De Vlaamsche School. Jaargang 27

[p. 134]

Oudheidkundig museum te Antwerpen.

Ter gelegenheid van de aanstaande verschijning eener tweede uitgaaf in de Fransche taal van een uitgebreiden catalogus der voorwerpen die



zich in het Antwerpsch museum van oudheden bevinden, welke catalogus, bewerkt door den heer P. Génard, bij den drukker P. Buschmann, te Antwerpen, onder de pers is, achten wij het niet ongepast, een korten terugblik op het ontstaan van het bedoelde museum te werpen, en er tevens de aandacht van onze lezers op te vestigen, onder aanbeveling deze inrichting gedachtig te zijn, wanneer zij die zouden kunnen begunstigen door het afstaan van het een of ander voorwerp dat belangrijk wezen zou voor de geschiedenis of om zijne oudheid.

't Was in 1861 dat men werk begon te maken van de verwezenlijking van het opgeworpen denkbeeld om in Antwerpen een museum van oudheden tot stand te brengen. In 1862 werd met dit doel eene vereeniging gesticht, wier leden eene jaarlijksche bijdrage van 10 franken aannamen te betalen, ten einde uit de opbrengst daarvan een fonds te vormen, bestemd tot het aankoopen van voorwerpen, die de kern van het verlangde museum zouden uitmaken.

Het stedelijk bestuur begunstigde de pogingen der vereeniging, die dan ook spoedig tot een goeden uitslag leidden. De stad stelde het lokaal der oude gevangenis, geheeten het Steen, ter beschikking van de vereeniging om als lokaal te dienen voor het museum van oudheden, dat den 14^den Augustus 1864 geopend werd⁽¹⁾.

In 1861, blz. 191, gaven wij in ons tijdschrift eene keurige koperetsing van Jos. Linnig, die het Steen langs de buitenzijde vertoont.

Thans deelen wij eene gravuur mede, die eenen blik vergunt op de belangwekkende opene binnenplaats van het Steen.

Op die plaats, links en rechts, treft men de volgende opschriften aan, die aan liefdadige stichtingen uit de xv^e eeuw, ten voordeele van arme in de gevangenis van het Steen opgeslotene lieden herinneren, gedaan door Elisabeth Van Wyneghem en Peter Pot. Zij zijn in arduin gekapt en goed bewaard gebleven. Zij getuigen gunstig voor den geest van liefdadigheid welke ten allen tijde de Antwerpsche bevolking bezielde. Wg geven den bestuurleden van het museum, langs dezen weg, in bedenking, of zij niet goed zouden doen deze letteren te laten vergulden, ten einde de opschriften, waarvan hier de tekst volgt, zooveel te gemakkelijker leesbaar te maken, eene eer die zij ruimschoots verdienen en die vooral mag bewezen worden aan de nagedachtenis van de edelmoedige menschenvrienden wier goede daden zij vereeuwigen:

♁ Peter Pot heeft beset d̅ ghevange̅ die ter bed' leve̅ erflic alle woensdage te brenge̅ elke̅ ee̅ brood gelyc me̅ in den Godshuys van S. Salvatoers de̅ armen geeft end' daer toe den voers, gevange̅ met gelde v̅scharen na goetduncken des Gods huys voers. ♁ God heb de siele amen.
Int jaer Ons Here̅ m'cccc' en̅ xxxix' vive daghe in Februario so gaf Jouffroe̅ va̅ Wyneghe̅ in testamente̅ de̅ ghevange hier. V. scoe̅ broede alle woensdaghe eewelic als elc als de Heilech Ghest te prove̅de̅ gheft wegende elc onderhalf ℔ en̅ dit hebbe̅ de testame teurs va̅ Jouffrouwe Liisbette voers. overghegeve de̅ Heilegeest Meestere̅ tonser Vrouwe̅ mids dat zyt by consente vander Stat aenghenomen hebben die ix viertelen rox erflic die Jouffrouwe Liisbet hadde op zekeren goede te Conticke na inhout van Scepe̅ brieve̅: Dit staet ind' Stad register int xxxvi. blat. Bit voe̅ de ziele.

(1) Zie Kermisfeesten van Antwerpen, 1864, blz. 17. Zie verder voor aanteekeningen en afbeeldingen van geschonkene voorwerpen de Vlaamsche School, 1862, blz. 203, 216, 233; 1863, blz. 27, 66, 235; 1864, blz. 102, 136, 137, 204; 1865, blz. 72, 120; 1866, blz. 75, 133; 1867, blz. 149; 1869, blz. 23, 47, 84; 1871, blz. 98; 1875, blz. 40, 183; 1876, blz. 17, 75; 1877, blz. 80; 1878, blz. 114, 155; 1879, blz. 50.

[p. 135]

Op de opene plaats zijn onder andere oudheden tentoongesteld gedeelten van gedenkteekens, grafzerken, de kop die vroeger aan het huis n^r 98 op Sint-Jacobsmarkt geplaatst was ter herinnering der



hoogte waarop de lijken gestapeld lagen na het gevecht met de krijgslieden van Alençon, den 17ⁿ Januari 1583, bijgenaamd de Fransche Furie, de pomp met het melkboerinneke (zie 1856, blz. 49) welke op de Melkmarkt prijkte tot 17 Juli 1876, kanons, bommen en eene vaas afkomstig van het in 1873 geslechte Zuiderkasteel; de pijlers met kapiteelen gevonden in de kelders onder het Wisselstraatje (zie 1876, blz. 165), kolommen van de in 1858 afgebrande Antwerpsche Beurs, versierd met de wapenschilden welke in onzen jaargang 1875, blz. 98 en 99, afgebeeld voorkomen; verder een ijzeren halsband boven een steenen paal waaraan de gevangenen vastgemaakt werden enz. enz.

Hierboven ziet men ook eene afbeelding van de zaal n^r 4, op het bovenverdiep van het Steen. Zij is in Antwerpens stedelijke geschiedenis bekend onder den naam van Gemeen Steen (of het gemeen gevang), omdat daar de in hechtenis genomene lieden werden opgesloten, die niet betalen konden om zich een afzonderlijk of beter vertrek en anderen kost dan de gevangenisregel medebracht te verschaffen. In deze zaal, gelijk op onze plaat zichtbaar is, worden onder andere oudheden bewaard een antiek dusgenaamd privilegiekoffer der stad met drie sloten, een gebeeldhouwde eikenhouten stoel der vierschaar, oude keteltrommels, weleer in stadsdienst gebruikt, sabels, knodsen, helmen, hellebaarden, bijlen, kruis- en handbogen, andere wapenen, de koppen van den reus en de reuzin uit den ouden Antwerpschen ommegang (zie onzen jaargang 1877, blz. 96) enz.; voorts marteltuigen uit de rechtspleging van weleer, waaronder de ijzeren kenf of halsband, dien men afgebeeld vindt in onzen jaargg. 1865, blz. 21; de lijkblazoenen der infante Isabella, die bij de uitvaart dezer vorstin hebben gediend; de wapens der familie Tucher (zie onzen jaargg. 1864, blz. 222) enz. enz.

Het Antwerpsch museum van oudheden, dat met niet zeer veel begonnen is, heeft zich thans, sedert de 20 jaren van zijn bestaan, reeds in zooverre uitgebreid, dat de zalen de voorwerpen, welke het bezit, moeielijk kunnen bergen. Het is dan ook een bezoek en nog wel een herhaald bezoek, overwaard, zoowel voor bewoners van Antwerpen, als voor vreemdelingen. De belangwekkende verzameling Egyptische oudheden, welker aankoop door het gemeentebestuur wij in 1879, blz. 155, vermeldden, bevindt zich insgelijks in het museum, tot welks laatste aanwinsten eene kleine verzameling oud-Romeinsch aardewerk enz. behoort, afkomstig uit de nalatenschap van wijlen den heer W. Van Genechten, te Turnhout, wiens sterfgeval vermeld is op blz. 12. Ook kocht de besturende commissie onlangs een aantal oudheden aan bij den kunstkooper M. De Vries, korte-Nieuwstraat n^r 6, te Antwerpen.