De Vlaamsche School. Jaargang 26

[p. 68]

Een verhaal uit Silezië.

I.

Het zal omstreeks honderd jaren zijn geleden, dat de linnennijverheid in het Silezische gebergte ten toppunt van bloei was. De tijd der ontwikkeling lag achter haar; zij bevond zich in den jeugdigen, krachtvollen leeftijd dat zij, de rijke vruchten harer pogingen inoogstende, zich tevens gerechtigd achtte, de schoonste verwachting voor de toekomst te koesteren. Talrijke rijen wagens bewogen zich langs de toen nog slecht onderhouden wegen, en vervoerden het kunstvolle en glinsterende weefsel gedeeltelijk naar de grootste jaarmarkten van Europa, waar het een steeds gevraagd en goed betaald artikel uitmaakte, gedeeltelijk naar de zeehavens van Noord- en Oostzee, van waar de scheepvaart het naar de verst verwijderde deelen der wereld verzond. Dat was een schoone en heerlijke tijd voor het Silezische gebergte, zooals die wel niet meer terug zal keeren.

Voor het linnen, dat men toen verzond, stroomden goud en zilver, die goden der aarde, in den toen ter nauwernood bekenden hoek van dat gebergte van Duitschland, en met dat geld ook welstand. De kooplieden der kleine steden leefden in overvloed en vreugde, bouwden fraaie huizen, legden schoone tuinen aan, en van hen uit vloeide de bron van welvaart, in duizende kleine vertakkingen verdeeld, in de woningen der wevers, die zich door slechts geringe inspanning een goed en onbekommerd bestaan, en, met eenige vlijt en overleg, welvaart en rijkdom konden verwerven. Menig eenvoudig wever werd toen in weinige jaren een rijk koopman, en liet den zijnen een benijdenswaardig vermogen achter. Doch even als Kronos zijne eigene kinderen verslond, zoo verwoestte de tijd ook deze zijne eigene schepping, en in de dalen waar vroeger welvaart en tevredenheid den zetel hadden opgeslagen, ja, waar weelde en verkwisting menig feest hadden doen houden, ziet men thans niets dan gebrek en ellende en vieren feesten, waarbij honger en wanhoop in al hun afschuwelijk naaktheid optreden.

Doch wij keeren in die tijden terug, dat vreugde en welvaart het gebergte tot hun geliefkoosd verblijf hebben uitverkoren, en zien in eene rijke koopmanskamer, door het schitterende licht der namiddagzon van eenen herfstdag verlicht, zooals het gebergte eigen is, en dit tot in zijne diepste schuilhoeken verlicht. De kamer was hoog, de muren met bruine lambrizeering afgezet, de meubelen, volgens den smaak der toenmalige tijden, in den vorm stijf en ernstig, doch met rijk snijwerk versierd, en de vensters met gordijnen van eene kostbare wollen stof behangen. Het geheel droeg het kenmerk van eene degelijke welvaart, die echter vermijdt, zich door pralerij te openbaren. Zoo bevond zich dan ook weinig in dit vertrek, dat, met uitzondering van twee groote schilderijen, in zware, zwarte lijsten gevat, de moeite waardig was opgenoemd te worden.

Het waren twee portretten, met die karakteristieke uitdrukking bewerkt, zooals wij nog thans in de afdrukken van koperplaten van dien tijd bewonderen. Het eene stelde een man voor van ongeveer 40 jaren, met geene buitengewone, maar geestig gelaatstrekken. Het andere was het portret eener vrouw van 28 of 30 jaren, met vriendelijke, innemende gelaatstrekken, die, versierd met de eerste bekoorlijkeid der jeugd, zelfs fraai kon geweest zijn.

De lijsten waren met frissche, nog niet verwelkte bloemkransen versierd; daaronder hingen nog drie andere kransjes, en in het midden van een dezer had men een ruikertje van bijzonder schoone en zeldzame bloemen bevestigd.

In dit hierboven beschreven vertrek bevonden zich twee personen, die men op het eerst gezicht in de beide portretten erkende, hoewel er jaren verloopen waren, sedert zij uitgeschilderd waren. Zooals altijd, wanneer de tijd de levende menschen veranderd heeft, begint men bij portretten uit de verledenheid de kunst van den schilder in twijfel te trekken, en eindigt met te gelooven, dat men er nooit zoo uitgezien heeft, alsof de uitdrukking van een gelaat, daargelaten nog de voortijlende tijd, niet met onze gevoelens, neigingen en denkbeelden verandert.

De man, thans in het midden der vijftig, rustte welgevallig in eenen leunstoel met eene hooge rechte leuning, en bladerde van tijd tot in eenen bundel schriften en rekeningen, terwijl zijne vrouw, tegenover hem, zich met spinnen onledig hield. Het eentonig snorren van het door haren voet gelijkmatig bewogen rad, brak alleen de stilte af, die in het vertrek heerschte. De gedachten van de spinnende schenen zich op een aangenaam onderwerp gevestigd te hebben, want zij sloeg den blik menigmaal op de kransjes tegenover haar, en dan zweefde een genoegelijk, doch tevens weemoedig glimlachje rond hare lippen. Langzamerhand werden hare bewegingen minder snel, haar voet bleef onbewegelijk rusten, en hare handen zonken werkeloos in haren schoot neder, terwijl haar blik onafgewend op de bloemkransjes gevestigd bleef; tranen kwamen in hare oogen.

- Dat lieve, lieve kind! sprak zij; als een kleine engel zag hij er uit, toen hij ons den ruiker gaf, en zijn gelukwensch stotterende opzeide; - och, Emanuel, ik zal het nooit vergeten. Het kwam mij werkelijk voor, alsof onze lieve Heer een zijner engelen op ons feest had gezonden, opdat wij ook zijner in ons geluk zouden gedenken.

- Ja, het is een lieve, aardige jongen, de kleine Wili, hernam de man, de papieren wegleggende, en hij heeft zijne woorden zeer juist van pas, zeer goed gezegd; de kinderen hebben zich over het algemeen zeer veel moeite gegeven,

- Wanneer men u zoo hoort spreken, zou men denken, dat gij geen hart hadt; gij tracht u anders te vertoonen dan gij zijt. Waarom doet gij dat? Gij misleidt hiermede toch niemand, en mij wel het allerminst.

[p. 69]

- Lieve Johanna, ik spreek zooals ik denk; de man kan niet gevoelen, zooals de vrouw en dat is ook geheel in orde.

- Wat veinst gij nu toch, Emanuel? Waarom kondt gij dan uwe tranen niet weerhouden eergisteren? Waarom was het u dan in zoo langen tijd niet mogelijk een enkel woord te spreken, en die welbestudeerde redevoering te houden, die gij op het leste veel beter afgaaft, omdat dan elk woord uit het hart kwam, en tot het hart ging.

- Omdat wij, menschen, van onze zenuwen afhankelijk zijn, Johanna, omdat wij die zenuwen niet zelven gemaakt hebben, en zij van uur tot uur slechter worden. Aldus worden wij door dingen getroffen, waarvan wij weten, dat zij enkel op misleiding gegrond zijn en zijn zullen: bijvoorbeeld door een gedicht, een tooneelstuk, en over het algemeen door tooneelvertooningen, terwijl wij ongetroffen voorbij de diepste ellende, nood, dood en wanhoop gaan, wanneer hare uitwendige vertooning onze zenuwen niet aandoet.

- Wij kunnen niet anders zijn dan onze lieve Heer ons geschapen heeft, hernam de vrouw met eenen zucht; Hij heeft ons ook de zenuwen gegeven, waarvan gij zooveel vertelt, en die men zelf niet kan zien, maar Hij wil zeker niet, dat wij daarom onze gevoelens zullen dwang aandoen, vooral wanneer zij goed en edel en daarenboven nog natuurlijk zijn.

- Dat heb ik ook niet beweerd, maar men kan ten laatste in louter gevoel wegsmelten, wanneer men het niet aan het verstand onderwerpt.

- En leert uw verstand u, om, na verloop van drie dagen, ons zilveren bruiloftsfeest te vergeten, waarop wij ons zoolang verheugd, onze kinderen en kleinkinderen zich zoo lang voorbereid, waaraan alle andere vrienden en bekenden deelgenomen hebben, waar wij zoo vroolijk en gelukkig waren, als menschen op onzen leeftijd dat met mogelijkheid zijn kunnen? Meent gij dat inderdaad, Emanuel?

- Gij begrijpt mij verkeerd, Johanna, en gij mocht dit toch niet doen, gij, die vijf en twintig jaren de getrouwe gezellin van mijn leven zijt geweest. Neen, ik wil niet vergeten, doch ik kan aan deze, even als zoovele andere herinneringen, geen grooter macht toekennen, dan zij verdient.

- Noemt gij onze zilveren bruiloft, die wij eerst eergisteren vierden, eene herinnering?

- Eene herinnering wordt alles, zoodra het tot het verledene behoort, en hiertoe gaat alles over op het oogenblik, dat het bestaat. Het tegenwoordige is op zich zelve een ondenkbare toestand, er is slechts verledenheid en toekomst. Elk punt van den tijd, hoe gering ook, dat zich van de toekomst afscheidt, vervalt tot de verledenheid, en elk tijdgedeelte der toekomst is meer waard dan duizend jaar der verledenheid, want het eerste behoort ons nog, terwijl het laatste nooit terugkeert; en, daarenboven, wat zijn duizend jaar, wat is een oogenblik! Veel, zeer veel, als het nog voor ons ligt, niets, allemaal niets, wanneer wij ze achter ons hebben.

- Zoo hebt gij vroeger nooit gesproken, Emanuel, hernam de deftige, oude dame, niet zonder zich ongerust te maken; en zoo ik al niet zeggen kan, waarin het verkeerde van uwe beschouwing is gelegen, zoo gevoel ik toch duidelijk, dat gij ongelijk hebt, en het bedroeft mij, u zoo te hooren spreken.

- Het verkeerde ligt altijd in het gevoel, en duistere gevoelens hebben het meeste schade en nadeel teweeggebracht.

- Wanneer gij gelijk hadt, zoo moest een ieder met elken dag ongelukkiger worden.

- Daarvoor hebben wij de leer van het leven na den dood, en de eeuwigheid met de nooit eindigende toekomst; hier op aarde is voorwaar de jeugd het eenige, ware geluk, en de ouderdom de onherstelbaarste van alle kwalen.

- Nu kan ik u het tegendeel bewijzen, Emanuel, zeide de vrouw, terwijl zij met drift opstond, en zijne hand greep; waren wij eergisteren niet zoo gelukkig als wij ooit geweest zijn; was ons hart niet zoozeer vervuld van vreugd en liefde, dat het die overmaat nauwelijks kon omvatten? Heeft ons onze gevorderde leeftijd verhinderd, dit geluk in volle mate te genieten? waarom moet dan de jeugd het eenige geluk zijn?

- Ons geluk, Johanna, bestond toch slechts in de herinnering aan de verledene, schoone tijden, die voorbij zijn, even als ons zilveren bruiloftsfeest nu ook voorbij is. Het heeft zich ook in het graf nedergelegd, dicht naast ons bruiloftsfeest, toen ik u, een aanvalig, bloeiend kind, in den vollen glans uwer jeugd naar de kerk geleidde. Nu blijft ons enkel de gouden bruiloft, Johanna, en wanneer die dag komen zal en het licht der zon, schitterend en helder als heden, deze bergen en dit dal zal verlichten, zal het de witte, marmeren steenen beschijnen, die men over de stofdeeltjes geplaatst heeft, die een tijd lang in den vorm van ons lichaam vereenigd zijn geweest; en wanneer nog eens zulk een tijdsverloop van vijftig jaren is voorbijgegaan, dan zullen ook die steenen verdwenen zijn, en met hen de herinnering aan ons uit het geheugen der menschen zijn geweken, zooals dit ons gaat met onze voorouders, die evenwel maar honderd jaren vroeger dan wij geleefd, zich verheugd en geleden hebben.

(Wordt voortgezet.)