De Vlaamsche School. Jaargang 30

Kunstwerken der voormalige Karmelietenkerk te Mechelen.

Wij hebben de volgende inlichtingen, de kunst aangaande, afgeschreven uit een handschrift, dat door eenen kloosterling der Onze-Lieve-Vrouwebroeders van Mechelen, op het einde der xvii^e eeuw, werd vervaardigd, en heden in de boekerij der paters Bollandisten, te Brussel, berust.

Deze aanteekeningen komen overeen met degene, welke kanunnik Van den Eynde opgaf in zijn werk Provincie, Stad ende Distrikt van Mechelen, gedrukt te Brussel in 1770. (Zie ii^e boekdeel, bladz. 59 en 60.)

De karmelieten of O.-L.-V.-broeders vestigden zich te Mechelen op den Neckerspoel in 1254. Zij kwamen later, in 1304, een klooster stichten, binnen de stad, in de Koestraat. Dit gebouw, met de nevenstaande kerk, werd in 1580 door de Geuzen verwoest en ten gronde vernietigd. In 1585 begonnen de kloosterlingen hun gesticht wederom op te bouwen; nochtans kon hunne nieuwe kerk slechts in 1651 plechtiglijk gewijd worden. De volgende aanteekeningen doen zien, hoe de karmelieten hunne kerk achtervolgens met kunstwerken versierden. Wij laten de spelling des schrijvers-gelijk zij is:

‘... 1664.	Item int jaer 1664 syn ghegoten voor ons couvent tot Mechelen 3 klocken in januarii door M^r Bertholomeus Gauthaels, waer van de grootste weecht 300 ℔, de tweede 250 ℔ ende de derde 150 ℔, tsaeme 684 ℔ ende ghewyt op onse L. Vrouwe Lichtmisse daer naer, door de Eerw. Heer Deken Van der Perre, van S^te Rombauts Kercke en te weeten d'eerste ter Eer van Onsen H. Vaeder Elias, de tweede ter Eere van Onse L. Vrouwe, de derde ter eer van S^te Joseph, onder den R.P. Michael alias Ballaer Prior, ende P. Carolus alias Vyt Procurator.
‘... 1665.	Item int selve jaer 1665 is ghemaekt onse Orghele door M^r Jan Brunser orghelmaeker binnen Mechelen voor de somme van ses hondert guldens, ende het out Oorghel oft posijtieft heeft hij oock toe ghehadt, ende het selve vercocht ten onse Erymitazie tot Muylen voor de somme van 150 guld. (ende weder nieuf ghemaect door synen soone M^r Blasius int jaer 1672).
	Item de kasse van de bovenste Orghele is ghemaeckt int couvent, door M^r Jan Van Gaelen schrijnwerker, die welck heeft ghekost soo van hout, schrijnwerck, beeldsnyerye, t'sierwerck, solderinghe oft plattengraets ende andersins, saemen ter sommme van 610 guld. Te noteren datter oock twee Broeders van onse Religieusen mede hebben ghewerckt.
‘... 1667.	Item jaer 1667 is eenen nieuwen Prickstoel ghemaeckt in de kercke, den welcken heeft ghecost t' saemen 700 guldens.
‘... 1672.	Item int jaer 1672 in Meert is den hooghen Autaer vernieut ende vergroot t' saemen M.L. p. (pond) Tafereel oft schilderye der M^r Jacques Van Horne schilder. Daer voor ghegeven t' saemen 160 guld.
‘... 1673.	Item andermael vernieut ende verbeter onse Oorghel door M^r Blasius Brunser soone van M^r Jan hier voren vermeld, welke M^r Blasius heeft overghenomen de voorgaende Oorghel ghemaeckt door synen Vader int jaer 1665, ende boven dien noch aen hem ghegeven den nomber van 200 Pattacons.

[p. 91]

‘... 1673.	Item de groote schilderye ghestelt teghen den ghevel boven het Rapport ofte ghestoelte van de Proviseurs des Broederschap van den H. Schapulier, ghemaeckt door M^r Lucas Franchois binnen Mechelen, die daer voor heeft ontfanghen van t' Broederschap 600 guldens, waer toe het couvent heeft bekosticht den doeck met den vergulden lyst ende andere oncosten als raeme yserwerck ende dachueren van de timmerlien om de selve op te hanghen. Mit by noch ghegeven aen sekeren Landschap schilder ghenaampt Achtschellinck van Brussel de somme 46 guldens. Item noch aen S^r Abraam van Diepenbeeck voor een schetsche ofte teekeninghe de somme van 24 guld.
	Item int selve jaer ghemaeckt de schilderyen in den choor, representerende het leven van Onse H.H. Vaeders Elie ende Elisei, door M^r Jacques Van Hoorne binnen Mechelen.
‘... 1680.	April. Is ghemaeckt de nieuwe schilderye oft Tafereel in S^te Annae Autaer door M^r Lucas Franchois ende heeft ghecost 72 guld.
‘... 1680.	Augusti. Is ghemaeckt de nieuwe schilderye ofte Tafereel in S^ti Alberti Autaer door den selven M^r Lucas Franchois. Cost 60 guld.
‘... 1687.	Andermaal vermaeckt onse Oorgel, met eenen nieuwen blaasbalk, door M^r F. Le Royers, binnen Brussel. Item hem by accoort ghegeven 400-0, sonder het hout, schrynwerker ende smet.’

De kerk der karmelieten werd in 1796 gesloten door commissaris Auger: de schilderijen vielen in de handen der republikeinen. De meubels werden verkocht in November 1797. De kerk zelf, gekocht door Rommel, den 7ⁿ Maart 1804, werd door dezen, evenals het klooster, afgebroken. (Histoire des rues de Malines et de leurs monuments, par M. l'abbé G. Van Caster, p. 165-166.)

Antwerpen, in het O.-L.-V. College, 24 Maart 1884.

F. Kieckens S.J.