De Vlaamsche School. Jaargang 25

[p. 6]

Veertien dagen te Parijs.
Schetsen van binnen en buiten de tentoonstelling.
IV.

Het was in al de dagbladen met veel ophef aangekondigd dat de groote waterspelen heden Zondag te Versailles zouden plaats hebben, en dewijl wij toch voornemens waren, dit beroemde koningsverblijf den eenen of anderen dag met een bezoek te vereeren, besloten wij deze gelegenheid te baat te nemen. Er waren nog meer menschen die zulks deden, en het was ons volstrekt onmogelijk op den tram te geraken; wij waren gedwongen, ons naar het spoor te laten brengen, waar wij, na ongehoorde pogingen om door de menigte heen te dringen, eindelijk een paar kaartjes konden bekomen.

Goddank! daar zijn wij nu goed en wel op den trein gezeten, en vooruit gaat het stoomtuig, immer vooruit, in duizelige vaart, voorbij de heerlijkste landouwen, voorbij Suresne, waar alle jaren, op 15 Augustus, het deugdzaamste meisje tot rozenmaagd wordt gekroond, voorbij het machtige fort de Mont-Valerien, voorbij het lieve dorp Sèvres, waar het alom gewaardeerde porselein wordt gemaakt, voorbij schoone lusthoven, tot wij eindelijk, na drie kwart uurs rijdens, te Versailles aankomen.

Het was omtrent 11 ure toen wij het prachtige kasteel hadden bereikt. Men had ons wijs gemaakt dat de waters van 1 tot 4 ure zouden spelen; maar bij onze aankomst begon dit spel onmiddellijk. ‘Dat was een geluk!’ zal men wellicht zeggen. Och, neen, het was eigenlijk geen geluk; want het waren de fonteinen niet die opengezet waren, maar wel de wolken die waren losgebroken; de waters speelden van boven: er viel ons eene malsche regenvlaag op het hoofd, zoodat wij spoedig eene wijkplaats zochten in de ruime zalen van het kasteel. Het wemelde er waarlijk van Vlamingen: Antwerpenaars, Gentenaars, Brusselaars enz.; wij hoorden er meer Vlaamsch dan Fransch spreken en ontmoetten er vele vrienden en bekenden uit onze moederstad.

Wij volgen de menigte en wandelen door de vorstelijke zalen, voorbij de honderde groote schilderijen, die u allen doen herinneren aan Frankrijks roem, aan Frankrijks grootheid. Portretten van maarschalken, koningen en vorstinnen, slagvelden en belegeringen, bloed en moord in overvloed. Wij die hoegenaamd geene liefhebbers zijn van al die militaire glorie, stappen er schier achteloos voorbij, slechts du en dan een oogenblik stilhoudend voor een doek van Gallait of Ary Scheffer; van de beide Vernets is er ongelooflijk veel broddelwerk te zien. Aan Lodewijk XIV is eene gansche zaal toegewijd, waar de inpalming van een gedeelte van ons land, als door hem gepleegde heldendaden, wordt verheerlijkt. Het was die wellustige koning Lodewijk XIV, welke het paleis van Versailles tot zijne verblijfplaats deed bouwen; de onkosten er van beliepen omtrent de 400 millioen; aan het onderhoud werd door zijne opvolgers ongeveer nog eene dergelijke som besteed. De uitgebreide schilderijen-verzameling, door Lodewijk Philips aangelegd, heeft ruim vijftien millioen gekost en werd nadien nog gedurig vermeerderd.

Wij hebben lang genoeg door de zalen gewandeld, en dewijl de lucht is opgeklaard en de zon door de wolken komt piepen, verlaten wij het paleis en gaan in den hof eens kijken of de waters nog niet aan 't spelen zijn. Wij zagen er eene menigte volks bij elkander staan en dachten: ‘ha! nu zal 't gaan beginnen.’ Naderbij komend, bemerkten wij daar den fameuzen kapitein Boyton, die kwam aangezwommen in het groote kanaal, dat eene lengte heeft van 1520 meters. Behalve dit kanaal zijn er ook talrijke groote vijvers, allen versierd met beeldengroepen van zeegoden en nymphen, welke heele watergolven zouden moeten uitspuiten, maar dit nu juist niet willen doen, wellicht omdat wij er omtrent zijn.

Het aanbrengen van al dit water in den hof heeft niet alleen eene massa geld, maar ook vele menschenlevens gekost, want te Versailles zelve was er geen aanwezig, en Lodewyk XIV wilde kost wat kost water hebben. Om aan die koninklijke gril te voldoen, werd de rivier de Eure met ongelooflijk veel moeite bijna teenemaal verlegd en naar Versailles gebracht. Aan dit reuzenwerk werden niet minder dan 36,000 man aanhoudend gebezigd, en door den langen duur en het overtollige werk dat er van hen werd vereischt, stierven er velen dier ongelukkigen. De dooden en zieken waren zoo talrijk, dat ze bij nachte in stilte op rijtuigen werden weggevoerd.

Het groot Trianon, dat men verder op in den uitgestrekten hof aantreft, is een afzonderlijk kasteeltje, waarin schoone moderne schilderijen en beelden, alsmede kostbare meubelen te zien zijn. Lodewyk XIV deed dit paleis bouwen voor zijne gunstelinge, de befaamde weduwe van den dichter Scarron, beter gekend onder den naam van Madame de Maintenon, met welke hij later een geheim huwelijk sloot. Zij was eene heerschzuchtige vrouw en het griefde haar diep, dat ze niet tot koningin werd verklaard. Van protestantsche ouders geboren, was zij tot de Roomsche Kerk overgegaan, en door haren invloed op den koning heeft zij er niet weinig toe bijgedragen, om dezen te doen besluiten het edict van Nantes in te roepen, waarbij al hare vroegere geloofsgenooten uit Frankrijk werden verbannen, en meestendeels de wijk namen naar Engeland en Holland.

Wanneer men het groot Trianon gaat bezichtigen, moet men aan de deur een poosje staan wachten tot er een hoopje bezoekers bijeen zijn. Alsdan worden allen binnengelaten en rondgeleid door eenen bediende, welke voorop stapt en bij het binnentreden van elke kamer roept: ‘Dit is de slaapkamer van Lodewijk XIV! Dit is de werkkamer van Lodewijk XIV! Dit is de ontvangstkamer van Lodewijk XIV!’ enz. enz. Kortom, het is al Lodewijk XIV dat de klok slaat.

Eenige honderde stappen verder in den hof komt men aan het klein Trianon, een ander paleisje, dat Lodewijk XV heeft doen bouwen voor zijne gunstelinge de beruchte schoone lichtvink Marie-Anna Vaubernier, dochter van een armen tolbeambte. De graaf Du Barry, een adellijke wellusteling, haalde haar uit een huis van ontucht, nam haar tot vrouw en bracht haar aan het hof, waar zij welhaast de aandacht wist tot zich te lokken van den verwijfden vorst, en dit gelukte haar te gemakkelijker, dewijl eene andere beruchte lichtvink, Joanna

[p. 7]

Poisson, hem niet lang te voren door den dood was ontrukt geworden. Deze was insgelijks een gemeen burgermeisje, dat, getrouwd zijnde, door alle soort van kuiperijen, tot het hof had weten toegang te verkrijgen en de gunstelinge te worden van Lodewijk XV, die haar met rijkdom en aanzien, ook den titel schonk van markiezin de Pompadour. Men ziet het, de ontucht was sedert lang in Frankrijk op den troon gezeten, en van daar was zij tot in al de standen der samenleving doorgedrongen. Deze ontzenuwde koning, die in ongebondenheid en schande had geleefd, moest tot zijne welverdiende straf ook van eene schandelijke ziekte sterven: voor zijnen dood zag hij zijn vleesch reeds verrotten en in brokken van zijn lichaam vallen.

Het kasteel van Versailles was ook de geliefde verblijfplaats van Lodewijk XVI, die bij zijne komst aan het bewind, onmiddellijk madame Du Barry in een klooster deed steken en het hof van al die schandalen reinigde. In 1793 viel haar hoofd onder het mes der guillotien. Marie-Antoinette verbleef bij voorkeur insgelijks in het klein Trianon. In tegenoverstelling met de koningin, hield Lodewijk XVI niet veel van feesten; hij had liefhebberij in het smedersambacht en legde zich met iever op het slotmaken toe.

Op onze wandeling in den hof vernemen wij, dat er nog altijd geene quaestie is van waterspelen en een bediende zegt ons dat ze eerst ten 9 ure 's avonds zullen plaats hebben. De noorderwind blies evenwel al te vinnig om tot zoolang te wachten en wij besloten naar Parijs terug te keeren. Alvorens echter het kasteel vaarwel te zeggen wilden wij nog eerst de tooneelzaal bezichtigen, welke thans tot vergaderzaal der afgevaardigden wordt gebezigd. Een bediende wees ons de plaatsen aan waar Gambetta, J. Favre en L. Blanc zetelden en waar Thiers gezeten had. Ik was zoo vermoeid, dat ik op eene fluweelen bank een beetje ging uitrusten; maar dit rusten mocht niet lang duren: zoo haast de bediende mij in het oog kreeg, kwam hij spoedig tot mij en verzocht mij beleefdelijk, wel te willen rechtstaan; want, och! ontheiliging! zonder het te weten was ik, eenvoudige sterveling, op de bank der ministers van Frankrijk gaan zitten!

Het was in deze tooneelzaal dat op 1 October 1789, door de officiers van de lijfwacht, aan degenen van het ter versterking naar Versailles ontboden regiment Vlaanderen, een schitterend verbroederingsfeest werd gegeven. Toen de hoofden door den wijn waren verhit, verscheen er Lodewijk XVI, die pas van eene jachtpartij was teruggekeerd, en ook Marie-Antoinette liet er zich niet wachten. Alsdan kende de geestdrift der feestvierders geene palen meer en in hunne opgewondenheid zwoeren allen voor den koning en de koningin hunnen laatsten druppel bloed te zullen vergieten. Een paar dagen nadien werd dergelijk feest nogmaals herhaald.

Al dit gefeest leidde tot niets en was zelfs hoogst onvoorzichtig te noemen, ten aanzien van de vooringenomenheid, die er tegen het hof bestond. Te Parijs was men ten uiterste gebelgd, omdat er soldaten naar Versailles waren ontboden, en dat de koning de wet op de rechten van den mensch, welke door de Nationale Vergadering was gestemd, niet gewillig goedkeurde, werd hem zeer euvel genomen. Al dit misnoegen groeide nog merkelijk aan door de ongewone duurte van het brood. Den 5ⁿ October 's morgens vroeg, schoolden er eenige honderde vrouwen te zamen om de winkels der bakkers te bestormen; maar dewijl zij er geen brood vonden, wisten zij in het stadhuis te dringen en de stormklok te doen luiden. Nu kwam al het gemeen gepeupel uit de voorsteden spoedig te been, en de woedende vrouwen, met handvlegels, bezemstokken, pieken en pistolen gewapend, besloten bij duizende naar Versailles te gaan en aan het hof brood te vragen.

Ten 11 ure zette die zonderlinge stoet zich in beweging, onder het geleide van zekeren Maillard, die zich bij de bestorming der Bastille had onderscheiden, en vergezeld door een groot aantal spitsboeven, schurken en dieven, welke bij dergelijke gelegenheid niet wilden ontbreken. Om aan de betooging een krijgshaftig aanzien te geven, werden er een paar kanonnen medegevoerd en de beruchte Théroigne de Méricourt was in loshangende haren, met eene piek gewapend, schrijlings op een der affuiten gezeten. Het was 3 ure toen dit Amazonenleger te Versailles aankwam, waar eene deputatie der best gekleede vrouwen en meisjes in het paleis bij den koning werd toegelaten, die hen zeer vriendelijk ontving en stellig beloofde, dat er krachtdadige maatregelen zouden worden genomen om Parijs van genoegzame levensmiddelen te voorzien. Al het brood dat men vinden kon werd onder hen uitgedeeld en een vijftigtal keerde getroost huiswaarts. Doch het schuim, dat verre weg de overgroote meerderheid uitmaakte, bleef en verspreidde zich in de straten van Versailles, waar het voor den hevigen slagregen eene wijkplaats zocht.

Intusschen was de generaal La Fayette met de nationale garde van Parijs ter plaatse gekomen, om de orde te handhaven en het hof te beschermen, zoo heette het ten minste. Er werden eenige, doch geene voldoende maatregelen genomen. Het was reeds 2 ure toen de benauwde koninklijke familie zich ter ruste kon begeven, welke rust echter spoedig op eene vreeselijke wijze moest worden gestoord. De eerste uren liepen nog al kalm voorbij, maar rond 6 ure 's morgens vonden eenige bandieten, die rondom het kasteel dwaalden, eene van de zijpoorten open en onbewaakt. Zij gingen daarvan aanstonds hunne gezellen verwittigen en nu kwamen er onmiddellijk met honderde gewapende schoeljes toegestroomd. Zij drongen bij gansche hoopen het kasteel binnen en overvielen de lijfwachten, welke den grond voet voor voet heldhaftig verdedigden, doch het onmogelijk tegen het immer aangroeiend getal der overweldigers konden volhouden. Vele soldaten werden in de gangen, op de trappen en voor de deuren der kamers vermoord; een der monsters, Jourdan genaamd, sneed, in zijne razernij, van een paar hunner de hoofden af en stak ze op pieken, welke als zegeteekens werden rondgedragen!

Het was vooral op Marie-Antoinette dat de bandieten het hadden gemunt. Zij riepen luide: ‘Wij willen het vel der koningin hebben!’ De koning, door het gerucht ontwaakt, dacht het eerst aan haar en poogde haar ter hulp te snellen; maar dit was hem niet mogelijk: het kasteel was vol gewapende

[p. 8]

mannen; de soldaten der lijfwacht weken vechtend van zaal tot zaal achteruit. Nog altijd werd de toegang tot de vertrekken der koningin verdedigd, doch men kon niet langer den hoop woestelingen weerstand bieden, die met dolken, bijlen, pieken en pistolen gewapend, immer voorwaarts drongen. Een der lijfwachten, Miomandre genaamd, had aan de deur post gevat van de zaal, palende aan hare slaapkamer. Hij vocht als een leeuw, doch

Kasteel van Versailles.

eindelijk zwaar gewond zijnde, rukte hij met eene laatste krachtinspanning de deur open, roepende: ‘Redt de koningin!’ Marie-Antoinette was, doodelijk beangst van haar bed opgestaan en half gekleed snelde zij hare kamer uit, tot hare nog weinige verdedigers smeekend: ‘Mijne vrienden, mijne lieve vrienden, redt mij, redt mijne kinderen!’ Zij gelukte er in, zich in veiligheid bij den koning te voegen.

Toen La Fayette, die ook een weinig rust was gaan nemen eindelijk op het kasteel verscheen, had hij zeer veel moeite om, de moorderij te doen staken. Alle gevaar trotseerend, redde hij verscheidene soldaten der lijfwacht uit de handen van het woedende grauw en beveiligde de koninklijke familie, welke hem als haren redder dankte.

Op het binnenplein, voor het paleis, duurden de woelingen inmiddels voort; om de menigte tot bedaren te brengen verscheen La Fayette met den koning op het balcon, en onmiddellijk stegen nu de kreten: ‘Leve de koning! Leve La Fayette!’ uit honderde monden; doch tevens werd er krachtdadig op aangedrongen, dat de vorst mede naar Parijs zou gaan en daar verblijven, in welk gewelddadig verzoek de koning eindelijk moest toestemmen. Ook toen La Fayette met Marie-Antoinette op het balcon kwam en haar eerbiedig de hand kuste, werd er: ‘Leve de koningin!’ geroepen, en nu werd alles spoedig tot de afreis gereed gemaakt.

Die voor de koninklijke familie zoo smadelijke reis begon ten 1 uur. De Nationale Vergadering had eene deputatie van honderd leden gezonden, om den koning te vergezellen. Eene talrijke bende woestaards was met de hoofden van de twee vermoorde soldaten der lijfwacht, op pieken gestoken, reeds voorop naar Parijs getrokken. Evenwel schat men dat het rijtuig, waarin de koninklijke familie gezeten was, nog door ruim 20,000 personen omringd en gevolgd was. De nationale garden van Parijs stapten vooruit, elk met een brood op de punt der bajonet. Op hen volgden mannen met pieken, werklieden uit de voorsteden, havelooze vrouwen met soldatenmutsen op het hoofd en meestal te paard gezeten, onder de aanvoering van Théroigne de Mericourt. Onmiddellijk voor het rijtuig des konings, reden er wagens met meel geladen en met eiken takkenversierd. Vervolgens kwamen de krijgslieden en de soldaten der lijfwacht te voet en bloothoofds, door het joelende volk omringd en als gevangenen beschouwd en opgebracht. Twee gewonde soldaten werden aan den arm voortgeleid. Er werd gezongen en gedanst, en de van vreugde dronken vrouwen schreeuwden in dollen overmoed: ‘Het zal ons nu aan geen brood meer ontbreken, want wij brengen den bakker, de bakkerin en het bakkersgastje mede.’

Men zal de folteringen begrijpen, welke de koninklijke familie, bij het hooren van die kwetsende woorden lijden moest! en het scheen dat de natuur behagen schepte bij het beschouwen van dien bloedigen hoon: den vorigen dag en nacht had het bijna aanhoudend gestortregend; maar nu was het een der schoonste nazomerdagen die men wenschen kon. De zonne goot van boven hare schitterende stralen als gouden stofzand tusschen de takken van het geboomte; maar het koningschap door Gods genade werd op dezen dag van zijn overeeuwschen verblindenden glans beroofd. En slechts langzaam, zeer langzaam vooruit op de baan bewoog zich die onmetelijke menschenmassa, de koninlijke familie als gijzelaars met zich voerende.

Het was omtrent 6 ure, toen het rijtuig voor het stadhuis stil hield, waar de koning en de koningin, als eene honende spotternij, door den meier Bailly werden welkom geheeten te Parijs. Vandaar werden ze naar de Tuileriën gebracht, waar geene hoegenaamde toebereidselen voor hunne ontvangst waren gemaakt: want het was schier eene eeuw geleden dat de vorstelijke familie daar nog had verbleven.

Van dezen dag af begonnen de hovelingen en edellieden, in groot getal Frankrijk te verlaten, en in den vreemde tegen hun vaderland samen te zweren.

(Wordt voortgezet.)

J. Staes.