De Vlaamsche School. Jaargang 25

De jonge grootvader.
VIII.

De ongesteldheid van Felix, waarschijnlijk het gevolg zijner aandoening over Leonie's voorgewende maagkrampen, zou verschrikkelijke gevolgen hebben. Den avond van de negen meimarkt hebben wij gezien, dat de echtelingen Pieters, uit hoofde zijner onpasselijkheid, hem waren gaan bezoeken. Het was niet, omdat hij beter was, zooals 't Roza meende, dat zij zoolang wegbleven, maar omdat zijn toestand verergerde: de dokter was gekomen, had hem seffens doen naar bed gaan en haastig om medicijnen gezonden. Eerst om tien ure kwamen de oude lieden te huis, gansch niet gerust gesteld over hunnen schoonzoon. Om middernacht werd er gebeld; zij hadden nog geen oog geloken. 't Was de meid van Felix, die hen weder roepen kwam: zij moesten zich haasten, wilden zij hem nog levend vinden. Seffens was heel het huis te been, uitgenomen Thomas, de eenige wellicht die gerust aan 't slapen was geraakt. Toen de baas en de bazin, met Karel en Roza, in de woning van Felix aankwamen, vonden zij alles in de grootste verwarring: de kinderen huilden, en Francisca lag in zwijm nevens het bed, waarop Felix zooeven onder de pijnlijkste krampen der cholera kwam te bezwijken. Allen waren als door den bliksem geslagen, en weldra vermeerderden hunne tranen en hun geschrei het tooneel van smart en wanhoop, dat wij vruchteloos zouden pogen te schetsen. Het waren moeder Pieters en Roza, welke het eerst hunne droefheid overwonnen. Zij brachten Francisca in eene andere kamer, trachtten de kinderen te stillen, en deden allen begrijpen, dat er nu andere plichten te vervullen waren. Leonie was er schier te gelijk met de Pieters aangekomen; ook zij kwam te laat om Felix nog levend te zien, en zij scheen de eenigste wier droefheid niet te bedaren was; Karel en Lieven moesten haar naar haar huis leiden.

De vreeselijke ziekte had alzoo haar eerste slachtoffer in Meulestede getroffen! De tijding er van verspreidde zich in de buurt en bracht overal de hevigste ontsteltenis te weeg. Elkeen deed met angst de vraag, of de schrikkelijke geesel, die reeds in ettelijke plaatsen van België woedde, ook Gent zou komen teisteren? En niet ongegrond bleek weldra die vrees te zijn. Denzelfden dag nog vielen er nieuwe slachtoffers; des anderendaags zag men de geneesheeren en de priesters verschillige huizen te Meulestede en aan de Muidepoort in en uit loopen. Den derden dag na 't overlijden van Felix stierf ook zijne rampzalige weduwe, de troostelooze Francisca, aan de kwaal. Vóór haar sterven had zij aan hare moeder, bazin Pieters, doen beloven voor hare kinderen als voor hare eigene te zorgen, en vooral... hen nooit onder de handen van hunne moei Leonie te laten komen. Ook, pas had de oude vrouw hare dochter de oogen gesloten, of zij nam hare kleinkinderen, Willem en Laura, bij de hand en bracht ze naar 't grootvaderlijk huis, waar zich reeds 't jongste meisje bevond. Helaas, nog wat anders bracht de goede vrouw mede: drie dagen later lag ook zij tegen de vreeselijke krampen der ziekte te worstelen, die nu volop aan 't woeden was.

[p. 36]

's Avonds had de bazin de eerste onpasselijkheid gevoeld, reeds 's anderdaags 's morgens werd zij berecht. Wat zag het er dan treurig uit in de anders zoo genoegelijke woning der Nieuwstraat. De kinderen van Francisca waren naar het huis hunner vaderlijke grootmoeder geleid; twee der knechten lagen reeds te huis met de ziekte; Lieven was de ziekenoppasser der buurt geworden, en onversaagd stond hij de meest getroffene en daardoor gevaarlijkste lijders bij; Sofia die, met moeder Pieters, Francisca had bijgestaan, deelde thans met Roza de zorgen aan 't ziekbed der bazin; Karel had meer dan werk genoeg met den baas wat te stillen, die als een wanhopige van de eene plaats des huizes naar de andere liep, zoodat Thomas alleen in den winkel zat. De jongen echter werkte zonder moed: niet alleen leed hij met het huisgezin, waaraan hij als een zoon verkleefd was, hij had ook twee dagen te voren zijne eigene moeder verloren!

Hij had nu een paar schoone laarzen op zijnen schoot.

- Is 't niet droef! zegde hij; acht dagen geleden moest ik Felix deze laarzen naar huis dragen, en nu ligt hij reeds vijf dagen onder den grond. Is 't niet droef! Wie had dat gepeinsd! Ik meende dood te vallen, als ik het 's morgens hoorde. Zoo'n braaf mensch! Hij heeft ze, och arme, maar eens aan gehad. 't Zijn nu de mijne, maar 'k zal ze bewaren, als ik er mag overschieten. Een mensch mag toch met zulke tijden niet veel schikken! Zie eens: Felix eerst, dan die engel van eene Francisca! Wie weet, ware zij met mij getrouwd... dan... maar 't is nu alzoo! Gods wille! zegt Sofia. En eergisteren mijne moeder, mijne arme, goede moeder, en morgen de bazin misschien, en overmorgen... och, wij moeten er allemaal aan, er zal niemand overschieten!...

Hij wreef zich 't bange zweet van 't voorhoofd en zette de laarzen vóór zich op het venster. Op dat oogenblik reed er een wagen voorbij met lange planken geladen.

- God helpt ons, murmelde Thomas, angstig voor zich ziende: planken voor doodkisten! Wie weet, of er de mijne niet bij is! Toe, Thomas jongen, maar aan 't werken, anders krijgt gij de ziekte van schrik.

En hij nam een paar opgezette schoenen vast en begon als gejaagd door te naaien. Maar nu kwam een priester ijlings voorbij het venster gestapt.

- Vreeselijk, murmelde Thomas; dat is voor iemand waarbij 't haastig is. Ze zeggen, dat sommigen op twee uren gepakt en weg zijn, en seffens naar 't kerkhof. Om drie ure, nam Jan Sterk nog gerust zijne koffie: om zes ure was hij reeds begraven! Br! Ik moet het uit mijn gedacht stellen, of ik krijg er wat van! Ik ga de luiken sluiten, dan zal ik niets zien en maar voortwerken!

Maar aan de deur gekomen, keerde Thomas terug; hij beefde als een blad en was bleek van schrik:

- Wat voel ik nu... zouden 't misschien krampen... och, 't gaat wat over... God zij geloofd!

Hij zette zich terug op zijnen stoel en haalde een papier uit den zak, dat hij eens ontvouwde, overlas, en dan weder toestak. 't Was iets op zegel.

- Als ik er aan moet, zuchtte hij, dan zal ik toch den troost mede nemen, dat mijne gespaarde centen in goede handen zijn... En 't is zoo heel goed!... De ondermeester heeft mij eene kopie gegeven, en ik heb ze met zooveel zorg nageschreven, dat er niet eene fout meer in was...

- Thomas, riep iemand van op den trap.

De knecht sprong haastig recht.

- Thomas, zei Sofia, die nu van den trap beneden kwam, wilt ge seffens eens eene boodschap doen voor de bazin?

- Zend mij waar ge wilt, antwoordde hij, ik ben tot uwen dienst: wij moeten er toch allemaal aan, Sofia!

- Ja, gij zijt een goede trooster, antwoordde de oude werkvrouw. Nu, 't is uwe schuld niet: ge kunt niet meer moed inspreken, dan gij er zelve hebt?

- Zijt gij dan niet bevreesd?

- Bevreesd! gij vraagt mij dat alle oogenblikken. Waarvan zou ik toch bevreesd zijn? Is Gods wille daar niet? En als God wil, dat wij sterven, vindt hij ons niet overal? Kent gij dan uwen catechismus niet, Thomas? Zeg mij eens: waar is God?

- In den hemel, op de aarde en op alle plaatsen, antwoordde Thomas eenvoudig.

- Dus, op alle plaatsen, zei de vrouw; zal hij u dan niet ook in alle plaatsen kunnen vinden en bewaren?

Zooals de meeste ongeleerde lieden putte Sofia, uit de weinige godsdienstige kennissen, die zij bezat, eene soort van berusting die, zij moge soms tot zorgeloosheid en onvoorzichtigheid leiden, haar thans echter wel van pas kwam.

- Maar ik vergeet, dat de boodschap haastig is, hernam Sofia; ga eens naar juffrouw Leonie en zeg haar, dat de bazin op sterven ligt en haar gaarne nog eens zou spreken.

- Reeds op sterven! zei Thomas haast schreiend, en hij ging, juist toen Karel met den baas langs de keukendeur in den winkel kwam gestapt.

- Kom niet boven eer ik u roep, zei Sofia tot hen: de bazin is wat in slaap geraakt, en gij weet: slaap is medicijn voor zieken.

Dit gezegd, spoedde zij zich terug naar boven.

Karel raapte een gevouwen papier van den grond, dat Thomas had laten vallen. Hij opende het en liet een lichten kreet van verbazing hooren, uitroepende; hier vind ik een testament, het testament van Thomas. Hij begon het te lezen met luider stem. Het was van den volgenden inhoud: ‘Ik ondergeteekende, Thomas-Quirinus Van Diest, geboren te Meulestede den 15ⁿ Juni 1813 en aldaar wanende als eerste schoenmakersknecht bij den heer Jan Pieters-Pauwels, meester schoenmaker in de Nieuwstraat n^r 5, hebbe heden, 15ⁿ Mei 1866, met volle verstand en overtuiging, de volgende laatste wilsbeschikkingen genomen.

Ik stelle aan en verklare tot mijn eenigen en algemeenen erfgenaam, bij volkomene uitsluiting van alle andere, die er volgens de wet mochten recht of aanspraak op hebben, den heer Karel Stoens, zoodat hij na mijn dood de wettige eigenaar zal worden van mijn huis te Zomergem met aanpalende landen, van mijn land te Mariakerke, van mijn geld, dat bij den notaris Mulders ligt; van mijne meubels, kleederen, en van de laarzen

[p. 37]

mij na den dood van den heer Felix Lamineur door Francisca geschonken: in één woord, van al wat ik bezit aan roerend en onroerend goed, zonder er aan iemand hoegenaamd rekening te moeten over doen. Alleen verzoek ik hem, de voornoemde laarzen altoos in eere te houden. Bovendien verzoek ik hem, mij te laten begraven, zooals het betaamt aan iemand die altoos eerlijk en braaf is geweest, en wat te zorgen voor de ziel van mijne moeder zaliger en voor de mijne. Aldus gedaan en geschreven met mijne eigene hand, den dag als boven. Th. Quir. Van Diest.’

- Een brave jongen, een goede zoon! riep Karel met tranen in de oogen, terwijl hij het papier weder toevouwde en het naast de laarzen op het venster legde.

- En hoe hij nog denkt aan onze Francisca zaliger en haren man, zei de baas ontroerd. 't Is waarlijk spijtig, Karel: wij waren hier zoo gelukkig, gelukkig met onze kinderen, gelukkig in onzen winkel, gelukkig in ons werk en nu!

- Zoo gaat het in de wereld, kozijn, zei Karel: niets blijft duren! Kom, kozijn, wij gaan nog wat in den hof; Thomas mocht komen, en hij zou aan ons gezicht bemerken, dat wij iets van zijn testament hebben gezien.

Zij verlieten het vertrek.

Intusschen was Thomas teruggekeerd. Hij was ongerust over het testament, dat hij in zijnen zak niet had weergevonden, en 't was met blijdschap, dat hij het kostbaar stuk op het venster vond. Weinige stonden later kwam Leonie aangestapt. Sofia opende 't kabinetje en trad er met haar binnen. Het onderhoud duurde slechts eenige minuten, maar toen Leonie weder verscheen lag er op haar gelaat een blos van vergenoegen, die hevig afstak met de droeve omstandigheden waarin men verkeerde. Beide begaven zich naar boven; een oogenblik later keerde Sofia met Roza naar beneden en richtte zich met haar naar den tuin. Zij vonden er Karel en den baas in 't prieeltje zitten.

- Wij komen u wat gezelschap houden, zei Sofia. Leonie is gekomen en de bazin wil wat met haar alleen spreken!... Kom, Roza, zet u hier ook wat.

- Hoe vindt Leonie mijne vrouw? vroeg de baas.

- Die heeft weinig kennis van zieken, antwoordde de vrouw, en zij bedroog zich waarschijnlijk over den toestand der bazin, want zij zegde, dat zij ze tamelijk wel vond.

- Hoe, zij bedroog zich, riep de baas angstig.

- Ik moet het u toch eens zeggen, baas lief, zei Sofia: gij moet u aan 't ergste verwachten, man: uwe vrouw heeft wellicht geene twee uren meer...

Zij moest de woorden: ‘te leven’ niet uitspreken: de baas was rechtgesprongen en wilde ondanks Karel naar binnen; Roza was met een lichten kreet ter aarde gestort.

- Onverstandig mensch! riep Karel, tusschen zijne snikken: is het zoo, dat gij zulke tijding brengen moet... Kozijn, bedaar, gij moogt de laatste stonden uwer vrouw niet pijnlijker maken, dan ze 't reeds zijn! Neen, gij moogt niet naar binnen!

- Mijne vrouw! kreet de ongelukkige man: laat mij er bij, laat mij met haar sterven!

- En uwe kleinkinderen, kozijn: moet gij niet blijven leven om voor hen te zorgen: zijt gij dan de laatste begeerte van nicht Francisca vergeten?

- Karel, schreide de man: ik weet niet, wat ik zeg, ik weet niet, wat ik doe!

- Moeder, zuchtte Roza, uit hare bezwijming opgewekt, laat ons... laat mij bij moeder gaan, bij nicht.

- Ik zal met Roza eens gaan zien, sprak Sofia, of Leonie niet haast gedaan heeft; daarna zal ik u beide komen roepen.

Zij nam het meisje bij den arm en trok met haar naar binnen: juist verscheen Leonie voor 't venster der kamer waar de bazin te bed lag, en wenkte met de hand.

- Roza, zegde Sofia, de bazin zal u straks een zeer ernstig voorstel doen in 't belang van den baas en van de kinderen van Francisca! Ik ben zeker, dat gij dit laatste verzoek uwer weldoenster niet zult afslaan! Tot straks!

Het meisje had met een knikje de laatste woorden van Sofia bijgestemd en had zich dan in den winkel op eenen stoel laten zakken nevens de tafel, waarop zij zich, het hoofd op de handen gedrukt, voorover legde.

Wij weten reeds, hoezeer Roza aan hare nicht verkleefd was; wij hebben gezien, hoe de zekerheid van deze tweede moeder te zullen verliezen haar had getroffen. De echt christelijke opvoeding, welke 't meisje genoten had, boezemde haar echter seffens het volle vertrouwen in op de vaderlijke beschikkingen der Voorzienigheid en zou haar steunen in den strijd tegen de rampen des levens. Na eenigen tijd in droeve gepeinzen verdiept te zijn geweest, stond zij op en begaf zich naar 't achterkamertje rechts, waar de zieke te bed lag. 't Was half donker in den gang, want alleen de deur van Karels slaapkamer - van voren, links, - stond open; al de andere deuren, zelfs de deur der ziekenkamer, waren dicht. 't Meisje stapte zachtjes voort en zou juist die deur openen, wanneer zij de stem van Leonie hoorde, die haren naam noemde. Als onwillekeurig bleef zij staan en luisterde.

- Voorzeker, sprak Leonie op fleemenden toon: Roza is een engel, door God in uwe woning gezonden. Wat gij in den tijd aan haar hebt gedaan door haar tot moeder te verstrekken, dat zal zij u thans vergoeden; nu gij in gevaar van sterven zijt, bazin, vervolgde Leonie, wil ik u niets verbloemen: bij ons zouden de schapen niet goed zijn; ik ben voor geene kinderen en hoe meer mijne moeder ze zou willen bederven, hoe strenger ik er zou op zijn!... Ze zijn ook reeds genoeg bedorven!

- o Zeg dat niet, antwoordde de flauwe, bevende stem der lijderes: het zijn.... zeer brave kinders, dat erkent iedereen. Nooit hebben wij er last van gehad!

- Dat komt misschien, omdat ik geene kinderen kan verdragen, hernam Leonie.

- Helaas, kermde de bazin: en is er dan... geen ander, beter middel?

- Een beter niet, geloof ik, antwoordde Leonie, maar een ander wel. Bij voorbeeld: de jongen en het meisje kunnen in eene kostschool worden gedaan; het jongste kan bij eene

[p. 38]

voedster worden besteed. Maar dan hebben de kinderen toch nog geen tehuis.

- Ik ben zoo bevreesd voor kostscholen, sprak de bazin nauw hoorbaar.

- Zoodat er u, zei Leonie, maar één goed middel overblijft voor de kinderen, voor uwen man, en voor Roza: dat is Roza.

- Och arme! onderbrak haar de bazin weder, ik durf haar dit offer niet vragen.

- Ik weet niet, vervolgde Leonie, waarom gij dat voor Roza eene opoffering heet. Zij bemint den baas, zij bemint de kinderen, en de baas en de kinderen zien uit geene oogen dan uit de hare... En zou zij zelve niet goed varen door met den baas te trouwen?

Op het woord ‘trouwen’ kwam er als eene wolk voor Roza's oogen. Zij bracht de hand aan heur hart, en, met de andere aan den muur leunende, wankelde zij naar de kamer van Karel, die, gelijk wij gezien hebben, juist open stond. Daar liet zij zich voor een kruisbeeld op de knieën vallen en bad.

Zij stond recht, toen zij de deur der ziekenkamer hoorde openen: het was Sofia, die naar beneden ging; zij kwam al spoedig terug met den baas en Karel. Roza herstelde zoo goed mogelijk de wanorde harer kleederen, wreef hare tranen weg en stapte juist uit de deur om hen te volgen, wanneer Leonie uit de ziekenkamer trad en haar teeken deed van te blijven staan; 't meisje naderende, drukte zij haar de handen en trok vervolgens met haar terug in de kamer van Karel.

- Uwe nicht heeft nog slechts weinige stonden te leven, zegde zij: Sofia durft het verzekeren.

Roza bekeek haar droef, maar antwoordde niet: zij kon geen woord uitbrengen.

- Zij heeft mij belast, hernam Leonie, u over iets te komen spreken: zet u voor een oogenblik neder en schep wat moed.

Het meisje zette zich op den stoel welken Leonie haar aanwees.

- Uwe nicht wil, eer zij sterft, vervolgde Leonie, het geluk verzekeren van al wat zij bemint en waarover zij nog ongerust moest zijn. Dat zijn vooreerst hare kleinkinderen, de weezen van onzen Felix zaliger, en om over die te spreken heeft zij mij, als zijnde de eenige moei langs vaders zijde, doen roepen. Dan is 't nog haar man, de goede oude baas, en gij. Over Karel weet zij, dat ze volkomen gerust mag zijn. Zij heeft zoo iets beschikt, dat ik volkomen goedkeur, en dat gij allen insgelijks zult moeten goedkeuren, want het brengt alles ineens ten goede. Eer ik u nu zegge, wat het is, moet ik weten of uwe nicht niet vruchteloos op uwe dankbare (Leonie drukte op dat woord) medehulp heeft gerekend: of gij van uwen kant haar plan - want 't is een plan, - zult doen lukken... of mislukken, of gij haar laatste verzoek zult weigeren.

- Nicht weet wel, antwoordde Roza, dat ik haar nooit iets weiger!

- Braaf zoo! zegde Leonie, zichtbaar tevreden. Nu dan: zij zou willen, dat gij na haren dood haar vervangen wildet bij haren man en bij hare kleinkinderen. Gij bemint ze, zij beminnen u... zij begeert dat gij de tweede vrouw wordt van den baas!

Roza deed geweld om hare ontroering te bemeesteren: zij opende de lippen om ‘ja’ te zeggen, maar die poging mislukte.

- Zult gij die laatste begeerte volbrengen? vroeg Leonie.

Het meisje had de oogen terug op het kruisbeeld geslagen en antwoordde niet seffens. Na een oogenblik echter spande zij eene uiterste poging in, stond op en, de rechterhand naar het Christusbeeld stekende, sprak zij met klem:

- Dat God mij hoore: als dat de begeerte mijner nicht is, en kozijn en Karel tevreden zijn, ja, ik zal die begeerte volbrengen!

Leonie bezag haar verwonderd: hare tranen vloeiden niet meer en hare blikken hadden de gewone vastheid en helderheid als ineens herkregen. De plicht zegepraalde over 't gevoel; het offer was volbracht. Maar toch had zich over Roza's gelaat eene doodsche bleekheid verspreid; wellicht voelde zij thans, hoe alle geluk voor haar was verdwenen. Die bleekheid ontging Leonie geenszins. ‘Hoe beminde zij hem!’ murmelde zij tot zichzelve.

- Gij zijt inderdaad een engel, zegde zij, Roza omhelzende. Kom nu, uwe nicht wacht. Niet zonder reden zal zij gerekend hebben op uwe dankbaarheid.

Roza sidderde eens, doch zij greep moedig den arm van Leonie:

- Laat ons gaan, zegde zij.

Zij gingen en vonden de bazin recht zitten in haar bed, door Sofia ondersteund. De baas, voor het bed geknield, besproeide de hand zijner vrouw met tranen. Roza bleef getroffen staan in de deur.

- Roza, zult gij nu den moed verliezen? zegde eene zachte stem. Het was de stem van Karel, die aan het voeteneinde der bedstede stond.

Die woorden waren eene opwekking voor Roza. Zij richtte zich naar de bazin, en hare hand vattende, knielde zij nevens den baas op den grond.

Vrouw Pieters, in dezen oogenblik, die den dood voorafging, scheen geene pijn te gevoelen.

- Roza, zoo sprak ze met flauwe stem, heeft Leonie u gezegd wat ik...

De woorden wilden de oude vrouw niet uit de keel. Zij drukte echter lichtjes de hand van het meisje, als wilde zij daardoor aan deze doen begrijpen, wat zij niet zeggen kon.

- Welnu, Roza, klonk weder de stem van Karel: gij hebt nicht verstaan, niet waar? Kozijn is tevreden en ik heb aan nicht voor u reeds verzekerd, dat gij niet een stond zoudt hebben geaarzeld om u aan 't geluk harer geliefden te wijden: om eene zorgvuldige vrouw voor kozijn, eene teedere moeder voor de kinderen te worden!

- Ik heb het reeds aan God beloofd, zegde 't meisje, de hand der oude vrouw kussende, en ik beloof het u en Hem hier nogmaals.

- Goed, zegde zij. En nu... zal ik gerust sterven! Roza, moge God u... En gij, Karel...

En hare oogen schenen zich nu naar den jongeling te richten; hare lippen wilden voortspreken, maar zij bleven machteloos.

[p. 39]

Zij wendde hare beide armen naar hem, hare handen sloten zich samen als tot eene bede... en dan vielen zij neder, twee tranen rolden langs hare wangen, een laatste droeve lach misvormde haren mond. Roza had haar reeds in de armen gegrepen; Sofia kwam luidop biddend met de gewijde kaars toegeloopen... 't Was te laat: de bazin was dood!

En de wensch van Leonie was tevens vervuld: Roza was bij Karel uit den weg geruimd.

(Wordt voortgezet.)

E.M. Meganck.