De Vlaamsche School. Jaargang 31

Een zothuisbezoek.

De Caza dei Matti is een krankzinnigenhuis, hetwelk eene groote befaamdheid bezit, niet alleen in Sicilië en Italië, maar zelfs geheel Europa door. Een Siciliaansch edelman, die verscheidene gestichten van dien aard bezocht had, besloot, hevig aangedaan, als hij was, over de slechte behandelingen, welke men er de ongelukkige zieken deed ondergaan, zijn paleis, zijn fortuin en zijn leven aan de genezing der krankzinnigen toe te wijden. Vele lieden beweerden, dat de baron Pisani zoo zot was als de overigen, maar deze krankzinnigheid was ten minste eene edele krankzinnigheid.

Baron Pisani was rijk, hij bezat eene prachtige villa, was nauwelijks vijf en dertig jaren oud. Zijne jeugd, zijn paleis en zijn fortuin, alles, wat hij bezat, wilde hij der lijdende menschheid ten offer brengen. Zijn leven werd dit van een ziekenbewaarder, zijn paleis werd in onderscheidene kamers herschapen, en van gansch zijn fortuin hield hij slechts zes duizend franken jaarlijksche rente over.

Hij zelf, zegt een beroemde reiziger, wilde ons vergezellen, om zijn gesticht te gaan bezichtigen. Voor dit bezoek had hij eenen Zondag verkozen, omdat die dag een feestdag voor de verpleegden was.

Wij hielden stil voor een zeer schoon huis, welks uitzicht niets bijzonders opleverde, dan dat de vensters van traliën voorzien waren, en nog moest men zulks weten, om het bij den eersten oogopslag, te bemerken. Deze fraai bewerkte en geschilderde traliën verbeeldden wijngaardranken met druiventrossen en langdradige winde-planten met blauwe klokjes;

[p. 14]

dat alles was met natuurlijke bloemen en vruchten zoodanig doorweven, dat men de natuurlijke bloemen en vruchten nauwelijks van de gemaakte kon onderscheiden.

De deur werd ons ontsloten door eenen portier, die als een gewoon huisbediende was gekleed; alleen droeg hij, in plaats van de gewone wapentuigen eens krankzinnigenbewaarders, welke in eenen stok en eenen bos met sleutels bestaan, in de eene hand eene fluit en in de andere een bloementuil. Onder het binnentreden vroeg baron Pisani hem, hoe het in huis ging, waarop hij antwoordde, dat alles rustig was.

De eerste persoon, dien wij in den voorgang ontmoetten, was een man die eene vracht hout droeg. Toen hij Pisani ontwaarde, liep hij aanstonds naar hem toe, en zijne vracht hout op den grond plaatsende, nam hij hem glimlachende bij de hand en kuste deze. De baron vroeg hem, waarom hij zich niet in den tuin met de anderen vermaakte; de man antwoordde, dat, daar de winter aanstaande was, hij meende geenen tijd te mogen verliezen, om het hout van den zolder naar den kelder te dragen. De baron moedigde hem daarin aan, waarna de man zijne takkebossen weder op den schouder nam en zijnen weg vervolgde.

Hij was een der rijkste grondeigenaars van Castelveterano, die, wijl hij zich nooit met iets bezig hield, in eene soort van naargeestigheid gevallen was, welke hem inderdaad krankzinnig had gemaakt. Men had hem bij baron Pisani gebracht, die, met hem alleen zijnde, hem had gezegd, dat hij, van baron tot werkman vervallen zijnde, voortaan zou moeten werken voor den kost. De zot van deze woorden geene rekening houdende, had de beide armen over de borst gekruist, en wachtte tot zijne knechten kwamen, om hem, volgens gewoonte, zijn middagmaal te brengen. Maar de knechten waren op het gewone uur niet gekomen; hij begon honger te krijgen, en niettegenstaande had de Castelveteranees zich goed gehouden, en den nacht overgebracht met te roepen, te schreeuwen, op den muur te kloppen en zijn middagmaal te vragen. Alles was vruchteloos geweest, de muren waren doof, en bij gevolg, de gevangene zonder eten gebleven.

's Morgens, om negen ure, was de oppasser hem gaan bezoeken, en de zot had hem op eene trotsche wijze zijn ontbijt gevraagd. De oppasser had hem, op zijne beurt, om geld verzocht, om het in de stad te gaan koopen: de uitgehongerde had in zijne zakken getast, en daar hij niets vond, had hij hem om krediet gebeden. Hierop antwoordde de oppasser hem zoetjes, dat het krediet goed was voor rijke menschen, maar dat men aan personen, zooals hij, in het geheel geen krediet gaf. Alsdan had de arme duivel eens diep nagedacht, en geëindigd met aan den oppasser te vragen, wat hij doen moest, om zich geld aan te schaffen. De oppasser zegde hem, dat, zoo hij hem het hout uit den kelder naar den zolder wilden helpen dragen, hij hem voor twaalf vrachten twee penningen zoude gegeven hebben; dat hij voor twee penningen een brood van twee pond kon koopen, en met dat brood van twee pond zijnen honger kon verzaden. Deze voorwaarde was den ouden rijkaard zeer hard voorgekomen; maar daar het hem eindelijk toch nog harder scheen niet te ontbijten, wanneer hij den vorigen dag niet had gemiddagmaald, was hij den oppasser gevolgd, met hem naar den kelder gegaan, had twaalf vrachten hout naar den zolder gedragen, en twee penningen ontvangen, waarvoor hij een brood van twee pond gekocht had, hetwelk door hem gretig verslonden was geworden.

Van dit oogenblik af, ging alles van zelf. De zot had zich weder aan het houtdragen gezet om zijn middagmaal te verdienen. Daar hij nu zes en dertig vrachten gedragen had, in plaats van twaalf, was het middagmaal driemaal beter geweest dan het ontbijt. Hij had deze verbetering goed gevonden, en 's anderendaags had hij, na den nacht stil te hebben doorgebracht, zich weder aan hetzelfde werk gezet.

Sedert dien kon men hem van deze bezigheden niet meer aftrekken, welke, zooals wij gezien hebben, tot zelfs op Zon- en feestdagen, zijne liefste uitspanningen waren. En als het hout van uit den kelder naar den zolder gedragen was, bracht hij het terug naar den kelder, en zoo over en weer.

't Was reeds een jaar, dat hij dien arbeid uitoefende, en het naargeestige zijner waanzinnigheid was reeds verdwenen; hij was weder sterk geworden, want zijne lichamelijke gezondheid was, door zijn onverpoosd arbeiden, weder geheel hersteld. Binnen weinige dagen, wilde Pisani eene poging doen, om hem ook zedelijk te genezen, door hem te zeggen, dat men opzoekingen deed naar papieren, welke misschien konden bewijzen, dat de maatschappelijke verandering, waaraan men hem had doen gelooven, eene grove onwaarheid was. Maar hoe ook de man van zijne kwaal ooit genezen mochte zijn, verzekerde baron Pisani ons, dat hij hem niet zou laten vertrekken, dan onder de plechtige belofte, dat hij, waar hij zich mochte bevinden, alle dagen twaalf vrachten hout van den zolder naar den kelder of van den kelder naar den zolder zou gedragen hebben.

Daar al de zotten in den hof waren, ter uitzondering van drie of vier, die men bij de anderen niet durfde laten, omdat het kwaadaardige zinneloozen waren, leidde de baron ons eerst het gesticht door, alvorens ons degenen te toonen, welke het bewonen.

Elke krankzinnige had eene cel, in vroolijken of droevigen trant opgesierd, volgens de luimen van hen, welke er in verbleven. Een krankzinnige, die beweerde dat hij een zoon van den keizer van China was, had in zijne cel een aantal zijden standaarden, met alle soorten van slangen en draken op geschilderd, benevens alle soorten van keizerlijke sieraden, uit verguld papier vervaardigd. Zijne gekheid was zoet en vroolijk en baron Pisani hoopte hem te genezen, met hem eens in een nieuwsblad te doen lezen, dat zijn vader onttroond was geworden, en voor hem en de zijnen afstand van de kroon had gedaan. De andere, wiens zotheid bestond in zich dood te wanen, had een bed in vorm van eene doodkist, waaruit hij niet opstond dan met spookkleederen; zijne gansche cel was behangen met zwart laken, waarop zilveren tranen prijkten. Wij vroegen aan onzen geleider, hoe hij hoopte, dien krankzinnige het verstand terug te geven.

‘Niets zoo eenvoudig, antwoordde hij ons; ik zal het laat-

[p. 15]

ste oordeel drie of vier duizend jaar vroeger doen plaats hebben. Eens zal ik hem, 's nachts, door den klank van eene trompet, wakker maken, en ik zal een engel tot hem zenden, die hem, uit Godes naam, doet opstaan.’ Deze krankzinnige was reeds drie jaren in het huis, en daar hij van dag tot dag beter werd, moest hij slechts nog vijf of zes weken op de algemeene opstanding wachten.

Toen wij uit deze kamer kwamen, hoorden wij een vreeselijk gebrul, in eene nabijzijnde cel. De baron vroeg ons, of wij zien wilden, hoe hij zijne woedende zotten behandelde; wij antwoordden, dat wij aan zijne bevelen waren, zoo hij ons waarborgde, dat wij daarbij geen gevaar liepen; hij begon te lachen, nam eenen sleutel uit de handen des oppassers en opende eene poort.

De kamer, welke wij binnentraden, was langs alle kanten met matrassen bekleed; er waren geene ramen in, opdat degenen, die ze bewoonden, zich niet kwetsen zouden, door het verbrijzelen der ruiten. In eenen hoek stond een bed en op dit bed lag er een man, in het zottenkapootje gewikkeld. Een kwartier geleden, had hij een verschrikkelijken aanval gehad, en de oppassers waren genoodzaakt geweest hunne toevlucht te nemen tot de dwangbuis of kapootje, een uiterste maatregel, die, voor het overige, in het gesticht weinig werd aangewend. De woedende krankzinnige kon dertig of vijf en dertig jaren oud zijn; hij was buitengewoon schoon geweest, had vurige oogen, een gekromden neus en zwarte hoofd- en baardharen.

Toen hij de poort hoorde openen, verdubbelden zijne woeste kreten; maar nauwelijks had hij, het hoofd oplichtende, zijne oogen in die des barons gespiegeld, of zijn woedend geschreeuw veranderde in smartvolle klachten. De baron naderde hem, en vroeg hem, wat hij toch gedaan had, dat men hem zoo had gebonden. Hij antwoordde, dat men hem Angelica had geschaakt en hij Midor had willen dooden. De ongelukkige beeldde zich in, dat hij Roland was; even als zijn patroon was hij woedend waanzinnig.

De baron stelde hem zachtjes gerust, hem verzekerende dat Angelica zeker al spoedig de gelegenheid en het middel zou gevonden hebben, om haren schakers te ontsnappen, ten einde hem te komen vervoegen. Allengskens stelde deze belofte, eenige malen met overtuiging herhaald, den mistroostigen gek zoodanig tevreden, dat hij den baron smeekte hem los te maken. De baron deed hem zijn woord geven, dat hij van zijne vrijheid geen misbruik zoude maken om achter Angelica te loopen: de zot beloofde het hem, met de beste trouw der wereld. Alsdan maakte de baron de gespen los, die den waanzinnige vasthielden, en deed hem het zottenkapootje uit, terwijl hij hem bekloeg over het ongeluk hetwelk hem was overkomen. Deze deelneming, in zijne ingebeelde ongelukken, had haar uitwerksel. Ofschoon vrij, deed hij de minste moeite niet om zich op te richten, maar zette zich neder op zijn bed. Weldra veranderden zijne klachten in zuchten, zijne zuchten in snikken; maar niettegenstaande al dat snikken, werd zijn oog door geen enkelen traan bevochtigd. Sedert een jaar, dat hij in het gesticht verbleef, had de baron alles aangewend, om hem te doen weenen; maar nooit had hij er in kunnen gelukken. Hij was voornemens, hem, te eeniger tijd, Angelica's dood aan te kondigen en hem de begrafenis eener opgevulde vrouw te doen bijwonen: hij hoopte, dat alsdan hem het hart zoude breken, en hij eindigen zou met te weenen. Zoo hij weenen kon, twijfelde Pisani niet of hij was genezen.

In de daar tegenover liggende kamer, was een andere kwade zot, die door twee oppassers in eene hangmat getouterd werd. Tusschen de ijzeren kolommen zijner vensters, had hij zijne makkers in den hof zien wandelen; hij wilde bij hen gaan; maar daar hij op zijne laatste wandeling bijna een treurgeestigen zot had gedood, die zich bezig hield met droge bladeren op zijnen weg bijeen te zamelen, om ze in zijne cel te bewaren, had men zich tegen zijne poging verzet. Hierdoor was hij zoodanig kwaad geworden, dat men hem in zijne hangmat had moeten vastmaken. De gevangene deed al wat mogelijk was, om zijne oppassers te kunnen bijten en slaakte kreten als een bezetene.

- Wel, vroeg hem de baron, binnenkomende, wat is er? Gij zijt schijnt fel stout vandaag!

De zot aanschouwde den baron en sloeg van zijn gehuil over tot die korte fijne kreten, welke een klein kindje slaakt.

- Zij willen mij vandaag niet laten gaan, sprak hij, zij willen mij niet laten gaan spelen.

- En waarom wilt gij gaan spelen?

- Ik verveel mij hier, ik verveel mij,

En hij begon opnieuw te zuchten en te weenen.

- Inderdaad, hernam de baron Pisani; gij moet u niet vermaken, vastgebonden als gij zijt; wacht, wacht.

En hij maakte hem los.

- Ha! riep de zot, op den grond springende, en zijne armen en beenen uiteenspreidende, ha! nu wil ik gaan spelen.

- Dat is onmogelijk, zegde de baron, want de laatste maal, dat men het u heeft toegelaten, zijt gij stout geweest.

- Wat moet ik dan doen? vroeg de zot.

- Luister, hernam de baron; om u een oogenblik uitspanning te geven, moogt ge de tarentello dansen.

- Ha! ja, de tarentello, schreeuwde de zot, op een vreugdevollen toon, waarin er niets van zijne razernij meer aanwezig was; de tarentello.

- Ga Theresia en Gaëtano voor hem halen, sprak de baron, tot een der twee oppassers, en zich vervolgens tot ons wendende, ging hij voort:

- Theresia is eene kwade zottin, en Gaëtano is een oude meester op de harp, die zijn verstand verloren heeft. 't Is de speelman van het gesticht.

Een oogenblik daarna zagen wij Theresia ons genaken. Twee mannen droegen haar en zij deed ongeloofelijke pogingen om uit hunne handen te ontsnappen. Gaëtano volgde haar statig met zijne harp, maar zonder dat iemand noodig had hem te vergezellen, want zijne waanzinnigheid was niet van lastigen of gevaarlijken aard. Maar nauwelijks had Theresia den baron gezien, of zij snelde in zijne armen en noemde hem vader, terwijl zij hem altemet in eenen hoek van het vertrek

[p. 16]

trok, waar zij hem fluisterend vertelde, hoeveel onaangenaamheden men haar van 's morgens af had aangedaan.

- 't Is goed, 't is goed, zegde de baron, ik heb dat alles daar op het oogenblik vernomen, en daarom is 't, dat ik u beloonen wilde, door u een oogenblik uitspanning te verschaffen: wilt gij de tarentello dansen?

- Och! ja, och! ja, de tarentello! riep het meisje uit, zich voor haren danser plaatsende, die zich reeds in beweging gesteld had, en al flikkers maakte, terwijl Gaëtano zijn speeltuig in gereedheid bracht.

- Toe, Gaëtano, toe, presto, presto, zegde de baron.

- Een oogenblik, uwe majesteit, het instrument moet eerst gestemd zijn.

- Hij neemt mij voor den koning, hernam de baron; hij zou te fier geweest zijn, om bij eenen rijke in dienst te treden; maar ik heb hem eersten muziekmeester van mijn orkest gemaakt; ik heb hem den titel van kamerling gegeven en het grootkruis van den heiligen Januarius geschonken, zoodat hij nu zeer tevreden is. Zoo gij hem aanspreekt, heb dan de goedheid hem excellentie te noemen. Wel, meester, hoe verre zijn wij?

- Wij zijn gereed, uwe majesteit, zegde de muzikant, het aria der tarentello aanheffende.

(Wordt voortgezet.)