De Vlaamsche School. Jaargang 24

Veertien dagen te Parijs.
Schetsen van binnen en buiten de tentoonstelling.

III.

Eene der oudste kerken van Parijs is voorzeker wel degene van Saint-Germain-l'Auzerrois; volgens men zegt klimt haar oorsprong op tot de vi^e eeuw. In 886 werd zij door de Noormannen verwoest en eerst lang nadien door koning Robert uit hare puinen heropgericht. In de volgende eeuwen onderging zij nog eenige veranderingen en gelijk zij daar nu voor ons staat dagteekent zij van in het begin der ^xvie eeuw. Op onze morgen wandeling treden wij er binnen; maar behalve eenige fraaie muurschilderingen, is er niet veel merkwaardigs in te zien. Wij knielen er neder en bidden den goeden God, dat hij zijne menschenkinderen wat meer echt christelijke gevoelens jegens elkander zou in het hart storten; want aan dit kerkje is eene herinnering verbonden, welke op de met bloed bemorste bladzijden van de geschiedenis der onverdraagzaamheid tot eeuwige schande der menschheid voor iedereen te lezen staat.

Het was in den nacht van 24 Augustus 1572, dat door het klokgelui uit het linker torentje van gemelde kerk het sein gegeven werd tot de gruwelijke moorden van de Hugenoten. De sluwe koning Karel IX, door zijne wraakgierige en heerschzuchtige moeder, Catharina de Medicis, daartoe aangezet, had die machtige partij, voor welke hij meer dan eens het hoofd had moeten buigen, op eene verraderlijke wijze naar Parijs gelokt, en, om zijn misdadig voornemen des te beter te bedekken, gaf hij zijne zuster Margaretha ten huwelijk aan het opperhoofd der Hugenoten, den nog jongen prins van Bearn, die later koning van Frankrijk worden moest, onder den naam van Hendrik IV. Alles had den schijn van eene rechtzinnige verzoening, en op het gegeven koninklijke woord betrouwende, waren talrijke edellieden en legeroversten met den admiraal de Coligny naar de hoofdstad gekomen. De moeder van den prins van Bearn, welke haren zoon had willen vergezellen, de verdorvenheid van het hof ziende en nog altijd argwaan koesterende, gaf

[p. 197]

haar voornemen te kennen om de stad te verlaten; doch zij had er den tijd niet toe; zij werd, natuurlijk op hooger bevel, vergiftigd en stierf schielijk.

Niettemin werd het huwelijk van het jonge paar gesloten en de feestelijkheden, welke te dier gelegenheid gegeven werden, waren inderdaad schitterend en duurden verscheidene dagen. Maar intusschen waren al de beschikbare troepen naar Parijs ontboden, volgens men beweerde om de rust te handhaven, en den 23ⁿ Augustus gaf de koning het ijselijk bevel, de gansche stad door, al de Hugenoten, zonder onderscheid van rang of stand, om hals te brengen. De slachterij begon dan ook reeds ten 2 ure 's morgens, toen de al te licht vertrouwende bezoekers in diepe rust waren gedompeld. Het eerste slachtoffer was de admiraal de Coligny; in zijn bed overvallen en doodgestoken, werd zijn lijk door het venster op de binnenplaats geworpen van zijn hotel, dat in de rue des fossés St.-Germain-l'Auxerrois gelegen was. De meesten zijner edellieden ondergingen met hem hetzelfde lot. Velen der ongelukkigen kwamen half gekleed op de straat gevlucht; doch daar werden ze onbarmhartig neergesabeld en doorstoken; opdat er geen enkel zou ontkomen, bleven de poorten der stad gesloten. Menigeen liep in de richting der Seine, trachtende langs daar aan de bloeddorstige beulen te ontsnappen; maar de koning was zoo eerloos dat hij zelve van uit den Louvre op hen schoot, gedurig roepende: ‘Sla dood! Sla dood!’

Toen het dag geworden was, lagen er overal hoopen met lijken; het bloed dreef langs de straten, en de onmenschelijke Catharina van Medicis vond dit schouwspel zoo aanlokkend, dat zij er met hare eeredames kwam naar zien. Die moorderijen duurden de gansche week onafgebroken voort en werden eerst gestaakt toen er geene slachtoffers meer te vinden waren. Slechts enkelen waren langs de daken der huizen kunnen ontsnappen aan het lot dat hun te wachten stond. Men schat dat er omtrent de 6000 waren om hals gebracht. Die bloedige tooneelen zijn in de geschiedenis gebrandmerkt onder den naam van ‘de moorderijen van den St.-Barthelsnacht.’

Maar wenden wij onze gedachten af van die bezoedelde herinneringen en laat ons liever terugkeeren naar de algemeene tentoonstelling, waar de onderscheidene volken met hunne kunsten en nijverheden in een vredelievenden strijdkamp zijn getreden, welken wij van harte komen toejuichen, in de stellige hoop dat daaruit voor de gansche wereld veel goeds zal voortspruiten.

Wij hebben gezien dat het kleine België, in de verschillende vakken der schilderkunst, op eene voortreffelijke wijze vertegenwoordigd is; slechts één vak ontbreekt teenemaal, namelijk de kerkschildering. Het spijt ons waarlijk dat wij van de heeren L. Hendrix, Ed. Dujardin of Guffens en Swerts, welke daarin eene befaamdheid hebben verkregen, niets hebben aangetroffen. Wij vinden van hen geen enkel doek, maar van Dujardin wel een ‘boek,’ getiteld: De verdeelingen, bewegingen en beengestel van 's menschen lichaam, gelijk zij in de koninklijke academie van Antwerpen door hem onderwezen worden. Dit zeer nuttig werk bevat zeven groote platen, met den noodigen uitleg in het Vlaamsch en in het Fransch. Overigens, goede waar prijst zich zelve; het boek heeft geene aanbeveling noodig, want het is reeds voor de derde maal uitgegeven en belooft nog vele jaren voor de kunststudiën van pas te komen.

P. De Craene heeft twee geschilderde glasramen tentoongesteld: De aanbidding der herders en St- Jan, de eerste in den stijl der xiii^e en de tweede in dien van de xv^e eeuw. Beiden maken effect en zijn goed van toon. - J. Capronnier gebruikt steeds dubbel glas en bekomt alzoo veel kracht in zijne tonen. Zijn geschilderd venster, in den stijl van de wedergeboorte der kunst, verbeeldt den H. Rochus aan den Paus voorgesteld, en is voor de St.-Jacobskerk van Antwerpen bestemd. Het raam van H. Dobbelaere, De vinding van het H. Kruis, voor de kerk van Assche, verdient insgelijks gemeld te worden, alsook de sierlijk geëmailleerde medaillons van L. Pluys, wiens talent voor dergelijk werk sedert lang gekend is.

De gebroeders Goyers, van Leuven, hebben een sierlijken predikstoel tentoongesteld, benevens een verdienstelijk beeld der H. Maagd met het kind Jezus. De predikstoel, in den ojivalen stijl der xiii^e eeuw, is voor de nieuwe St.-Josephskerk te Leuven bestemd.

Met onze houtsnede is het zeer mager gesteld; S. Pannenmaker prijkt er met een viertal schoone stukjes en de heer Ed. Vermorcken, leeraar aan Antwerpens academie heeft tal van proeven in het uitmuntend schoone werk van wijlen L. Minard, van Gent, dat men in de uitstalling van den heer Van Doosselaere, drukker van Gent, aantreft. Ruimer bedeeld is onze koper- en staalgravuur. J. Michiels bekleedt in dit vak den voorrang met den alom gekenden en gewaardeerden Blinde, naar Dyckmans, waarlijk een juweeltje der hedendaagsche graveerkunst, en met de prachtige Oprichting van het kruis, naar Rubens, welke schoone plaat, zooals men weet, door wijlen E. Corr aangelegd en begonnen is. - Verder merken wij nog op: eene gravuur van J. Steynen, naar eene schilderij van C. De Vos; alsmede gravuren, sterkwater-, steendruk- en andere platen van J. De Mannez, M. Vermeiren, A. De Biseau, L. Lenain, Biot, Tuerlincx, Numans en Danse; aquarellen, teekeningen en bouwplans van verschillenden; medailles van Wiener; schoone in koper gedrevene schotels en andere voorwerpen van J. Labaer en A. Arens, enz. enz. Wij schrijven dit ‘enz. enz.’ opzettelijk, want wij zouden waarlijk al te wijdloopig worden, indien wij alles moesten opsommen wat er te zien is.

Van de Belgische zalen stappen wij over naar de Hollandsche, en dit te gemakkelijker dewijl ze bijna aan elkander palen. Overigens, wij hebben geene voorkeur voor de kunst van dit of dat land; de kunst zal ons altijd welkom zijn, uit welke wereldstreek zij ook voortkome.

Van den beroemden Israëls hangen hier vier puike stukken. Het middagmaal van den schoenmaker, die met zijne vrouw tegenover eene dampende schotel aardappelen zit, terwijl de kinderen en eene kip zich op den grond verlustigen, eene ydille van stil geluk, is wel het bijzonderste; maar ook zijne drie andere zijn zeer schoon, vooral De armen van het dorp, welke bij de aankomst van het visschersvaartuig, op het strand eene

[p. 198]

aalmoes komen vragen. De vrouw aan het bed van haren stervenden man is vol gevoel. Treffend in overeenkomst met het onderwerp, weet die schilder in zijn coloriet met veel talent van het halfdonker gebruik te maken. Zijn vierde stuk, Alleen op de wereld, is aangekocht door de Nederlandsche regeering voor het museum van nieuwere kunst in het Paviljoen te Haarlem.

Nog een juweeltje in de Hollandsche afdeeling is het prachtig doek van Haanen: De parelenrijgsters van Murano. De Venetiaansche meisjes zijn volop aan 't werk, terwijl eene struische vrouw er het toezicht over houdt. Kleur, samenstelling en uitvoering laten niets te wenschen. - Van W. Mesdag bewonderen wij er heerlijke zeestukken, waaronder Het lichten van het anker uitmunt. De omtrek van het vaartuig teekent zich met kracht tegen den horizon af, de tint van het water is zeer juist, de harmonie der tonen zacht en fijn, en daarbij is alles flink geborsteld en goed uitgevoerd.

De katjes van mej. Ronner zijn inderdaad zeer poezelachtig. - Het tooneeltje uit de dienstmeidenwereld, van E. Boks, dat te Antwerpen zoo veel bijval had, wordt hier ook zeer geprezen. - Met verwondering zien wij, want wij wisten het niet, dat de te Brussel wonende P. Oijens, Hollander is; zijn stuk gaat wat naar de charge over, maar is toch flink geschilderd. Verbeeld u een ouden heer met een kalotje op het hoofd en eene servet voor, die aan de gedekte tafel van eene restauratie soep zit te eten, terwijl de knecht achter hem eene flesch ontkurkt. Meer dan levensgroot uitgevoerd, wekt dit stuk de aandacht der bezoekers, zoowel door eigenaardigheid als door keurige uitvoering.

Breed opgevat is de Arbeiderswoonst, van Melis, uit Rotterdam. Een man leest voor uit den bijbel, de oude moeder ligt ziek in eenen leunstoel, terwijl de vrouw met haar jongste kind op den schoot, aan twee andere kinderen die op de vloermat aan het spelen zijn, iets verbiedt. Het oudste meisje snuffelt links in de kast, terwijl men rechts de wieg ziet staan. Gevoelvol en schoon van samenstelling, boeit dit stuk de toeschouwers; dat mag waarlijk ‘schilderen’ heeten.

Herman ten Kate, dien wij sedert jaren kennen door zijne stukken op de Antwerpsche tentoonstellingen, heeft hier drie goede tafereelen: Werfhuis uit de xvii^e eeuw, een Officier en een Schilder uit hetzelfde tijdvak.

Aan landschappen, en wel zeer verdienstelijke, is er waarlijk geen gebrek. Roelofs prijkt hier met drie prachtige stukken. - Apol heeft een voortreffelijk rivier- en stadsgezicht en een Besneeuwd landschap, dat zich wezenlijk onderscheidt. - Gabriel heeft twee landschappen in den aard van Roelofs, maar de luchten zijn wat hard. Namiddag, van Stortenbeker, is een puik met koeien gestoffeerd landschap, dat aan Teylers museum behoort, even als Sadée's Terugkomst van de vischmarkt aan het strand. Wij zagen van Maris een Riviergezicht met houtzaagmolens en een puik Op het strand; van Mauve, eene Besneeuwde heide. - Springer, met zijn Gezicht van het oude Delft, wekt de aandacht door de ware en zorgvuldige uitvoering. Klingenberg heeft twee netjes geschilderde Stadsgezichten geleverd.

Er zijn enkele portretten aanwezig, waartusschen wij die van Hendriks en mej. Schwartze hebben aangeteekend.

In de beeldhouwkunst wordt Van Hove's Orion algemeen bewonderd.

Zooals men ziet, Holland heeft niet veel geleverd; maar wat er voorhanden is, munt uit door goede hoedanigheid en verdient ten volle te worden bezichtigd.

De Fransche schilderschool bezet niet minder dan negen zalen. Wij willen ze allen eens doorwandelen, nu wij daartoe de gelegenheid hebben, en bij de voornaamste doeken een oogenblik vertoeven, want wij ondervinden oogenblikkelijk dat er benevens vele belangrijke werken, zelfs meesterstukken, ook veel middelmatigs te zien is; inderdaad, de mediocriteiten ontbreken er niet!

Het wordt hier onmogelijk, in ons overzicht eene volgorde in acht te nemen; wij teekenen op, naarmate wij de stukken te zien krijgen en wij beginnen met de zaal waar wij de beruchte schilderij van J. Lefebvre aantreffen. Een onzer Fransche vrienden, sedert lang te Parijs gevestigd, had ons vooral dit doek aanbevolen; volgens hem was het een meesterstuk van het zuiverste water en dat, zoo hij zegde, de Fransche Republiek die de wereld verlicht, voorstelde. Wij zochten die schilderij dan ook onmiddellijk op; maar eilaas! wat zagen wij! Eene groote, breedgeheupte, misbakerde vrouw, kortom, een leelijk schepsel in naturalibus, welke een brandend fakkeltje of nachtlichtje boven het hoofd houdt. Ei mij! als ze daarmee de wereld moet verlichten, dan ziet het er lief uit!

Vele Fransche schilders hebben door overvloedige toezendingen willen uitmunten, ofschoon hunne beroemdheid daardoor alleen zeker niet wordt gestaafd. Alzoo zijn er van Bonnat dertien schilderijen; van Laurens insgelijks dertien; van Meissonier twaalf; van P. Rousseau twaalf; van Bouguereau elf; van Henner tien; van C. Duran negen; van Cabanel acht overgroote en van J. Lefebvre zeven. Daarentegen is er niets van Rosa Bonheur, niets van Gudin, niets van R. Fleury, van J. Dupré, Baudry en menigvuldige anderen, welke wij te vergeefs zoeken.

Aan een paar Fransche schilders willen wij die ruime toezending echter van harte vergeven, namelijk Meissonier, welke met zijne kleine schilderijtjes waarlijk veel ophef maakt, en Bouguereau die, volgens ons, boven al zijne mededingers den palm wegdraagt. Alles, wat deze schilder heeft geleverd, is zorgvuldig afgewerkt, zoowel zijne godsdienstige als wereldlijke stukken. Alzoo heeft hij driemaal de heilige Maagd op het doek gebracht; wij weten waarlijk niet, welke afbeelding wij als de schoonste zouden uitkiezen: alle drie zijn uitmuntend. Zijne Heilige door engelen naar den hemel gevoerd, is insgelijks vol godsdienstig gevoel. Wat zeggen van De Jeugd en de Liefde, en van De baadsters, van denzelfden schilder, welke daar hangen als om contrast te maken? De vleeschdeelen schijnen ons wat onnatuurlijk, een beetje al te plaasterig van toon; maar overigens zoo keurig van teekening, zoo malsch en gemakkelijk gepenseeld dat ze dit gebrek spoedig doen vergeten.

G. Breton bekomt veel bijval met zijne Koornarenraapster, een echt meesterstuk. Daubigny's Landschap is allerschoonst, even als De kudde, van Sëgé. Van H. Regnault vinden wij hier

[p. 199]

twee prachtige stukken, aan het museum Luxemburg ontleend: De beul van Tanger en het ruiterbeeld van generaal Prim. Van T. Fleury: De inneming van Corinthe en Het eetmaal der zinneloozen, beide vol verdiensten. De Samaritaan, van Dupain, is zeer opmerkenswaardig, even als de Pharizeers, van Renot. Behalve De dood van Marceau hebben de overige schilderijen van Laurens ons niet goed bevallen. Eene straat in Caïro, van Gerôme, is echt Oostersch. Rroll heeft in de Overstrooming zijn onderwerp zeer goed begrepen en ons dergelijk drama in al zijne ijselijke waarheid afgemaald.

Vlak tegenover elkander, in eene andere zaal, hangen twee buitengewoon groote schilderijen. Van De intrede van Mahomet II te Konstantinopel, door B. Constant, is veel goeds te zeggen. De trotsche overwinnaar, op een prachtig grijs paard gezeten, en door zijne vizirs omringd, stapt onbekommerd over de christenlijken heen. De harmonie van het coloriet is hier door den schilder wel wat veronachtzaamd; doch als groepeering is zijn stuk zeer schoon. - Op de andere groote schilderij, door Becker ingezonden, ziet men zeven lijken naast elkander aan eene galg hangen. Niemand zou kunnen raden dat het de zeven kinderen van Saül zijn. Respha, hunne moeder, eene schoone figuur, staat op den voorgrond en beschermt de lijken harer kinderen tegen de herhaalde aanvallen van eenen roofvogel, die er zijn aas komt zoeken.

Christus in het graf, van Henner, de H. Stefanus, van Lehoux, en de H. Sebastiaan, door Boulanger, zijn drie verdienstelijke schilderijen. Dit mag insgelijks gezegd worden van de Atheensche vluchtelingen, door Glaize. G. Doré is al te decoratief in zijnen Bekeerde en nog meer in zijne Martelaars; aan dit gebrek gaat de David, van Delaunay, ook min of meer mank De Albigenzen maken het onderwerp uit der beste schilderij van A. Maignan; G. Moreau is al te raadselachtig met zijn Dood van den Sphinx, en in zijne Salomé voor Herodes dansend, heeft hij ons eene fantastieke figuur willen doen bewonderen. Eene prachtige schilderij door Cabanel is: Francisca di Rimini; doch zijne Thamar gelijkt hoogenaamd niet aan eene joodsche prinses, maar veeleer aan eene sultanin, eene vrouw uit een Turkschen harem.

Schoone fruitstukken zijn geleverd door P. Rousseau, Desgoffes en Vollon. In de genreschildering munten vooral uit: Corot, Vibert, Toulmousche, A. Moreau, Leloir, A. Perret, Fichel, Lambert, Mazarolle, Guillaumet, Hebert, Levy en zoovele anderen, want het is ons onmogelijk allen op te noemen. Verder zien wij ook nog verdienstelijke landschappen van Harpignies, Hanoteau en Bernies.

Wie staat er van de Fransche portretschilders op den voorrang? Is het Bonnat of wel C. Duran? Beide hebben aanhangers en tegenstrevers. Bonnat's levensgroot portret van Thiers springt, even als dit van Don Carlos, den bezoeker in het oog, terwijl Duran's portretten van E. De Girardin en de Amazone insgelijks de aandacht lokken. In de damesportretten van Cabanel zijn de vleeschdeelen meestal te levenloos van kleur. Dubufe heeft een heidensch wijsgeer tentoongesteld, dien hij voor het portret van E. Augier wil doen doorgaan. Van Cot, Perrin, Renard, Dubois, Jacquemart hebben wij ook portretten opgemerkt, waarvan sommige zeer schoon zijn.

Bij het doorwandelen dezer zalen, is het voor iedereen overtuigend bewezen dat de Fransche schilders eene bijzondere voorliefde hebben om de vrouwen te laten zien zooals moeder Eva was, toen zij eerst kennis met vader Adam maakte. Wat ons betreft, wij hebben er niets op tegen, ofschoon toch niemand, meenen wij, dergelijke stukken in zijn salon hangen zal. Het naakte in de kunst schrikt ons niet af, als men de schepseltjes dan maar voorstelt, zooals Bouguereau dit doet, zonder opzettelijk zedeloos te willen zijn; en over het algemeen genomen, hebben wij daar nu in de Fransche afdeeling niet van te klagen, al pronken er ook dergelijke sujecten in overvloed. Wanneer een schilder daarin te verre gaat, zooals onder andere in den tijd de overdreven realist Courbet (die zich meer als afbreker der Vendôme-zuil dan als schilder heeft berucht gemaakt), dan verdient hij afkeuring, en als iemand, zooals onlangs in den Cercle artistique te Antwerpen, eene walgelijke naaktheid durft tentoonstellen, dan noemen wij dit kort weg iets, dat enkel bij eenige tot in de ziel verdorven wellustelingen bijval kan ontmoeten.

Juist te midden van de verschillende afdeelingen der schoone kunsten, is eene zeer groote zaal, uitsluitend aan de stad Parijs toegewijd, en waarin alles wat daarop betrek heeft, bijeen verzameld is, zoowel oud als nieuw. Wij vinden er voortreffelijke kerkschilderijen van ouden datum. Bij de modernen zien wij eene goede schilderij van Rixens: Petrus die zijnen meester verloochent, en een van Laurens: Pelgrims aan de deur van een klooster. Wat de Christus van Bonnat aangaat, daar is niet het minste godsdienstig gevoel in, geen greintje poëzie; alles is koud en stoffelijk. Dat is het edel figuur niet van den Godmensch, maar veeleer van een der beide moordenaars die met hem werden gekruist.

Bij een volgend bezoek zullen wij eene wandeling doen in de overige zalen, om te zien wat Engeland, Italië, Spanje, Oostenrijk en de andere landen zooal in zake van schoone kunsten hebben ingezonden.

(Wordt voortgezet.)

J. Staes.