan wij zoozeer behoefte hadden, en rond middernacht schoten wij angstig wakker: wij hadden gedroomd dat de spoortrein ons in eene ons gansch onbekende landstreek had gevoerd, waar wij geen mensch konden verstaan.

Toen wij, nu vier jaren geleden, te Rome aankwamen, was onze eerste gang in die hoofdstad der christenwereld, naar de beroemde Sint-Pieterskerk, en zoodra wij te Cordova 's morgens hadden ontbeten, was ons eerste werk een bezoek aan de meer dan duizendjarige mezquita, de zoo te recht befaamde Moorsche moskee, de schoonste en best bewaarde Turksche tempel van den geheelen aardbol.

Wij stapten door een aantal enge, slecht gekasseide straatjes, en het duurde niet lang of wij hadden gevonden wat wij zochten. Door eene kleine deur, traden wij op een grooten, vierkanten, in muren omsloten koer, waarop een twaalftal rijen honderdjarige oranjeboomen, ongeveer tachtig, in vollen bloei, een balsemenden geur verspreidden. Op dien koer, welke zoo breed is als de tempel, staat nog de midaal, dat is de fontein, waaraan de Turken zich kwamen reinigen, alvorens hunnen profeet te gaan bidden. Rondom den koer, langs drie zijden, loopt eene galerij, waarvan het gewelf door vier en zeventig kolommen is ondersteund.

In gespannen verwachting traden wij de moskee binnen. Waren wij elders soms teleurgesteld, hier werd onze verwachting merkelijk overtroffen. Het was een heldere dag; de blauwe hemel vertoonde geen enkel wolkje, en de vinnige zonnestralen wierpen door de kleine vensters een tooverachtig licht in den tempel. Wij meenden hem reeds eenigszins te kennen, volgens gravuren die wij er van hadden gezien; maar hier is de graveerstift onmachtig geweest; hier wordt ze door de werkelijkheid verre te boven gegaan.

[p. 40]

Sprakeloos en vol bewondering stapten wij door de beuken en tusschen de schier ontelbare kolommen, van het prachtigste en kostbaarste marmer. Men ziet er velen van verschillende kleur, groene, geelachtig, rooskleurige enz.; ook zijn niet allen van dezelfde bewerking. Doch zelfs die verscheidenheid vermeerdert nog de waarde en de schoonheid van het geheel. Wij telden niet minder dan negen en twintig beuken in de lengte en negentien in de breedte, en zeker geene enge, vernepen beuken, want de moskee beslaat eene oppervlakte van 23,091 meters, en is dus nagenoeg driemaal grooter dan het Groenkerkhof te Antwerpen. Jammer dat het gewelf, voor die uitgestrektheid, al te laag is, en dit gebrek wordt slechts ten deele verholpen door den dubbelen boog, welke boven de kolommen is gesteken.

Wij hebben meer dan eens en van verschillende zijden, luide jammerklachten hooren aanheffen, omdat er, in den aanvang der xvi^e eeuw, te midden in de moskee, eene katholieke kerk is gebouwd, welke er overigens schijnt in verloren te loopen. Voorzeker hadde men beter gedaan, die kerk, hoe schoon ook, ergens elders te bouwen; er was te Cordova daartoe plaats genoeg te vinden. Maar van den anderen kant verdient wel in aanmerking te worden genomen, dat, zonder die kerk, de gansche Turksche tempel, in die dweepzieke xvi^e eeuw, wellicht door den toen overal heerschenden ongenadigen godsdienstijver zou vernield geworden zijn. Aan het bestaan van die kerk heeft men dus, zeer waarschijnlijk, het behoud der moskee te danken. Doch in alle geval blijft het eene onbetwistbare waarheid, dat die kerk er niet op hare plaats is, evenmin als de vijf en veertig kleine kapellen, welke rondom binnen de moskee worden gevonden.

Terwijl wij aan onze zienlustigheid den vollen teugel vierden, werd er in de kerk eene plechtige mis gecelebreerd; eerst toen wij in de nabijheid kwamen, werden wij er opmerkzaam op, en wanneer de dienst ten einde was, verzelde ons een der kerkbedienden naar el Mihrab, opende voor ons de tralie, en toonde ons, tot in de minste bijzonderheden, al het merkwaardige van dit kleine vertrek. El Mihrab is achthoekig van vorm en heeft slechts 3 ½ meters in doorsnede. Ter hoogte van anderhalven meter is de muur met kostbaar wit marmer bekleed; daarboven loopen keurige mozaïeken, en zestien slanke albasten kolommetjes steunen eene allerliefst gebeitelde marmeren schelp, welke tot gewelf dient. Dit was het sanctuarium van de Mahomedaansche leer, en het was daar dat een prachtige koran werd bewaard, eigenhandig door een der gezellen van den profeet geschreven. Het was ook daar, dat de volgelingen van den Turkschen godsdienst, welke, van verre streken, ter vereering, naar die plaats op weg togen, zevenmaal op hunne knieën rondkropen, waarvan men u de nog duidelijke sporen op den grond aanwijst.

De goed bewaarde moskee heeft reeds vele eeuwen getrotseerd. De bouwingswerken werden ten jare 786 door den Moorschen vorst Abder-Rhaman begonnen en met spoed voortgezet; hij mocht er echter de voltooiing niet van beleven. Zijn zoon Hixem deed het werk snel vorderen, en reeds in 796 werd er de laatste hand aan gelegd. Er waren alsdan evenwel slechts een en twintig beuken, welke door elf andere werden doorsneden; in 965 werden er nog acht beuken in elke richting bijgevoegd. Cordova bleef tot het jaar 1236 onder de Moorsche heerschappij.

Met de afbraak van een aantal kolommen werd in 1523 een begin gemaakt. Wel teekende het magistraat van Cordova tegen die kunstschennis protest aan, en deed de werken staken; doch de toenmaals almachtige kapittelheeren beriepen zich op keizer Karel, en deze verleende hun machtiging, om met de bouwing der katholieke kerk voort te gaan. Men zegt wel, om zijn aandeel in die zaak te verbloemen, dat hij, drie jaren nadien de moskee bezoekend, zijn leedwezen over de volbrachte schennis betuigde; maar dit is enkel een praatje, dat niet het minste geloof verdient, want hij zelve deed later een gedeelte van het Alcazar van Sevilla verbouwen en te Granada ruim de helft van het Alhambra, namelijk een deel van het zomer- en het gansche winterpaleis, afbreken, ten einde er een paleis voor zich te doen oprichten, hetwelk echter nooit werd voltooid.

De kapel, of beter gezegd, de plaats die toegang tot el Mihrab geeft, is grooter en vierkant. Kostbaar inderdaad, is het zoo smaakvol gebeitelde marmer, evenals de keurig bewerkte mozaïeken en de slanke, doorschijnende kolommetjes. Op den rijk bekleeden muur, voor el Mihrab, wees de bediende ons met fakkellicht, de spreuken uit den koran aan, waar arabesken en loofwerk zeer bevallig doorheen slingeren.

Toen wij de moskee verlieten, zou het ons waarlijk niet hebben verwonderd, indien wij een troep Turken hadden ontmoet, zoo zeer waren wij in het beschouwen van den Moorschen tempel verdiept geweest. Maar de straten waren eenzaam; de stad scheen als uitgestorven en te nauwernood ontmoetten wij er nu en dan een enkel persoon.

Op de post vonden wij brieven en dagbladen, welke ons zeer welkom waren, want zij brachten ons tijdingen van huis, waarvan wij zoo verre waren verwijderd. Wij hadden gaarne postzegels en postkaarten gekocht; maar die waren daar weer niet te krijgen, en ook in de tabakswinkels zochten wij er te vergeefs. Eindelijk bekwamen wij postzegels bij eenen kruidenier, doch die had nu weer geene postkaarten; ten slotte vonden wij deze in een groentewinkeltje.

Evenals te Toledo, zijn te Cordova verreweg de meeste straten zeer eng en kronkelig, doch ze zijn, als het ware, nog slechter gekasseid. Van weerszijden liggen er echter platte witte steenen, eenigszins minder hobbelig en waarover men gemakkelijker kan heenstappen. De ezels, welke men er nu en dan ontmoet, schijnen geene domme dieren te zijn, want zij verkiezen insgelijks die steenen boven de puntige keien; doch ze zijn zoo beleefd, voor u uit den weg te gaan, als gij hen met stok of regenscherm wenkt.

Wij keerden nog dikwijls naar de moskee terug, want dit was het aantrekkingspunt dat ons naar Cordova had gelokt. Ook dwaalden wij soms uren lang door de eenzame straten. De zon blikkerde op de witgekalkte huisjes, die schier allen

[p. 41]

van een luchtig patio zijn voorzien, hetwelk gewoonlijk vol sieraadplanten stond. - Wie zou kunnen denken, dat die thans zoo verlatene stad, tijdens de Moorsche heerschappij, tot 500,000 inwoners telde? Thans schat men ze op 35,000, en nog gelooven wij dit laatste getal overdreven, want zoomin des morgens als des avonds zagen wij er veel volk in de straten.

Op eene onzer wandelingen, kwamen wij aan el Triumfo, een niet oneigenaardig marmeren gedenkteeken, waarboven, als patroon der stad, het beeld van den aartsengel Rafaël prijkt. Van daar bezochten wij de Romeinsche brug, die over de Guadalquivir ligt. Eene schoone oude poort, van sierlijken bouwtrant, die er heenleidt, is merkelijk vervallen; de steenen brokkelen er af. En zeggen dat er niets voor haar herstel wordt gedaan!

Het Alcazar, dat men voor het paleis der Moorsche vorsten wil doen doorgaan, is onbetwistbaar van veel lateren tijd, en dient thans tot gevangenis. Maar is het gebouw onbeduidend, de er aanpalende hovingen zijn des te schooner, des te frisscher, des te aangenamer, en telkens wij er heengingen, konden wij slechts met moeite er ons van losrukken. De lucht is er gebalsemd door den verkwikkenden reuk, dien er allerlei bloemen verspreiden; het oog rust met welgevallen op de reusachtige rozenstruiken, op de prachtige, rijk beladene oranjeboomen en op nog velerhande soorten van sierlijke planten, die u met hunne bladerrijke takken tegen de al te vinnige stralen der zon beschutten. Uit eene fontein borrelt het water zonder ophouden in breede vijvers, waarin talrijke visschen zich verlustigen; en daar beneden, aan uwe voeten, naast de wegels, ruischt en ritselt het voort, in kleine gemetselde goten, kunstmatig door den hof heengeleid; overal brengt het frischheid en lescht het de dorstige planten. Ja, zoo moet er het aardsche paradijs ongeveer hebben uitgezien! Nooit zullen wij de al te snel verdwenen uren vergeten, die wij er hebben doorgebracht.

Op den voor ons vertrek bepaalden dag bezochten wij nogmaals de moskee en den lusthof van het Alcazar. Juist op den middag, stapten wij in den trein, die ons naar Malaga voeren zou, waar wij de gevolgen van de laatste aardbeving wilden gaan zien en, met eigen oogen, beschouwen wat al vernieling er was door veroorzaakt.

Spanje is bij uitstek het land der tunnels of bergdoorboringen. Sedert onze komst over de grenzen, had de stoom ons reeds door ettelijke bergen heengevoerd; maar nu reden wij, op korten afstand, door veertien tunnels, te zamen ongeveer 6500 meters lang. Het was schrikkelijk warm en in elke statie waar de trein stilhield, kwamen jonge meisjes met groote waterkruiken, luidkeels roepend: Agua fresca! agua fresca! Of er water werd gedronken! De Spanjaarden mogen door en door verhit zijn; voor een cuarto, dat is omtrent een halven stuiver, bekomen zij een groot halfliters-glas ijskoud water, hetwelk zij, in éénen teug, door hun keelgat gieten. Het is dus niet te verwonderen, dat de cholera vrij spel heeft in dit land!

Hoe dichter men in de nabijheid van Malaga komt, des te grootscher wordt de plantengroei; men wordt gewaar, dat de Afrikaansche kust niet verre verwijderd is. De palmboomen zijn niet zeldzaam; reusachtige aloës en cactussen steken langsheen de baan hunne puntige bladeren vooruit; de olijfboomen, waaronder gansche kudden geiten hun voedsel zoeken, staan talrijker op de berghellingen, en de oranjeboomen laten hunne gouden vruchten in den warmen zonnegloed rijpen.

Wij kwamen rond 6 ure in den namiddag te Malaga aan, en een tramwagen, die juist aan de spoorwegstatie stond te wachten, voerde ons tot midden in de stad op de Alameda, eene lange met twee rijen boomen beplante laan, waar wij onzen intrek namen in de Fonda Alameda, een zeer groot en duur hotel, dat er van buiten veel voornamer uitzag, dan het wezenlijk was.

Is Cordova aan eene uitgestorven stad gelijk, des te meer leven en beweging heerschen er te Malaga, vooral in de nabijheid der zeehaven, waar talrijke schepen op anker liggen. De stad bezit verscheidene schoone straten; doch verreweg de meesten zijn eng, bochtig en zeer slecht gekasseid. Wij wandelden er ongestoord doorheen; maar het gebeurde wel eens, dat wij onverwachts op een pleintje terecht kwamen, geenen uitweg vonden en op onze stappen moesten terugkeeren.

De grootste verwoesting, door de laatste aardbeving er aangericht, zagen wij in de Calle nueva en in de Calle de Granada, waar verscheidene huisjes waren ingestort; ook vonden wij een kleinen schouwburg in puin, en in sommige straatjes waren de voorgevels tegenover elkander geschoord. Men verzekerde ons in het hotel, dat slechts de ‘oude barakken’ waren ingevallen. Er werd vlijtig aan de heropbouwing gewerkt, zoo vlijtig zelfs, dat het werk ook des Zondags werd voortgezet.

De kathedrale is eene groote moderne kerk, met een eigenaardig, doch sierlijk hoofdaltaar en schoon gestoelte. Gedurende de groote mis, welke wij er bijwoonden, werd het evangelie van op een der twee predikstoelen, bezijden het koor, voorgezongen. Het was Zondag, maar niettemin was er zeer weinig volk in den dienst aanwezig.

De schoonste wandeling van de stad is de Alameda; maar van weerszijden heeft men kleine beelden op kleine voetstukken geplaatst, waarlijk al te klein voor zulke lange, breede laan; aan den kant der haven staat eene sierlijke marmeren fontein. De huizen, welke deze wandeling bezoomen, zijn groot en hoog, maar tot vervelens eenvormig.

Rondom de stad zijn de berghellingen als het ware onder de wijngaardranken begraven, want het is vandaar dat de Malagawijn ons wordt toegezonden, waarvan een lekker glaasje zeker niet te versmaden is.

J. Staes.