De Vlaamsche School. Jaargang 28

[p. 46]

Uit het leven van eenen Duitscher
door hem zelf verhaald.

Lezer, gij moet weten, dat ik eigenlijk een deugniet ben. Dit moet wel waar zijn, want het is mij dikwijls genoeg gezegd. Toen ik nauwelijks kon loopen, werd ik door onze dienstmeid een tweeden keer met dien naam gedoopt; ik was nog geen half uur in de school, of de onderwijzer wees mij allen aan als een deugniet; mijne lieve moeder zaliger heeft mij dikwijls met tranen in de oogen gevraagd, of ik dan in het geheel niets goeds wilde doen, en mijn vader liet mij meer dan eens in zijne kamer komen, en heeft mij lange redeneeringen gehouden, die alle hierop uitliepen, dat ik een onverbeterlijke deugniet was, wiens later lot zijn hart met de bangste zorg vervulde.

Gij gelooft niet, hoevele tranen die akelige voorspellingen mij hebben gekost. Ik had waarlijk medelijden met mij zelve. Ik zag in mijnen geest, hoe ik gekoord en gebonden, gelijk men zegt, door gerechtsdienaars werd opgebracht en weggeleid door de straten mijner vaderstad, tot schrik van alle buren en voornamelijk van hunne kinderen, die allen klein en onschuldig waren gebleven, terwijl mijn lichaam en mijne ondeugd zoo groot werd; ik zag mij aan de galg hangen, des nachts in den maneschijn, omringd door vraatzuchtige raven en kraaien; ik zag mij op het schavot staan. Kortom, ik was innig overtuigd, dat ik dit alles, en nog veel meer, door mijne groote slechtheid ruim had verdiend. In een woord, ik was erop voorbereid, dat de duivel mij zoude halen, en had een gebed samengesteld, waarmede ik zijne barmhartigheid wilde inroepen, en dat, geloof ik, begon met de woorden: ‘lieve, beste duivel!’

Als iemand mocht vragen, waarin dan eigenlijk deze mijne bijzondere slechtheid bestond, zoo weet ik waarlijk nog in dit oogenblik geen juist antwoord daarop te geven. Dat ik in de school steeds op de laatste banken zat, dat ik - al had het mij het leven moeten kosten - geene Latijnsche thema met minder dan een dozijn fouten konde maken, moet ik bekennen, maar er waren dommer en luier jongens, die niet half zooveel slagen kregen en welken niemand een slecht einde voorspelde. Ik was ook niet van harte slecht; ik durf zelfs zeggen, dat ik een goed hart had, misschien een al te goed hart, en ten minste de helft der ontelbare domme streken, die ik heb begaan, heeft mijn hart veroorzaakt. Ik kwam zonder overtrek naar huis, omdat ik hem aan een armen, half naakten jongen had gegeven; eens ben ik overreden, door een kind, dat op de straat speelde, van voor de wielen eener koets weg te trekken; een anderen keer was ik bijkans verdronken, om eenen hond te redden, dien kwade jongens in de vaart hadden gegooid; nooit heb ik eenen kameraad in de klem laten zitten of hem verraden, maar ik heb dikwijls genoeg de schuld van anderen, en niet minder de slagen, die daarvan het gevolg waren, op mijnen breeden rug genomen. Dit klinkt nu wel bijna als eene grootsprekerij, maar, ik kon er niet aan doen, dat de grootte van mijn hoofd en de breedte mijner schouders niet in evenredigheid waren met elkander. ‘Iets moet de mensch zijn eigen noemen,’ zegt Schiller, en als iemand door de natuur voorbeschikt is om in een opstel steeds de meeste fouten te maken, is het zeer natuurlijk dat hij zich door zijne grootere lichaamskracht troost voor het gebrek aan gaven des geestes.

En ik was in elk opzicht zoo door de natuur toegerust, dat men mij in de wandeling den dikke of Goliath, of den dommen of luien Goliath noemde.

Deze mijne kracht (ik was voor mijne jaren buitengewoon groot, zwaar en sterk) werd met mijne goedheid de tweede bron, uit welke voor mij veel onheil, maar ook, zooals gij weldra zult hooren, mijn levensgeluk is voortgesproten. Het was, als of de natuur zelve mij had aangewezen als den persoon, die het meest geschikt was tot de uitvoering van domme streken.

Och, wat heb ik in mijn later leven al niet moeten lijden om mijne breede schouders: hoe dikwijls hebben in de wagons van den ijzeren-weg mijne medereizigers er over geklaagd, dat ik bijna twee derde deelen van de plaats voor twee personen innam; nog kort geleden hoorde ik eene juffrouw, die op de komedie in het parterre achter mij zat, mijnen rug vergelijken met den Chineeschen muur, dewijl zij noch rechts noch links voorbij mij konde zien; ja, zij hebben mij in den tijd om mijne breede schouders de school doen verlaten. Dit geval zal ik eenigszins breedvoerig vertellen. Het is de moeite waard.

't Was den dag vóór de groote zomer-vacantie, en wij, jongens in de derde klasse, waren opgeruimd, en daar de tijd, dat wij nog allen bij elkander waren, maar zeer kort meer zou zijn, besteedden wij hem aan eene vechtpartij, tot het uitmaken eener oude veete, waarbij het gebeurde, dat de partij, tot welke ik behoorde, de andere partij de deur uitwierp. ‘Goliath, gij moet de deur toe houden!’ riep men nu van alle kanten; ik drukte dus mijne schouders tegen de deur en hield haar wakker tegen, hoe sterk ook de buitenstaanden drukten en ten laatste, als in vertwijfeling, met de vuisten tegen de deur sloegen, terwijl mijne kameraden van vreugde over mijn bewijs van kracht als bezetenen raasden. Eindelijk werd mij - tot mijne verbazing - de druk tegen mijne schouders te sterk; ik moest lossen en de bestuurder en ten minste een half dozijn ondermeesters, die allen aan de deur geduwd hadden, stormden naar binnen. Het einde kunt gij u vorstellen: men zeide dat ik de buitenstaanden teer goed had gekend; mijn tegenspreken hielp niet; het was, zoo verklaarde de bestuurder, de schandelijkste streek, die sedert menschengeheugen op de school gespeeld, en ik werd met schande verjaagd.

Mijn goede oude vader was buiten zich zelve. Uit de school weggejaagd te zijn en op de Grootemarkt gebrandmerkt te worden, was in zijne oogen omtrent hetzelfde. Hij noemde mij met tranen in de oogen zijnen verloren zoon, en ik dankte God, dat mijne moeder, al was zij mij ook vroeg ontnomen, nu reeds lang onder de aarde lag en zich over de schande van haren zoon de lieve oogen niet meer konde rood weenen.

[p. 47]

Van dezen oogenblik af ging ik al sneller en sneller achteruit.

Mijn vader had mij bij eenen grondeigenaar geplaatst, die hem bekend was als een goed landhuishoudkundige, om den landbouw te leeren. Ik had in geene slechtere handen kunnen vallen. De grondeigenaar was een onwetende, grove vent, een kweller van vee en menschen, een kleine dwingeland, die een ieder, die zijne arbeiders en knechts somtijds zelfs met zijne rijzweep sloeg. Ik zag dit eenen tijd lang, ter wille mijns vaders, geduldig mede aan, tot dat op een schoonen zomerschen morgen, ten tijde van den roggeoogst, in het open veld, in het bijwezen van al de arbeiders, mannen en vrouwen, tusschen mij en den grondeigenaar eene haspeling plaats had, die de bedoelde heer zeker niet zou hebben uitgelokt, als hij er het einde had kunnen van voorzien. Ik hoor nog steeds het luidruchtig hoera, dat uit de kelen der arme blanke slaven weerklonk, toen de ellendeling op den grond lag, en ik, nadat ik hem eenige krachtige slagen gegeven had, de rijzweep, die ik hem had ontwrongen, in het naburige water slingerde. Ja, dat hoera doet mij goed, zoo dikwijls ik daaraan denk, en ik heb mij reeds in droevige uren daarmede getroost, dat het in het boek mijns levens op het credit staat aangeteekend, en dus de eene of andere mijner domheden ongestraft zal blijven.

Na dit voorval waagde ik het niet, zooals gij kunt denken, in het vaderlijke huis terug te keeren. Ik bleef eenige maanden bij bloedverwanten, tot dat de tijd daar was, dat ik soldaat konde worden.

Ik kwam veel beter te recht met de kanonnen dan met de Latijnsche oefeningen, en daar mijn kapitein mij goed kon lijden en het de wensch mijns vaders was, bleef ik, nadat mijn tijd om was, als vrijwilliger dienen en werd als spoedig onder-officier. Reeds zag ik in mijne verbeelding de officiersepauletten op mijne schouders blinken, toen het volgende gebeurde.

Toen ik eerst sergeant benoemd was werd een jongeling, met wien ik op de school was geweest, en dien ik dikwijls, nog heden geloof ik, dat hij het heeft verdiend, afgeranseld heb, uit de kadettenschool ontslagen en bij mijne compagnie geplaatst. Hoeveel de nieuwbakken luitenant op de kadettenschool had geleerd, laat ik daar, maar dat hij niets had vergeten, ten minste niet wat mij betrof, werd mij weldra duidelijk. Hij nam alle middelen te baat, om mij te plagen, te vernederen en te kwellen. 't Duurde dan ook niet lang of ik lag openlijk met hem overhoop. Zekeren dag hadden wij een hevigen twist, ik stond tegen hem op en alsof dit nog niet genoeg was, sprak ik ook bedreigingen tegen hem uit. Het gevolg daarvan was, dat ik voor vijf jaren op de strafdivisie kwam, hetgeen, zooals men mij zeide, de omstandigheden in aanmerking genomen, een ongehoord geluk voor mij was te noemen.

't Moge waar zijn, iedere zaak heeft twee zijden, zelfs eene strafdivisie, hoewel dit moeielijk te gelooven is. De slechte en slechtste zijde was voor mij die, dat mijn arme vader zich over mijne schande niet konde troosten, en spoedig daarna, ik geloof van hartzeer, stierf. Ik was zijn eenig kind geweest en God weet, welke schitterende toekomst hij zich voor mij had gedroomd. Hij had het nooit verder kunnen brengen dan tot ondergeschikt beambte; ik moest veel hooger klimmen. Hij had mij zeer liefgehad, mijn goede oude vader, en de grootste kommer voor mijn leven is, dat ik hem - al was het dan ook tegen mijnen wil - zooveel kommer heb moeten veroorzaken.

Ja! en de goede zijde van mijne vijfjarige gevangenis? Misschien was ik te volbloedig, of mijn bloed was niet behoorlijk gemengd, of moest eerst goed worden, even als wijn, die men een paar jaren in den kelder laat liggen, voor men hem op flesschen tapt. Zooveel weet ik, dat in den eersten tijd mijn bloed in mij kookte, zoodat ik bijna geloofde, dat ik het niet zoude overleven, of dat ik ten minste krankzinnig zoude worden; maar langzamerhand werd het stiller en bedaarder, en ik begon mij minder ongelukkig te gevoelen. Al konde ik ook niet goed begrijpen, waarom een mensch, die zich van geene misdaad bewust is, als een misdadiger moest worden behandeld, zoo dacht ik: onze lieve Heer zal het wel weten, en als deze zich niet om een armen schelm bekommert, dan is het mijn noodlot en tegen dat kan de mensch niets. En dan was ik toch ongetwijfeld zeer lichtzinnig geweest, en het viel mij loodzwaar op het hart, dat ik mijne Latijnsche lessen altijd slecht had geleerd. Ten laatste zegde ik tot mij zelve, dat ik wegens mijne luiheid, lichtzinnigheid en domme streken vijf jaar langer verdiende. Dit troostte mij.

Daarbij kwam, dat men mij op de strafdivisie zeer goed, ja ik moet zeggen onverdiender wijze goed behandelde. In den beginne had ik wel moeten in den kruiwagen loopen, gelijk de overigen, maar in de woeste stemming, waarin ik mij toen bevond, was dit eigenlijk een ware zegen voor mij, en daar ik krachten voor drie had, arbeidde ik ook voor drie. In dien toestand bleef ik echter slechts weinige weken. De gouverneur der strafdivisie, die een goedig heer was, moest voor mij hebben gesproken. De ketenen werden mij afgenomen en ik mocht op het bureel als schrijver arbeiden. Daar ben ik den geheelen overigen tijd geweest, en dewijl ik mij, reeds uit dankbaarheid jegens den edelen man, die waarlijk edelman was, wakker hield en eene goede hand schreef - het eenige, wat ik zonder inspanning op school had geleerd - werd ik weldra om zoo te zeggen de bijzondere secretaris van mijnen begunstiger en zoo vriendelijk door hem en zijne familie behandeld, dat ik eigenlijk nog slechts den naam van een gevangene had. De gouverneur trok zich mijner nog verder aan. Hij deed de merkwaardige ontdekking, dat ik niet alleen goed konde rekenen, maar dat ik, zooals hij zeide, aanleg had voor de wiskunde. Ik lachte daarover eens hartelijk, maar, daar hij zelf een uitstekend wiskundige was en zeer sterk in het bewijzen, bewees hij mij - tot mijne eigene groote verwondering - dat hij gelijk had. Het was mij daarbij wonderlijk te moede. Ik kreeg voor de eerste maal een weinig eerbied voor mij zelven, maar een nog grooteren eerbied voor mijnen weldoener, en toen ik kort daarop eene vrij zware opgaaf, die hij mij

[p. 48]

voorstelde, juist oploste en hij mij op den schouder klopte en zeide: ‘Ziet gij, Roland, dat gij dit goed kunt begrijpen?’ weende ik van vreugde en kuste den goeden man in innige dankbaarheid de handen.

Hij deed nog meer voor mij.

Juist op dezen tijd werd op het fort, dat tot gevangenis diende, een kleine gasmeter gesteld. De gouverneur leidde zelf het werk en liet mij in zijn bureel niet alleen alle plannen en teekeningen vervaardigen, maar stelde mij ook aan tot opzichter bij het werk, zoodat ik met zijne hulp de theorie en de praktijk der zaak grondig leerde kennen. ‘Dat kan u later zeer nuttig worden, beste Roland,’ zeide hij dikwijls, als hij bij het werk kwam, en mij, om zijne tevredenheid te kennen te geven, op de schouders klopte.

Hij had mijne schouders lief, de brave man. Zij waren zoo breed en de zijne zoo smal. ‘Het doet iemand goed u aan te zien, men ademt veel vrijer,’ zegde hij, en daarbij glimlachte hij steeds zoo vriendelijk en zoo treurig. Ik geloof, dat ik mijn hartebloed voor hem hadde kunnen geven, maar het zoude hem toch niets hebben geholpen. Hij stierf aan de tering in mijne armen, een paar weken voordat ik mijne vijf jaren had doorgebracht en uit den kerker ontslagen werd.

(Wordt voortgezet.)