De Vlaamsche School. Jaargang 24

Over het boekbinden.

Meermalen reeds gewaagden wij in ons tijdschrift van dezen belangrijken tak der kunstnijverheid. Op de groote ontwikkeling die hij in ons land genomen had in de xv^e eeuw, wezen wij in een artikel, gedrukt in onzen jaargang 1875, blz. 4. Tot staving van door ons aangehaalde punten, gaven wij tevens de afbeelding van den buitenkant van een getijden- of gebedenboek toebehoorende aan den heer baron Kervijn van Volkaersbeke en door Georgius De Gavere te Gent ingebonden voor ongeveer drie eeuwen.

In verband met het aangehaalde en ook met wat er te vinden is in onzen jaargang 1874, blz. 57, onder de rubriek Parijs, en in onzen loopenden jaargang, blz. 20, onder de rubriek Manchester, nemen wij thans nog het volgende op. In Frankrijk werd bereids van in de iv^e eeuw veel werk van het inbinden gemaakt. De aan vermogende lieden toebehoorende boeken werden ingebonden met eene pracht waarbij zelfs de edelgesteenten niet gespaard bleven: men liet kostbare steenen van onderscheidene soort op den bovenkant der banden inzetten. Voor het overige en in 't algemeen bestond de band uit twee plankjes overtrokken met gemeene stof; om het boek des te beter gesloten te houden werd het voorzien van een riempje dat men toebond. Een honderd jaar later echter gebruikte men groen, blauw, geel en rood leder bij het inbinden en niet zelden zag men het portret van den regeerenden vorst op den bovensten buitenkant aangebracht. Vooral de kloosters zorgden er voor, dat zij verzamelingen van fraai gebondene boeken bezaten. Zoo vroeg de abt van Sint-Bertinus toelating aan Karlomangus om zich door de jacht dierenhuiden voor het inbinden van boeken aan te schaffen. Engeland bleef niet achterlijk wat het inbinden betreft. Het geschreven Nieuw Testament waarop Engelands koningen, van Hendrik I tot Eduard IV, den eed aflegden, was prachtig ingebonden tusschen twee gebeeldhouwde eiken plankjes, vastgebonden met reepels van leder, terwijl de hoeken een metalen beslag hadden en de bovenste buitenkant met een kruisbeeld prijkte. Door eenen catalogus van de bibliotheek van den Louvre van het einde der xiv^e eeuw is men te weten gekomen, dat de kostbaarste boeken der verzameling toen lederen banden hadden. De meest gebruikte stoffen voor prachtbanden waren destijds fluweel, zijde, satijn en damast met bloemen van gouddraad en paarlen bestikt. Onder Frans I werd aan het inbinden van boeken eene nog niet geëvenaarde weelde tentoongespreid. Van dien tijd dagteekent de gewoonte van de boeken recht te zetten

[p. 138]

op de schabben der bibliotheken; vroeger legde men ze plat op elkander. Als eene merkwaardigheid van boekbinderij in de xvi^e eeuw kan vermeld worden de in 1566 te Lyon gedrukte Fransche bijbel, ingebonden op last van koningin Elisabeth en thans bewaard in het Britsch museum te Londen, alsmede de Engelsche vertaling der brieven van den heiligen Paulus. Laatstgenoemd werk (berustende in de bibliotheek der hoogeschool van Oxford) is gebonden in zijde, waarin koningin Elisabeth, toen zij in de gevangenis opgesloten was, borduursels heeft gewerkt. Onder andere spreuken leest men op een van de buitenkanten: Vincit omnia pertinax virtus. In de xvii^e eeuw onderging het boekbinden in Frankrijk een gansche ommekeer. Zoo zwaar en overladen als men de banden eertijds maakte, zoo licht en smaakvol eenvoudig werden zij toen: geribd leder met gouden en gekleurde sieraden. De bibliotheek van den Louvre bezit tal van dergelijke banden die den tegenwoordigen boekbinders tot voorbeelden kunnen strekken. In onzen tijd wordt de hulp der beeldsnijderskunst en ook die der drijfkunst weder op ruimen voet ingeroepen om de banden der boeken te versieren.

Naar aanleiding van wat voorgaat wenschen wij de aandacht der boekbinders en drukkers te Antwerpen en elders in ons land te vestigen op een zeer ondergeschikt punt van hun ambacht, welk punt evenwel geenszins van belang ontbloot is. Wij bedoelen het vouwen der gedrukte vellen. Maar al te zeer, wordt hiermede slordig omgesprongen op de drukkerijen, terwijl de boekbinders van hunnen kant zich gewoonlijk de moeite ontzien van de bladen te hervouwen. Deze dubbele slordigheid ontsiert dan op aanstootelijke wijze het ingebonden boek: de folios bevinden zich niet op dezelfde hoogte, aan de eene bladzijde is veel, aan de andere te weinig wit en op schier alle staat de druk scheef. Kortom, men bekomt een misdrukt boek, enkel en alleen doordien de slecht gevouwen vellen niet hervouwen en in dezen staat in de snijpers gebracht werden. Dergelijke achteloosheid treft men ook wel aan bij boeken in Frankrijk gedrukt; minder of liever hoegenaamd niet bij Hollandsche drukwerken. Wij hopen, dat drukkers en boekbinders, welke dit lezen, onzen wenk zullen gelieven in acht te nemen. Als zij hart voor hun werk hebben, moeten zij er eene eer in stellen, het bedoelde misbruik, dat hun werk bederft, ernstig te keer te gaan.

Elke genezing is eene wederbrenging en verjonging onzer jeugd: men bemint de aarde en hare bewoners met een nieuw hart.
Jean Paul Richter.