De Vlaamsche School. Jaargang 28

Rubens-Bulletijn.

Jaarboeken der ambtelijke commissie ingesteld door den gemeenteraad van Antwerpen voor het uitgeven der bescheiden betrekkelijk het leven en de werken van Rubens.

Onder bovenstaanden titel, die, wat het woord bulletijn (!) betreft, gansch niet welluidend is, gaat te Antwerpen een bijzonder aan Rubens en zijne werken gewijd tijdschrift uitgegeven worden, welks doel en strekking breedvoerig omschreven worden in het volgende vertoog, afgedrukt in de eerste aflevering en waaraan wij eene plaats inruimen:

‘De commissie, ingesteld door den gemeenteraad van Antwerpen om de bescheiden, aangaande het leven en de werken van Rubens, op te zoeken, heeft besloten een Bulletijn uit te geven, bestemd om hare werkzaamheden te doen kennen en om te dienen als tolk der onderneming, waarmede zij zich heeft belast. Deze onderneming bestaat, zooals men weet, in het bijeenbrengen eener verzameling van ambtelijke getuigenissen of van oorkonden van gelijke waarde, welke betrekking hebben tot al wat Rubens uitgevoerd heeft als kunstenaar of als staatsman, tot al wat dienen kan om hem te doen kennen als hoofd eener kunstschool, als geleerde, als huisvader als burger.
Dezelfde gedachte, waaruit de Verzameling van Oorkonden ontstaan is, roept ook den Bulletijn in het leven. Die gedachte is, dat niets mag verwaarloosd worden in de geschiedenis der mannen, die in eene der verheven uitingen van den menschelijken geest geschitterd hebben. Het genie bestaat niet uit één stuk, het is eene gave, wier onderscheiden bestanddeelen zich veropenbaren in zooveel verschillende richtingen, als de gunstige omstandigheden er voor haar openen. Het is dus hoogst nuttig alles te verzamelen wat tot ons gekomen is over die uitverkoren mannen, over hunne denkbeelden, zoowel als over hunne daden, over hunne gevoelens, zoowel als over hunne werken. Met ze in al hunne bijzonderheden te bestudeeren zal men den invloed kunnen verklaren, dien zij uitoefenden, en raden hoe zij al den roem verwierven en al de diensten bewezen, welke hun naam ons te binnen roept.
Rubens leven was veelzijdig en wel vervuld. Het gedeelte ervan, dat hij aan de kunsten wijdde, is, ja, het schitterendste, maar de staats-archieven leeren ons, dat het gedeelte, welk hij doorbracht in diplomatieke onderhandelingen, gewichtig en vruchtbaar was. Zijne briefwisseling, nog slechts voor een deel gekend, getuigt van zijn weetgierigen aard en van den onafgebroken arbeid zijns geestes.
Het gebied der opzoekingen is dus onmetelijk. Rubens heeft in België en Italië geleefd; hij heeft herhaaldelijk in Spanje, in Engeland, in Frankrijk, in Nederland en misschien elders gereisd; hij heeft talrijke betrekkingen in de wereld der staatkunde en der beeldende kunsten aangeknoopt; banden eener langdurige en edele vriendschap verbonden hem met

[p. 72]

menig aanzienlijk man. Onze taak is het op te zoeken en te verzamelen wat er nog te vinden is aan sporen van dit roemrijk verleden; maar die taak zal veel tijd en moeite kosten. De uitgave der Verzameling van Oorkonden kan dus nog niet ondernomen worden. De nu reeds verzamelde bouwstoffen zijn zeer belangrijk, maar diegenen, waarvan het bestaan ons bekend is en het spoor door ons gevolgd wordt, zijn ook talrijk, en zeker zijn er vele, die vooralsnog geheel onbekend zijn, en wier bestaan ons slechts zal veropenbaard worden door dienstvaardige belangstellenden in ons werk.
Vooraleer over te gaan tot het vormen der Verzameling willen wij den uitslag onzer opzoekingen bekend maken. Ons Bulletijn zal in twee deelen verdeeld worden. In het eerste zullen wij in hun geheel of broksgewijze de verslagen onzer zittingen, de bestuurlijke bescheiden, en de gewisselde brieven bekend maken, welke belang zouden kunnen opleveren. In het tweede zullen wij onuitgegeven oorkonden en geschiedkundige mededeelingen van allen aard opnemen. En dewijl Rubens een dier mannen is, die geheel een tijdperk der kunstgeschiedenis overheerschen, als een machtig brandpunt, dat zijne stralen over een ruime oppervlakte zendt, zoo mogen wij ons niet bepalen bij den roemrijken meester alleen, en zal ons Bulletijn den kring zijner studiën verbreeden en bijdragen en oorkonden opnemen over de leerlingen, de vrienden, de personen, met wien hij brieven wisselde, over de Vlaamsche school, wier hoofd hij was, in een woord over al de tijdgenooten, met wie hij in betrekking stond.
Wij willen eene beweging in het leven roepen; onze ervaring heeft ons geleerd, wat hinderpalen er te overwinnen, wat vooroordeelen er te bestrijden zijn om ons doel te bereiken. De toegang tot de groote staats-archieven is over het algemeen gemakkelijk genoeg; dit der familie-archieven is dit maar al te zelden. Met gedurig de aandacht in te roepen op den schilder, zijne werken, zijn leven, zijne school, hopen wij de afstammelingen der groote familiën te overtuigen, dat zij er een eerebelang bij hebben de betrekkingen in klaarlichten dag te stellen, welke sommige hunner voorouders met een man als Rubens kunnen gehad hebben. Aan hen, die de geschiedkundige bronnen onderzoeken, bieden wij de gelegenheid den reeds gevonden schat te verrijken. Allen zullen wij aldus bijdragen om de uivoering te vergemakkelijken van een werk, dat nog slechts uit den ruwe aangelegd is: de nauwkeurige, echte, eigenhandige geschiedenis van Rubens en van zijne werken.
Het Bulletijn zal bij driemaandelijksche afleveringen verschijnen en zal jaarlijks een boekdeel met titel, tafels en illustraties vormen.⁽¹⁾ De commissie zal dankbaar de mededeelingen ontvangen, welke men zal gelieven haar te sturen. De artikelen mogen in onverschillig welke taal geschreven worden, maar moeten bijdragen, bescheiden of inlichtingen van stelligen aard zijn. Al wat van zuiver bespiegelenden aard is zou niet kunnen opgenomen worden.
De commissie: L. Gachard, voorzitter; C. Ruelens, secretaris; ridder L. de Burbure, P. Génard, Max Rooses, leden.’
(Zie over den Codex diplomaticus Rubenianus en het Werk van Rubens, 1879, blz. 130, 182; 1880, blz. 14, 146.)

Goede diensten zijn goede diensten, maar ze verliezen er niet bij als men ze een bloem in 't knoopsgat steekt.
J.H. Hooijer.

(1) In-8^o formaat: prijs 6 fr. voor België, 7 fr. voor het buitenland.