De Vlaamsche School. Jaargang 24

[p. 173]

Basiliek van het H. Hart te Berchem.

Wij geven hier de afbeelding van het eerste ontwerp der basiliek⁽¹⁾, te Berchem nabij Antwerpen gebouwd onder de leiding der reeds

steensnede van C. 't Felt.

gunstig gekende bouwmeesters J. Bilmeyer en J. Van Riel. Zij is toegewijd aan het heilig hart van Jezus. Binnenwaarts, buiten den ingang en de twee sacristijen, beslaat zij eene oppervlakte van 453^m55.

Den 8ⁿ September 1875 legde mgr. Vincent Vannutelli, nuntius en gezant van Z.H. den Paus bij het Belgische hof, den eersten steen van het gebouw; deze steen was ontleend aan de krocht der heilige Callixta en door Z.H. Paus Pius IX gezonden aan mgr. Oswald - Maria Van den Berghe, apostolieken, protonotaris, bestuurder der instelling, in tegenwoordigheid van eene talrijke schare alhier vergaderde geloovigen.

Het gebouw, opgevat in ojivalen stijl der xiii^e eeuw, doet eere aan de bouwmeesters en de algemeene aannemer P.J. Rooses verdient geprezen om de spoedige en degelijk keurige uitvoering. Den 17ⁿ Augustus dezes jaars is door zijne hoogwaardigheid kardinaal aartsbisschop Deschamps, bijgestaan van mgr. Vannutelli, de kerk ingewijd. Zij is gebouwd uit rooden Boomschen baksteen en witten hardsteen. Haar uitzicht is schoon en grootsch. De flinke voorgevel is bekroond door een sierlijken en reeds van op verren afstand zichtbaren klokkentoren die eenigszins verschilt met de afbeelding op onze plaat, daar hij in de uitvoering eenige veranderingen onderging. Het toppunt is omgeven van twee kronen, eene van witte en eene van gouden madeliefjes; daarboven verrijst het kruis met het heilig hart op 37 meters hoogte. De timpaan van het portaal is aangevuld met half verheven beeldwerk van de heeren J.B. De Boeck en J. Van Wint, voorstellende Christus die zijne borst ontbloot en zijn bloedend hart toont. Aan Jezus' voeten ontspringen de vier rivieren van het aardsch paradijs, de wonderbare fonteinen der genade. Het grieksche Alpha en Omega in het vlak van het beeldwerk herinnert aan des Heilands woorden, dat hij is het begin en het einde. Maria en Joseph, aan Jezus' zijden geknield, bidden voor de kerk en voor België, voorgesteld door twee kleine gebouwtjes. De kapiteelen van het portaal zijn versierd met passiebloemen. Het wapenschild der inrichting prijkt op paneelen aan den ingang van den tempel.

(1) Zie over basilieken De Vlaamsche School van 1872, blz. 95.

[p. 174]

De torentrap, aan den linkerkant van den gevel, is bekroond met het naamcijfer van Christus. Boven de ingang leest men:

sacrosancto. cordi. jesv. belgica. devota.

Hooger op den gevel van het gebouw, in een schild, ontwaart men het teeken der vlag en daarrond een opschrift ter verkondiging dat deze basiliek de eerste is die in de wereld aan het heilig hart werd toegewijd.

Binnenwaarts bestaat de basiliek uit eenen beuk, twee zijgangen en eene Lieve-Vrouwekapel. De groote beuk der kerk, 29 1/2 meter lang, 8 1/2 m. breed en 16 1/2 m. hoog, is verlicht door 18 vensters waarvan er reeds eenige met glasschilderingen versierd zijn geleverd door den heer Leo Lefèvre. Onder de ramen is eene fries voor muurschilderingen bewaard. Daarop zal worden afgebeeld de gelukzalige Margaretha-Maria en de andere apostelen van het heilig hart.

Het altaar, een meesterstuk van smaak, is geleverd door den heer Armand-Calliat, van Lyon; het is gemaakt uit schoon wit marmer, overdekt met koperen vergulde en ingelegde sieraden; op de altaartafel rust een prachtig tabernakel met troon voor het heilig sacrament. De brandschilderingen die het brons versieren zijn allerfijnst geschaduwd en werken zeer goed samen met het marmer en den warmen goudtoon. Boven het altaar dat gansch afgezonderd staat, verheft zich op vier marmeren pilaren een groot ciborium of troon.

In het midden van den beuk is het koor den kloosterzusters voorbehouden. De gangen of zijbeuken, van den middenbeuk afgescheiden, zijn bestemd voor den kruisweg; de linkerbeuk ten gebruike van de kloosterzusters, komt in aansluiting met het nog te bouwen klooster; rechts dient de gang met den kruisweg leidende naar de Lieve-Vrouwekapel voor het publiek.

In laatstgenoemde kapel bevindt zich een beeld der Onbevlekte Ontvangenis, uitgevoerd door voornoemde heeren De Boeck en Van Wint; aan de zijwanden leest men in vergulde letteren op eene plaat van wit marmer van Caen de namen der stichters en bijzonderste weldoeners der inrichting. Geheel voltooid en afgewerkt zal de basiliek een van de schoonste gebouwen in de provincie Antwerpen zijn. Mgr. Van den Berghe, die sedert lang als een kunstminnend man gekend was en aan wiens ondernemenden geest en iever het tot stand komen van de basiliek en wat er bij behoort te danken is, werd voortreffelijk ter zijde gestaan in de uitvoering van zijn ontwerp door de verdienstelijke bouwmeesters J. Bilmeyer en J. Van Riel, die beide hunne bouwkundige studiën aan de koninklijke academie van Antwerpen deden.

Julius Petrus Bilmeyer, geboren te Berchem, behaalde in 1868 hooger onderwijs (1^e afdeeling), den 1ⁿ prijs voor huisbouwkundige samenstelling; (2^e afdeeling) 2ⁿ prijs van uitmuntendheid, 2ⁿ in doorzichtkunde en 4ⁿ in doorsnede-meetkunst; 1869, hooger onderwijs, 2ⁿ in uitmuntendheid, 5ⁿ in monumentale samenstelling, 2ⁿ in karakteristieke bouwkunde en 1ⁿ in ojivale samenstelling. In 1870 behaalde hij in den prijskamp voor klassieke bouwkunde uitgeschreven door de maatschappij ter aanmoediging van schoone kunsten te Antwerpen den bijprijs.

Joseph Van Riel is geboren te Duffel, deed insgelijks zijne studiën aan de Antwerpsche academie en verwierf er in 1868, middelbaar onderwijs, 2^e afdeeling (1^e sectie), den 2ⁿ prijs in uitmuntendheid en in doorsnede-meetkunst; (2^e sectie), 1ⁿ in uitmuntendheid, 1ⁿ in steensnede en 1ⁿ in timmerwerk; 1869, middelbaar onderwijs, 1ⁿ in uitmuntendheid, 2ⁿ in bouwkunde en huisbouw, 1ⁿ in bouwkundige samenstelling; 1870, 2ⁿ in uitmuntendheid, 3ⁿ in bouwkundige samenstelling, 2ⁿ in karakteristiek en 2ⁿ in ojivale samenstelling; 1871, hoogeronderwijs, 1ⁿ in uitmuntenheid, 2ⁿ in monumentale samenstelling, 1ⁿ in karakteristieke bouwkunde, 1ⁿ in ojivale samenstelling, 5ⁿ in schoonheidsleer, 1ⁿ in vergelijkende bouwkunde.

Sedert dien hebben voormelde bouwmeesters reeds vele groote werken voltooid; zij zijn ook gelast met den aanbouw van het nieuw gasthuis te Antwerpen volgens het bekroonde ontwerp des heeren F. Baeckelmans en de door ons op blz. 68 vermelde nieuwe kerk der paters Jezuïeten in de Kunstlei, te Antwerpen.

Mgr. Van den Berghe heeft naar aanleiding van den bouw der basiliek een werkje laten verschijnen onder den titel van: La première basilique du Sacré-Caeur à Berchem les-Anvers. Het is met zorg gedrukt bij L. Beerts, Oude-Koornmarkt, te Antwerpen.