De Vlaamsche School. Jaargang 29

[p. 90]

Eene Italiaansche vertelling.

Een Venetiaansch edelman, met name Vitalis, was eens op de jacht en viel in eenen kuil, die gegraven was om wilde dieren te vangen. Als ik u vertel, dat hij er een ganschen nacht en dag in doorbracht, behoef ik u niet te zeggen, wat een angst hij uitstond. De kuil was diep en donker. Vitalis wilde eens rondtasten, of hij niet een stuk boomwortel vond, waarmede hij zich uit zijne gevangenis zou kunnen redden; maar hij hoorde zulke verwarde en ongewone geluiden - een dof gebrom, een onderdrukt gefluit, een klagend gehuil, - dat de grootste vrees hem beving. Hij drong zich in eenen hoek en wachtte daar, verstijfd van schrik, zijn lot af.

In den morgen van den tweeden dag hoorde hij iemand op eenigen afstand van den kuil voorbijgaan; met klagende stem ving hij toen aan te roepen: ‘Help, help! red mij uit den kuil!’

't Was een boer, die door het bosch ging. Toen hij die stem daar in den kuil hoorde, werd hij eerst door schrik bevangen; maar hij vermande zich, naderde den kuil en vroeg wie er in zat.

- Een arme jager, bij ongeluk hierin gevallen, en die reeds een heelen dag en nacht hier gevangen zit; in den naam van Onzen-lieven-Heer, haal mij er uit - ik zal u goed beloonen.

- Ik zal doen wat ik kan, sprak de boer.

En Massaccio (zoo heette de boer) nam het mes, dat aan zijnen gordel hing, en sneed daarmede een langen boomtak af, sterk genoeg om een mensch te dragen.

- Heer jager, sprak hij, luister goed, wat ik u zeggen zal. Ik steek dezen tak in den kuil; ik laat hem tegen den zijwand steunen en houd hem aan 't andere eind stevig vast, dan kunt gij er langs naar boven klimmen.

- Best, riep Vitalis, vraag mij wat gij wilt, ik zal 't u geven....

- Och, God! ik vraag u niets om u daaruit te trekken; maar ik ga trouwen; geef dan iets, wat gij wilt, aan mijne bruid.

Bij deze woorden stak Massaccio den stok in den kuil; spoedig voelde hij, dat hij zwaarder werd, en op 'tzelfde oogenblik sprong een aap vroolijk uit den kuil. Evenals Vitalis was hij in den kuil geraakt, maar vlugger was hij geweest in het grijpen naar den tak van Massaccio. Deze vluchtte bij 't gezicht van den aap, zeggende: ‘De duivel heeft in dien kuil tot mij gesproken.’

- Verlaat gij mij nu? riep Vitalis met klagende stem. Och, goede vriend, in Christus' naam, in naam uwer bruid, red mij, smeek ik u! Ik zal u een bruidschat geven, ik zal u rijk maken. Ik ben signor Vitalis, een rijk Venetiër; laat mij toch in dezen ellendigen kuil niet van honger omkomen.

Massaccio laat zich verbidden; hij komt terug naar den kuil en steekt opnieuw zijnen tak naar omlaag. Hij trekt een leeuw op, die terwijl hij op den kant springt, het uitbrult van vreugde.

- O, stellig is het de duivel, roept Massaccio uit, en geheel ontsteld neemt hij de vlucht. Op eenige schreden echter houdt hij weer stand bij het hooren der noodkreten van Vitalis.

- Och, God! Och, God! roept deze, van honger te moeten sterven in eenen kuil! Zal dan niemand mij te hulp komen? Wie gij zijn moogt, ik smeek u, keer terug, laat mij niet sterven, wijl gij mij kunt redden. Ik zal u een huis, land, koeien, goud schenken; ja, al wat gij begeert, red mij!

Massaccio kwam terug en stak den boomtak weer omlaag. Hij haalde eene slang op, die vroolijk siste toen zij op den rand schuifelde.

Massaccio viel, half dood van schrik, op de knieën en prevelde de gebeden, die men hem geleerd had om den duivel te verdrijven. Hij kwam slechts tot zich zelven door de herhaalde wanhoopskreten van Vitalis.

- Niemand! riep hij, niemand! Dus zal ik sterven! Och, God! och, God!

En hij schreide en snikte.

- Maar dat is toch de stem van een mensch, sprak Massaccio.

- O! zoo gij daar zijt, riep Vitalis, red mij, in den naam van alles wat u dierbaar is; laat mij ten minste te huis sterven en niet in dit akelig hol. Ik kan niet meer. Mijne stem verdooft! Red mij! Wilt gij mijn paleis te Venetië, mijne goederen, mijne eer? Ik geef ze u alle. Ik moge hier den dood vinden, als ik mijn woord breken zou. Het leven slechts, red mij het leven!

Massaccio kon geen weerstand bieden aan zulke gebeden, gemengd met dergelijke beloften. Wederom stak hij den boomtak naar omlaag.

- Hebt gij hem nu eindelijk vast? vroeg hij.

- Ja, antwoordde Vitalis. En ditmaal trok de boer een mensch uit den kuil.

Terwijl hij uit den kuil sprong, slaakte de uitgeputte Vitalis een vreugdekreet en viel terstond in de armen van Massaccio in zwijm. Massaccio ondersteunde hem, hielp hem en deed zijn best, hem weer tot bewustzijn te brengen. Vervolgens bood hij hem den arm en sprak:

- Laat ons beproeven, dit bosch te verlaten.

Vitalis ging met moeite, - hij was uitgeput van honger.

- Eet dit stuk brood, sprak Massaccio. En hij gaf hem een stuk brood, dat hij in den zak had.

- Mijn weldoener, mijn engelbewaarder! sprak Vitalis tot Massaccio, hoe zal ik u ooit kunnen beloonen?

- Gij hebt mij eene huwelijksgift beloofd voor mijne bruid en uw paleis te Venetië voor mij.

Vitalis begon zijne krachten te herwinnen.

- Ja, stellig, ik zal uwe uitverkorene een bruidschat schenken, en een rijken ook, mijn waarde Massaccio! Ik wil, dat gij de rijkste boer van uw dorp wordt. Waar woont gij?

- Te Cacaletta, in het bosch; maar ik wil gaarne mijn dorpje verlaten om te Venetië in het paleis te gaan wonen, dat gij mij beloofd hebt.

[p. 91]

- Hier zijn wij het bosch ten einde en ik herken den weg. Massaccio, ik dank u duizendmaal!

- Wanneer zal ik komen om den bruidschat en het paleis?

- Wanneer gij verkiest.

Zoo scheidden zij. Vitalis ging terug naar Venetië en Massaccio naar Cacaletta, waar hij het voorval aan zijne bruid mededeelde, niet vergetende, dat zij eene rijke huwelijksgift en hij een schoon paleis te Venetië zou krijgen.

Den volgenden morgen heel vroeg ging hij op het pad naar Venetië. Hij vroeg waar het paleis van Vitalis stond, trad er binnen en vertelde, dat hij den bruidschat kwam afhalen, die signor Vitalis hem had beloofd en dat hij dan naderhand met zijne bruid in eene schoone koets zou komen, om bezit te nemen van het paleis, dat de signor hem eveneens had toegezegd.

Men hield Massaccio voor krankzinnig en ging aan Vitalis boodschappen, dat er een boer was die een bruidschat vroeg en zei dat het paleis hem toebehoorde.

- Jaag hem weg, sprak Vitalis, ik ken hem volstrekt niet.

En de dienaren joegen Massaccio weg, die wanhopig in zijne hut terugkwam en er binnen ging, zonder eerst zijne bruid te gaan bezoeken.

Aan eenen hoek van den haard zat de aap, aan den andere de leeuw en daarvoor lag, in den vorm van een hoepel, de slang in elkander gerold, - de drie gasten dus uit het hol in het bosch. Massaccio beefde. - De man, zoo dacht hij, jaagt mij weg, de leeuw zal mij verslinden of de slang zal mij bijten, en de aap zal er mee lachen; men moet iemand maar redden! Maar de aap maakte een vriendelijk gebaar en de leeuw kwispelde zacht met den staart en kwam hem de hand likken, evenals de hond, die zijn meester wil streelen, en de slang ontrolde haar lichaam en kronkelde zoo lustig door de kamer, dat Massaccio alle vrees liet varen. ‘Arme dieren, zoo sprak hij, zij zijn beter dan signor Vitalis; die ondankbare jaagt mij voort als een bedelaar! O, wat zou ik hem gaarne weer in den kuil willen werpen! En mijne bruid! En ik dacht zulk eene schoone bruiloft te zullen vieren! Geen hout in de mijt, geen stuk vleesch voor den maaltijd en geen geld om het te koopen, zelfs niet om eene gouden speld te koopen voor mijn vrouwtje! De ondankbare met zijn bruidschat en zijn kasteel!’ Zoo klaagde Massaccio. Daar begint de aap te brommen, de leeuw onrustig met den staart te slaan, de slang rolt zich onrustig op en af. De aap nadert hem, als om hem te beduiden, dat hij hem volgen moet. Hij brengt Massaccio in een boschje, waar hij hem eene schoone mijt hout aanwijst, netjes opgebonden en opgestapeld, voor het heele jaar. De aap had het hout in het groote bosch verzameld en het in de nabijheid van Massaccio's woning gebracht; Massaccio omhelsde den aap. Toen leidde de leeuw zijn redder onder een zacht gebrul naar eenen hoek der hut, waar deze een grooten voorraad wild ontdekte: twee herten, drie reeën, hazen en konijnen in overvloed en een grooten ever, alles keurig met boomtakken overdekt om het versch te houden. De leeuw had dat alles gejaagd voor zijnen weldoener. Massaccio streelde de manen van den leeuw.

- En gij, sprak hij tot de slang, hebt gij niets gebracht? Zijt gij een Vitalis of een goed en eerlijk dier zooals de aap en de leeuw?

De slang schoot vlug onder een hoop droge bladeren, verscheen terstond weder en richtte zich op hare ringen overeind. Toen ontdekte Massaccio met verwondering een schoonen diamant, dien de slang in den bek hield. Slangen en draken kennen, zooals men weet, de schuilplaatsen der verborgene schatten.

- Een diamant! riep Massaccio uit, en hij strekte de hand naar de slang uit om het dier te streelen en het edelgesteente te nemen. Massaccio had nu hout en wild; hij kon een groot bruiloftsmaal aanleggen; 't ontbrak hem slechts aan geld, maar voor zijn diamant kon hij dat wel bekomen. Hij vertrok terstond en kwam te Venetië.

Hij liet zich daar den winkel van een juwelier aanwijzen en vertelde dat hij een diamant kwam verkoopen. De juwelier bekeek den diamant; hij was van het helderste water.

- Hoeveel verlangt gij er voor?

- Tweehonderd kronen, zei Massaccio, die meende dat hij veel vroeg; maar het was nauwelijks een tiende der waarde van den steen.

De juwelier zag Massaccio aan en zei tot hem:

- Voor dien prijs? Dan zijt gij een dief en mijn gevangene.

- Als hij minder waard is, geef er dan minder voor, mijnheer de koopman, riep Massaccio, ik ben geen dief, maar een eerlijk man; de slang heeft me den diamant gegeven.

De politie kwam en hij werd voor den magistraat gebracht. Daar verhaalde hij zijne geschiedenis, die wel eene tooververtelling geleek. Maar daar signor Vitalis in het verhaal van den boer genoemd werd, verzond de magistraat de zaak naar de rechters van den staat en Massaccio moest voor deze verschijnen.

- Vertel ons uwe historie, sprak een der rechters, maar lieg niet; doet gij dit, dan laten wij u in de lagune werpen.

Massaccio verhaalde zijne geschiedenis.

- Alzoo hebt gij signor Vitalis gered?

- Ja, mijne heeren!

- En hij heeft u eene huwelijksgift voor uwe bruid en zijn paleis te Venetië er voor beloofd?

- Ja, mijne heeren!

- En hij heeft u als een bedelaar doen wegjagen?

- Och ja, mijne heeren! als een bedelaar, mij, dien hij zoo dringend om hulp gesmeekt had toen hij met den aap, den leeuw en de slang in den kuil gevangen zat.

- Laat signor Vitalis komen!

Vitalis kwam.

- Kent gij dezen man, signor Vitalis? vraagt de rechter.

- Neen, ik ken hem niet, antwoordt Vitalis.

- Hij beweert, dai hij u het leven gered heeft.

- Ik ken hem niet.

De rechters beraadslaagden.

Toen spraken zij: ‘Deze man, op Massaccio wijzende, is stellig een krankzinnige of een schurk; wij moeten hem gevangen zetten; de tijd zal mogelijk de zaak ophelderen. Signor Vitalis,

[p. 92]

gij kunt heengaan.’ Vervolgens een teeken gevende aan de gerechtsdienaars: ‘Slaat dezen man in de boeien.’

Massaccio wierp zich in het midden der zaal op de knieën.

- Signori, signori! 't Is mogelijk, dat de diamant gestolen is, maar ik weet het niet; de slang heeft hem mij gegeven; de slang heeft misschien mij willen bedriegen, zij heeft ook Eva, onze moeder, wel verleid! 't Is mogelijk, dat alles, de aap, de leeuw en de slang slechts eene begoocheling is geweest van den duivel, maar dat ik den signor gered heb, houd ik staande! Hij is nu niet bleek meer en niet zwak en niet half bezwijmd, evenals toen hij uit den kuil klom en toen ik hem van mijn brood te eten gaf. Maar toch herken ik hem. 't Is dezelfde stem, die mij smeekte, hem zijn leven te redden, waarmede hij thans zegt, dat hij mij niet kent. Signor Vitalis, ik vraag u noch de huwelijksgift voor mijne bruid, noch uw marmeren paleis, maar spreek een woord voor mij en laat mij niet in de boeien slaan. Verlaat mij niet, ik heb u niet verlaten, toen gij verlaten in den kuil laagt.

- Signori, sprak Vitalis, terwijl hij boog voor de heeren van het gerecht, ik kan slechts herhalen, wat ik gezegd heb: ik ken dien man niet. Hij verzint tegen mij eene ongerijmde historie. Heeft hij éen getuige, eene enkele aanwijzing?

Op dat oogenblik openbaarde zich onder de gerechtsdienaren eene beweging van schrik en verbazing - de leeuw, de aap en de slang kwamen de zaal binnen. De aap zat op den leeuw en hield de slang om zijnen arm geslingerd. De leeuw brulde, de aap bromde en de slang siste.

- Ei! Dat zijn de beesten uit den kuil, schreeuwde Vitalis verward.

- Signor Vitalis, sprak de eerste der rechters, toen de verwarring, door deze verschijning veroorzaakt, een weinig bedaard was, gij vraagdet waar de getuigen van Massaccio waren. Gij ziet, dat God hen op het bestemde oogenblik voor onze vierschaar heeft gebracht. Wijl God tegen u getuigd heeft, zouden wij schuldig zijn voor Hem, indien wij uwe ondankbaarheid ongestraft lieten. Uw paleis, uwe goederen zijn verbeurd verklaard. Gij zult uwe overige dagen in eene enge gevangenis doorbrengen, ga heen! En gij, ging de rechter voort, zich tot Massaccio wendende, die intusschen zijn leeuw, zijn aap en zijne slang stond te streelen, wijl een Venetiër u een marmeren paleis en een bruidschat voor uw vrouwtje had beloofd, - gij zult die ontvangen uit de handen der republiek Venetië; die zal de gedane belofte vervullen. Het paleis en de goederen van Vitalis zijn voor u. En tot den secretaris der vierschaar sprak de rechter: Stel een verhaal op van 'tgeen hier geschied is en breng het ter kennis van het volk van Venetië, opdat het wete, dat de rechters van den staat even billijk en rechtvaardig oordeelen als zij gestreng zijn.

Massaccio en zijn vrouwtje leefden vele jaren gelukkig in het paleis van Vitalis met den aap, den leeuw en de slang. En Massaccio liet hen op een der muren van zijn paleis schilderen, juist zooals zij de rechtzaal binnenkwamen: den leeuw dragende den aap, den aap dragende de slang.

Deze schilderij is nog te zien in een paleis te Venetië.