De koffie.
De boom, wiens vrucht ons den bekoorlijken koffiedrank verschaft, mag onder de schoonste gewassen der schepping gerekend worden. Zijn stam, met eene grijskleurige schors gedekt, heeft eene dikte van slechts eenige duimen en verheft zich in pyramidaalvorm met tegenover elkander staande takken tot eene hoogte van 12 tot 18 voeten. Uit de hoeken zijner immer groene bladeren spruiten tuiltjes van witte aan jasmijn gelijkende bloemen, die een aangenamen geur verspreiden.
Tak, bloem en vrucht van den koffieboom.
De vruchten, die veel overeenkomen met de dikte en den vorm onzer kersen, zijn in het eerst groen, en op het laatst bruinrood van kleur; zij bevatten twee harde korrels, die aan de zijde waarmede zij tegen elkander liggen, van een groefje doorsneden zijn. Dit zijn de zoogezegde koffieboonen. Twee maal 's jaars bloeit de boom en draagt altijd rijpe en onrijpe vruchten, die beter worden naarmate de boom in jaren wint.
Arabië is het oorspronkelijk vaderland van den koffieboom. Het is onmogelijk het tijdstip te bepalen waarop men kennis kreeg van de heilzame uitwerksels zijner vrucht. 't Schijnt echter dat reeds voor lang de Arabiërs er eenen drank wisten van te bereiden, doch het branden of roosteren der boonen kwam eerst in voege in de zeventiende eeuw. Ziehier hoe de geschiedenis, of misschien beter gezegd de legende de vinding verhaalt van de nuttige hoedanigheden van den koffieboom. Een Mahomedaansch priester, met name Chadely of Scyadely, hoe vurig ook in zijne godvruchtigheid, werd dikwijls te midden zijner gebeden door den slaap overvallen. Hij schreef die zwaarhoofdigheid aan de koelheid van zijnen godsdienstiever toe, en was daarom in 't geweten niet weinig met angst en kommer gekwollen. Het toeval, of, volgens de legende, de groote profeet zond op zijne baan eenen herder die hem verhaalde hoe zijne geiten na van de vrucht van zekeren boom gegeten te hebben, slapeloos bleven en geheele nachten huppelden en sprongen. De herder wees den koffieboom aan en de priester wilde op zich zelven de kracht zijner vrucht beproeven. Na er een krachtig afkooksel van ingenomen te hebben, bracht hij den nacht over in eene zalige vervoering, die geenerwijze de vrije handeling zijns geestes belette. Den anderen monniken maakte hij zijne ontdekking bekend, en weldra zochten de godvreezende Muzelmannen de koffie als een geschenk van den hemel door eenen engel aan eenen waren geloovige veropenbaard. Chadely's naam is thans nog in eer in het Oosten.
Vóór de xviie eeuw was in Europa de koffie ten hoogste met den naam bekend, doch werd allengskens door reizigers ingebracht en het gebruik er van meer en meer verspreid. Tot op het einde der gemelde eeuw hadden de morgenlanden den alleenhandel dier kostbare waar, die vooral van Alexandrië en Kaïro naar Europa werd overgebracht; doch op doodstraf was het verboden de plant zelf uit te voeren. Eenen Nederlander gelukte het in 1690 eenen boom naar Java over te brengen en van daar naar Ceylon, en zoo weelderige vruchten bracht hij voort dat in het begin der vorige eeuw eene aanzienlijke hoeveelheid van koffie vandaar werd uitgevoerd. Eene plant ten jare 1714 van Amsterdam aan Lodewijk XIV ten geschenke gebracht werd in den plantentuin te Parijs aangekweekt en een afstammeling daarvan gaf een begin aan de aanplantingen op Martinique en in andere Fransche koloniën.
De koffie laat meest zijne kracht op de maag en de hersenen gevoelen. Op eene aangename wijze prikkelt hij de maag en helpt alzoo de vertering der spijzen. Deze werking is onmiddellijk en men gevoelt ze om zoo te zeggen bij het nemen van den drank. Op de hersenen is de werking niet zoo spoedig en gebeurt eerst na eenige uren; zij bestaat in eene aanhitsing, die het werk van den geest vergemakkelijkt en den slaap verdrijft. De hersenen en het zenuwstelsel gewennen zich echter spoedig aan de koffie, die in dat geval alleen op de maag werkt en zijne kracht op de hersenen niet meer laat gevoelen. Maar dezen uitslag bekomt men maar alleen wanneer hij dagelijks en op regelmatige uren genomen wordt. Een veertiental dagen zijn voldoende om de hersenen er aan te gewennen, maar ook is de onderbreking in 't gebruik van even zoovele dagen voldoende om hun de natuurlijke, gevoeligheid weder te geven.
Auteursrechtvrij