De Vlaamsche School. Jaargang 24

De jonge grootvader.

VI.

Tot de vele dingen, welke ik van mijn grootvader zaliger heb onthouden en zoo goed als overgenomen, behoort eene zekere vooringenomenheid tegen oude jonge dochters. Bij mijn grootvader gaf die ingenomenheid zich meest altoos lucht in de scherpste spotternijen, en niemand bleef er voor gespaard, zelfs niet eene mijner moeien, welke al vroeg tot de Sinte-Anna-schapraai scheen voorbeschikt; maar, al heeft 't latere leven mij schier stap voor stap tot het gevoelen van mijnen grootvader doen naderen, toch durf ik nog niet altoos steenen smijten naar die veelal ongelukkige schepsels, en ben ik er zelfs nog ver af van ze allen op eene en dezelfde lijn te plaatsen. Ten bewijze: ik maak soorten en onder-verdeelingen. Alzoo:

Primo. Jonge dochters - dat ik eens: ‘jonge dochters’ schrijf in plaats van 't zware, wanluidende: ‘oude jonge dochters’... - Dus, jonge dochters welke door liefdebetrekkingen eenen afkeer hebben gekregen van het huwelijk. Dat zijn soms engelen van braafheid, soms... halve duivelinnen. 't Kunnen oprechte menschenpijnigsters worden, indien het mansvolk hen heeft teleurgesteld, en zij natuurlijk in de gelegenheid komen om hunnen wrevel bot te vieren op eenen man of op iemand die het met de manslieden houdt. Engelen zijn het van deugd en reinheid, als zij 't beeld in zich dragen van een geliefden vriend, hun door het ongeluk ontroofd. Deze laatsten vereeren in de mannen broeders van den betreurde, maar kunnen toch voor hen geene andere dan broederliefde meer voeden.

Secundo. Jonge dochters die aan geenen man geraakt zijn. Wederom twee onder-verdeelingen. Er zijn er die geenen hebben gekregen, zooals zij het hadden gewild, en onbarmhartig de andere candidaten van de hand hebben gewezen. Het ongeluk dezer soort ligt in hare koude berekening: hunne wenschen lagen wat te hoog om voldaan te worden, en de ongevoeligen wilden niet één trap lager dalen. 't Is meest de jeugd, de teedere, vroolijke jeugd, die van deze soort heeft te lijden; want daaruit groeien die droge, dorre, onverbiddelijke oudere zusters, die altoos knorrende, immer beknibbelende, nooit tevredene tanten. Tot de tweede onder-verdeeling behooren die ongelukkige, slecht-bedeelde Eva's kinderen, in welke de meest verleidende hoedanigheden slechts hunne tegenstelling vinden, en welke, helaas, door de minst verwaande manslieden worden gemijd. Deze rampzaligen zijn de plaag van...

Zie, ik schei er uit met de ootmoedige bekentenis, dat ik, in 't aanvangen der rangschikking van de oude jonge dochters mij deerlijk heb vergrepen, dat ik die rijke en zeker hoogst belangrijke stof op verre na niet voldoende heb ‘ingestudeerd.’ De bekentenis mijner ontoereikendheid kost mij echter volstrekt geene moeite; ik vinde er geene de minste vernedering in. Immers, ik weet niet, dat er tot heden een Linnaeus, een Jussieu, een Buffon of een Cuvier voor die belangwekkende wezens ontstaan zij en bedoele zelve in 't geheel niet er een te worden. Ook zijn de twee groote klassen, welke ik reeds heb aangeduid, voor mijn onderwerp voldoende. Wij hebben onze Leonie een tijd

[p. 183]

lang in de tweede klasse gezien en zullen haar nu, door een toeval, in de eerste zien overspringen.

Leonie bezat - wij weten 't reeds - geen klein gedacht van de waarde haars persoon. Had de fortuin haar met haar broeder tot een hoogeren stand gevoerd, kon dan, zij, Leonie, door hare beschaafde, verfijnde opvoeding, niet eenige pretentie hebben op onderscheiding in dien stand? Zoo dacht zij ten minste; en zij wist haren broeder te bewegen om haar nu en dan op eenige bijzondere dansfeesten te brengen, op welke hij was uitgenoodigd. Dáár had zij gedanst met velen die door rang en fortuin boven haar waren, menigen - schijnbaar of echt - smachtenden blik met een onverschilligen oogslag mogen beantwoorden. Een tijd lang had haar trotsch karakter zich daar op de ware plaats gevoeld, had zij daar geheerscht, zoo niet door schitterende hoedanigheden, dan toch door de grilligste behaagzucht. Maar of Leonie dan gansche nachten de schoonste kasteelen bouwde op de inzichten en deugden harer ingebeelde pretendenten, of zij geheele weken droomend achter de gordijnen van haar venster zat te turen, - wanneer een dier aangebedene cavaliers voorbij ging: een zwaai met den hoed, vergezeld van eene hoffelijke buiging, was het eenige teeken van kennis, dat haar werd vergund. Op de avondbijeenkomsten en feesten verviel de gewaande prestige weldra zoodanig, dat Leonie er schier niet meer werd opgemerkt; en alzoo kreeg ze eindelijk zulken afkeer van die vruchtelooze inspanningen, dat zij volkomen aan die vergaderingen vaarwel zegde. Maar intusschen was zij tien jaar ouder geworden en reeds de dertig genaderd, wanneer er eensklaps een ernstige pretendent opdaagde.

Er woonde naast hunne deur, op eene huurkamer, een eerste klerk van een voornaam handelshuis. De man was reeds bij de vijftig en had langen tijd hopelooze, maar toch heldhaftige liefdesbetrekkingen gehad met de dochter van eenen brouwer. Dan, op zekeren dag, maakte de brouwersdochter deze zeer enstige overweging: ‘Ik ben nu reeds vijf en dertig jaar: sinds vijftien jaar heb ik gansch het vermaak mijner jeugd aan de liefde voor Edward opgeofferd!... En al die opofferingen zijn vruchteloos geweest: mijne familie zal nooit van een huwelijk met Edward willen hooren!.. Helaas! En Edward en ik worden langs om ouder, en wij zullen wellicht nog wel tien jaar ouder worden en even verre blijven als nu! Helaas! Helaas! En dan ware 't de moeite niet meer om nog te trouwen!.... Helaas! Helaas! Helaas!... Neen, dat mag zoo ver niet komen; ik ga Edward de vrijheid teruggeven en trouwen met den bankier uit de Keizer-Karelstraat, die van mijne jaren is!...’ En zij deed het zoo; en Edward was natuurlijk zeer droef, een tijd zelfs wanhopig: maar in plaats van zich voor den kop te schieten of zich te verdrinken, kwam hij op zekeren namiddag, gansch op zijn zondagsch gekleed, ten huize van de weduwe Lamineur aanbellen en vroeg aan deze onbewimpeld oorlof om kennis te mogen aanknoopen met hare beminnenswaardige dochter. Natuurlijk wilde de weduwe eerst deze laatste spreken en inlichtingen nemen; doch beide die zaken liepen af ten voordeele van Edward; en toen hij zich de tweede maal aanbood, werd zijn verzoek toegestaan en hij bij Leonie toegelaten. Een nieuw leven scheen voor deze laatste aangebroken. Van 's anderendaags morgens zat zij aan haar venster om den geliefde vriendelijk toe te knikken als hij op weg naar zijn bureel voorbij stapte. Evenzoo ging het met zijn wederkeeren; en tegen het uur, voor het bezoek des beminden bepaald, stond Leonie hem reeds aan de deur te wachten. De liederboeken der kostschool, welke zij reeds ter zijde had gelegd, werden weder uitgehaald, en de meest verliefde romancen er uit opgezocht... Was Edward dan verschrikt geworden voor die liefde, welke hem, niet alleen met elken groet, met elken lach, met elken zucht, werd aangeboden, maar bovendien in de bekoorlijkste woorden aan 't oor gelispeld, in de betooverendste en aandoenelijkste arias en romancen toegezongen?... Wij weten 't niet; maar na vier dagen hielden zijne bezoeken in eens geheel op, en kreeg de arme Leonie hem zelfs niet meer van uit haar venster te zien!... Het meisje was eerst niet weinig ongerust! Zij beeldde zich in, dat hij ziek was geworden, en reeds den tweeden dag wilde zij de regels der vrouwelijke ingetogenheid overschrijden en naar zijne gezondheid gaan vernemen. Toen zij dit echter aan hare oude moeder zeide, schudde de vrouw bedenkelijk het hoofd, wenkte haar met zich naar den tuin - ('t was in den morgen en rond den tijd, dat Edward naar zijn bureel moest trekken) - en deed haar in zekere richting over de aanpalende tuinen kijken. Het duurde niet lang of het meisje werd eenen heer gewaar, welke eerst door twee hagen kroop, met gevaar van te verongelukken over een aantal grachten sprong, en alzoo eindelijk een kleinen voetweg bereikte, die hem op den steenweg bracht. De oude oogen der moeder hadden het gegist, de verliefde kijkers van Leonie erkenden duidelijk wie die heer was! Niemand anders dan Edward, de al te gauw teruggetrokken pretendent, welke dien grooten en lastigen omweg maakte om de woning van Leonie niet meer te moeten voorbij gaan!... O! dan had 't meisje geweend van razernij, zij had hare schoone romancen verscheurd en in 't vuur gesmeten; en met wellust, met boosaardige wellust zat ze nu te droomen, hoe zij zich best wreken kon over 't geen zij de smadelijke wispelturigheid heette van den impertinenten Edward. Van nevens hare deur verhuisd, had hij reeds de volgende maand eene kamer betrokken in een ander kwartier der stad. Leonie die hem niet meer te zien kreeg, vergat hem en zoomede hare wraak.

Leonie gaf nu het trouwen zoo goed als op en zou er ook niet meer hebben aan gedacht, zonder Sofia, de oude werkvrouw. Deze was nog al veel ten huize van Felix, waar hare oudste dochter meid was; zij hoorde Felix en Francisca soms lachen om de wederwaardigheden van Leonie die zij eene lekkere suiker-tante voor hunne kinderen heetten, en, met die geslepenheid, aan haar indringend karakter eigen, besloot zij aanspraak te krijgen op de mildheid van 't meisje. Zij had in de stad eene vriendin welke als kaartlegster bekend stond en een klein straatje dicht aan St.-Pieters bewoonde. Aan die vrouw gaf zij de noodige onderrichtingen en wist dan Leonie te bewegen om dit wondermensch eens te gaan raadplegen. Mieke de kaartlegster kon natuurlijk aan 't meisje al

[p. 184]

de omstandigheden vertellen van haar voorgaande leven, al de bijzonderheden over hare familie en hare meest geheime wenschen. Van 't eerste bezoek had zij dan ook 't volkomen vertrouwen van Leonie gewonnen, en dat deze hare kunst waardig beloonde, spreekt van zelf. - Mieke had vervolgens aan 't meisje gezegd, dat het geluk van haar leven besloten lag in haar huwelijk met eenen ‘blonden jonkman, die zonder ouders was, een goed ambacht kende en nog al veel het huis haars broeders bezocht: zijn doopnaam begon met eene K en eindigde met eene 1.’ Dat was Karel Stoens, de pleegzoon der echtgenooten Pieters. Om haar geheel voor dien jongeling in te nemen, voegde Mieke er bij: ‘Een klein meisje heeft hem den eersten stap in zijn geluk doen maken, door hem in 't huis te doen komen, waar hij nu is; een ander meisje moet hem den grooten stap doen maken, naar eer en fortuin, en dat meisje zijt gij!’ Overtevreden kwam Leonie te huis: Karel was haar ideaal geworden, Sofia hare vertrouwelinge!... Om met meer gemak de laatste kans van haar geluk waar te nemen, had zij hare moeder overgehaald om de tweede dochter van Sofia als meid te huren, en alzoo kon zij nu en dan eenen avond doorbrengen bij Francisca en er Karel al eens ontmoeten; - iets dat haar anders zeer moeilijk ware gevallen, vermits zij hare oude moeder niet moch talleen laten. De vriendschap, de attenties, welke Leonie aan Karel betoonde, had de jongeling wederkeerig met beleefdheid en eerbiedige voorkomendheid beantwoord: hij vereerde in 't meisje de zuster van Felix, wien hij de vurigste verkleefdheid bleef toedragen. Zoo ver stonden de zaken, toen de familie Lamineur weder op 't punt stond te vergrooten: Francisca zou voor de vijfde maal moeder worden. Op aandringen van Leonie werd Karel tot peter gevraagd. Hij aanvaardde, doch op voorwaarde, dat Roza tevens meter mocht zijn!... Natuurlijk werd dat toegestaan; maar hoe Leonie er mede in haar schik was!... De doop greep plaats, en 't kind, een meisje, werd Roza-Carolina genoemd. Mocht echter met dit alles de jaloezij een tijd in het hart van Leonie hebben gewoeld, de avond van den kerkgang bracht alles weder op zijn effen. Dien avond greep er, als naar gewoonte bij dergelijke omstandigheden, een klein feest bij Felix plaats. Karel was er met zijnen baas op tegenwoordig; Roza zou 's anderendaags komen met de bazin. Na het avondmaal werd er gezongen, en Karel, die als zanger eene uitmuntende stem en een ingeboren talent bezat, haalde zijne schoonste liedjes uit en zong verscheidene duo's met Leonie. Alzoo was er tusschen hen beide wat vertrouwelijkheid ontstaan, vertrouwelijkheid door de omstandigheid eenigszins gewettigd en door den wijn, welke niet gespaard werd, zeer verlevendigd. Rond middernacht scheidde men. Karel bood Leonie aan, haar te vergezellen tot aan hare woning en zij greep met vrijmoedigheid zijnen arm. Aan hare deur gekomen, kon zij hem echter niet doen toestemmen om nog een oogenblik bij haar binnen te treden; maar toen zij hem tot afscheid hare hand toestak, die van ontroering beefde, drukte hij er met de uiterste hoffelijkheid eenen kus op!... Karel verschrikte eenigszins, toen het meisje hierop hare hand haastig terug trok; en dat zij vervolgens met eene snelle beweging binnen wipte en de deur toesloeg, schreef hij toe aan de eerbiedige vrijheid, welke hij zich had veroorloofd. De onnoozele! Hij zag niet, hoe zij achter de deur met kloppenden boezem naar het gerucht zijner stappen stond te luisteren; hoe zij, toen deze wegstierven, de deur zachtjes weer opende en met tranende oogen zijne donkere gestalte bleef nastaren, tot dut hij eindelijk achter eenen hoek verdween. Het was nu wel de liefde, die volop het hart van Leonie had ingenomen. Zij beminde uit al de kracht van haar gemoed, en zij begreep het: zonder Karel was er voor haar geen geluk meer op aarde.

Wat zij een tijd voor Edward had gevoeld, was dat ijdel genoegen van eindelijk eenen minnaar te bezitten - gevaarlijk genoegen, dat veelal voor liefde wordt genomen; met Karel hadde zij de bitterste armoede, de grootste ellende willen lijden. Zij beminde hem! Helaas!...

Niet waar, het is aanstootelijk te zien, hoe het edelste gevoelen der menschen, de bron van het geluk der echtelingen, van den voorspoed der familiën, - de heilige liefde ontaardt tot eenen drift, die slechts rampen baart en onheil, die bederft en sloopt: de helsche jaloezij!... En helaas, het is niet altoos, als hier, eene hebzuchtige, hartelooze oude vrouw, welke de oorzaak is, - niet altoos een vijf-en-dertigjarig meisje, welke 't slachtoffer is van dit kwaad!... Ach, neen: het zijn meest altoos de onnoozele meisjes in 't prilste hunner jeugd, welk zoo worden getroffen, tengevolge der meest argelooze, maar toch wreede lichtzinnigheid der jonge lieden.

Ik ook ben jong geweest, en ik zal het niet beproeven om mijne jongelingsjaren vrij te spreken van eenige lichtzinnigheid; dat ligt overigens gansch in den aard der jeugd; maar het is niettemin spijtig, dat zulks die betreurlijke gevolgen moet hebben. o, Mocht ik aan de jonge meisjes eenen raad geven, 't zou zijn: ‘Past op uwe hartjes; hebt deze noch in uwe oogen, noch in uwe ooren!... Niet alles, wat gij schitteren ziet, is goud; niet alles, wat gij hoort, is waarheid. Past op uwe hartjes; 't geluk van uw geheel leven behoudt ge slechts op die voorwaarde!’ En aan de jongelingen: ‘Vermaakt u: speelt, wandelt, droomt: dat behoort aan uwe jaren, aan uwen stand; maar dartelt met geene teedere harten, wandelt niet over de bloemen der zaligste hoop, droomt niet luidop!... Gij mocht die hartjes breken, gij zoudt die bloempjes vertrappen, en uwe ijdele, bedrieglijke droomen, voor echte waarheid aanvaard, mochten de beweenlijkste dwalingen ten gevolge hebben!’

Leonie vond Karel reeds 's anderdaags in het huis haars broeders terug. Hare ongemeene vriendelijkheid overtuigde den jongeling al seffens, dat hare misnoegheid, had zij bestaan, ten minste geweken was; maar ondanks hare in 't oog springende voorkomendheid, die meer dan eens schimpscheuten aan Felix en Francisca ontlokte, bleef de jongeling den eerbiedigen afstand in het oog houden, die hem scheidde van de zuster zijns weldoeners; en, hoezeer ook Leonie op eene verklaring uit was, die hare wenschen kon dienstig zijn, die verklaring bleef weg. De kaartlegster, wederom geraadpleegd, gaf eerst eenige recep-

[p. 185]

ten; maar Leonie had al wel Karel bier te laten drinken, waarin zij van haar bloed had doen druipen, - zij mocht herhaalde malen eenige zijner haren in haar hoofdhaar vervlechten, en wat des meer, - de verklaring kwam niet! Eindelijk had Mieke haar geraden hem ten huwelijk te vragen door tusschenkomst zijner grootste weldoenster. Wij hebben gezien hoe dat plan mislukte, en 't was Roza die des anderendaags bij Francisca aan Leonie

zicht van het palais-royal.

het zinnebeeldig bescheid moest brengen: niet het roosachtig juweeldoosje, ten teeken van beantwoorde liefde, maar het eenvoudigwit doosje, dat haar zeggen zou, hoe zij wellicht veroordeeld was om als jonge dochter haar leven te slijten.

Francisca, de jeugdige parel, is nu eene gezette, gezonde, blozende vrouw, tamelijk diklijvig, de gelukkige moeder van een gezin, waarin drie lieve kindertjes, een jongen en twee meisjes, de vreugd en de liefde onderhouden. Er zouden er reeds vijf zijn, maar de Heer heeft er twee van tot zich geroepen. Felix, die zeer wel zijne vier en vijftig jaren draagt, is reeds iets wat vergrijsd, doch niet verouderd voor wat de genegenheid betreft voor vrouw en kinderen. Een paar jaren bewoonden zij in de Nieuwstraat een klein huisje; maar intusschen had Felix, wat nader bij de stad, een splinternieuwen woon gebouwd met prachtigen tuin, met salon, kelderkeuken en koetspoort, en die hadden zij dan betrokken. Zoo zeer had de fortuin hunne ondernemingen begunstigd, dat zij tot de bijzonderste ingezeten van Meulestede behoorden en belangrijke eigendommen begonnen aan te koopen.

(Wordt voortgezet.)

E.M. Meganck.