De Vlaamsche School. Jaargang 24

[p. 22]

Mijne oude tante.

I.

Ik zie haar nog in mijne verbeelding die goede tante Bello, gelijk ik haar gekend heb in mijne kinderjaren. Toen ik geboren werd, moest zij wel zeventig jaar zijn, en toch heb ik haar altijd schoon gevonden. Ik zie haar daar nog zitten, 's winters nevens de kachel en 's zomers aan het venster dat uitzicht had op den tuin. Bij deze zat zij te breien, en tegen den avond las zij in een gebedenboek met zeer groote letteren of aan haren rozenkrans.

Wanneer ik te huis kwam uit de speelschool sprong ik op haren schoot, en als het sneeuwde of vroos trok zij mijne klompjes uit om mijne voetjes te warmen.

Zoo als ik u zoo even zegde, ik vond haar schoon, en dat was zij waarlijk gebleven in haren hoogen ouderdom; haar voorhoofd was nog blank en schier ongerimpeld; zij had geene leelijke lijnen in het aangezicht en haar ingevallen mond ontsierde haar gelaat niet. Niemand kon, naar mijn inzien, zoo zoet glimlachen als mijne lieve tante Bello en telkens dat zij mij bekeek met hare heldere blauwe oogen was het alsof er een zonnestraal in mijn kinderhart drong.

De oude tante was altoos sierlijk gekleed; 's winters in fijn blauw laken en 's zomers in gebloemd katoen. Zij droeg eene witte muts, gelijk er sinds lang geene meer te zien zijn; eene ronde kap met fijne plooien, en om dat hoofdtooisel was een zwart zijden lint gestrikt.

Dikwijls heb ik mijne moeder gevraagd, waarom tante nooit rozekleurig, blauw of groen lint droeg, maar nooit werd die vraag voldoende opgelost.

Met mijne jaren groeide ook mijne liefde voor de oude bloedverwante, en hoe kon het anders: elk nieuwjaar kreeg ik een schoon geschenk, met Sint-Niklaasdag kwam de heilige man in harekamer, met Paschen kreeg ik gekleurde eieren, en telkens als ik naar de school ging, stopte zij mij ter sluiks wat lekkers in de hand. Mijne moeder mocht dat niet zien, omdat zij van gevoelen was, dat lekkernij schadelijk is voor de gezondheid.

In tantes kamer stond eene groote kleerkast met vleugeldeuren, en er was eene scheiding in het midden: in het gedeelte waar de sleutelopening was, hingen hare beste kleeren; 's Zondags als zij naar de hoogmis ging, nam zij er haren besten mantel uit, en dan was ik altijd aan hare zijde, om naar de schoone dingen te zien die er in waren. Eerst toen ik wel vijf jaar oud was, bemerkte ik dat het andere gedeelte nooit geopend werd.

‘Wat ligt daarin, tante?’ vroeg ik zoodra ik dien inval kreeg.

‘Niets, kind, niets,’ stotterde zij en haastig trok zij den sleutel van het geopend gedeelte.

Later ondervroeg ik mijne moeder naar den inhoud van die geheimzinnige afdeeling van tantes meubel, maar zij gaf mij geen voldoend antwoord.

Hoe dikwijls ik mijne tante geplaagd heb, om mijne nieuwsgierigheid te voldoen, is onberekenbaar.

Wat zou er in verborgen zijn? Zoo dikwijls ik mij die vraag stelde, begon mijne kinderlijke verbeelding hare rol te spelen; ik werd vervaard van de geheimzinnige bergplaats en ik vroeg niet meer om ze te ontsluiten.

Eindelijk verscheen mijn lang gewenschte eerste communiedag. 't Was tante Bello die mij ter kerk moest leiden. Nog nooit had ik haar zoo schoon gekleed gezien. Zij droeg een kleed van bruin damast; aan haren hals schitterde een prachtig diamanten kruis dat aan een zwart fluweelen lint hing. Zij had hare beste muts op, en in plaats van den mantel dien zij gewoonlijk droeg, had zij hare zijde falie omgehangen. Bij elken tred dien zij deed, hoorde ik de falie en het kleed ritselen, doch ik gaf daar minder acht op dan ik bij andere omstandigheden had gedaan; ik bereidde mij tot de grootste aller zaken.

Nadat de plechtigheid en de dienst geëindigd waren, verliet de oude tante gelijktijdig met mij de kerk, en in het portaal wenschte zij mij proficiat. Wat scheen zij gelukkig! Een zalige glans, een hemelsche lichtstraal verhelderde haar gelaat en blonk in hare oogen; zij scheen wel twintig jaar verjongd.

Mijne ouders kwamen mij tot buiten het hofhek te gemoet: zij omhelsden mij teederlijk en toen gingen wij naar de pronkkamer chocolade drinken, en na het ontbijt ging ik met tante Bello naar hare kamer.

Weer werd ik nieuwsgierig over den inhoud der kast; ik overmeesterde mijnen schrik en zei:

‘Mag ik u iets vragen, lieve tante, mag ik eens in de kast zien?’

‘Vandaag zou ik u niets kunnen weigeren,’ zegde zij.

Zij nam haren sleutel, opende mij het bekende gedeelte, drukte dan op eene veer en de andere vleugel sprong open.

Hoe verbaasd stond ik te kijken: zoo iets had ik mij nooit verbeeld. Er hing een kleed in van zware zijde, dat, gelijk het daar in golven hing, op sommige plaatsen rooskleurig en op andere groen was. De keting der stof was roosvervig, de opslag groen en er waren kleine knobbelkens ingeweven, die rijkelijk uitkwamen. Aan den elleboog waren de mouwen niet toegenaaid, gelijk het tegenwoordig het geval is, er was eene opening in de mouw van omtrent vijf en twintig centimeters lang, en die was met kostbare Valencijnsche kanten afgezet, zoo wel als de laag uitgesneden hals; en die kanten waren niet wit meer, zij waren geel van ouderdom.

Nadat ik het ouderwetsch kleed aandachtig had bekeken, opende tante eene doos en nam er eene muts uit, eene torenkap. Dergelijk hoofdtooisel had ik nog eens gezien op eene schilderij. De kap was uit witte krip vervaardigd en versierd met blanke paarlen en zilveren looverkens. Zij zag er nog frisch uit, en de tijd had het krip zeer weinig vergeeld.

‘O hoe schoon en hoe rijkelijk!’ riep ik uit, ‘tante, dat kleed en die kap hebben veel geld gekost.’

De oude tante antwoordde niet, en toen ik naar haar opkeek zag ik tranen over hare wangen rollen.

[p. 23]

Hoewel ik nog zoo jong was, verstond ik toch dat ik die stille smart moest eerbiedigen. Zij ging in haren zetel zitten en verviel in mijmering. Ik zette mij op een voetbankje in hare nabijheid en legde mijn hoofd op haren schoot; doch zij streelde mijne lokken niet, gelijk zij vroeger deed, zij zat daar stokstijf en als ontzield.

Plots vroeg zij:

‘Hoe lang heb ik hier wel gezeten, mijn lieveken?’

‘Nogal lang, tante,’ was mijn antwoord, ‘gij hebt zeker geslapen.’

Zij streek verscheidene malen de hand over haar voorhoofd, als wilde zij een naargeestig denkbeeld verdrijven, en ging toen met mij naar de keuken, waar moeder bezig was met voor het middagmaal te zorgen.

‘Ik heb de kast open gedaan en Rozeken heeft alles gezien,’ zei tante.

‘Waarom vroeg ze dat?’ sprak moeder berispend, en verder werd er niet meer over gesproken.

Ik herinner mij dat alles nog, als ware het eerst gisteren gebeurd, en toch is er sinds meer dan eene halve eeuw verloopen.

Van dien tijd af begon tante Bello zichtbaar te vervallen: zij scheen nochtans niet ziek te wezen en was ook niet droefgeestig. Wij allen en voornamelijk mijne moeder gaven haar blijken van de teederste liefde; al onze oplettendheden nam zij dankbaar aan.

Op zekeren morgen bleef zij langer dan gewoonlijk te bed. Moeder werd ongerust en ging vragen of haar iets scheelde.

Tante richtte zich op en zei: ‘Vandaag ga ik naar den hemel, mijn kind; laat mijnen biechtvader roepen.’

Moeder begon bitter te weenen.

‘Schrei niet, mijn lieveling,’ sprak tante Bello met schier gebroken stem, ‘dat bedroeft mij.’ En toen fluisterde zij iets zoo zacht, dat moeder alleen het kon verstaan.

Nog denzelfden dag slaakte onze lieve bloedverwante den laatsten zucht.

Wij allen weenden bitter; maar tranen brengen de geliefde dooden niet terug. Zij was voor altijd voortgevloden naar zaliger oord.

De geliefde doode werd geen oogenblik verlaten. 's Nachts waakte mijne moeder bij het praalbed, waarop zij lag uitgestrekt, en ik waakte bij dage. Als haar lijk in de kist moest gelegd worden, verwijderden wij ons niet; wij wilden zoo lang mogelijk haar edel gelaat aanschouwen, dat de dood nog had verschoond. En hoe groot was mijne verwondering: voor de kist gesloten werd, spreidde mijne moeder het prachtig kleed met Valencijnsche kanten over het lijk en zij legde de kostbare torenkap in de kist, om met haar begraven te worden.

Welk geheim!

II.

Eerst toen ik eene volwassen dochter was, verhaalde mijne moeder mij de levensgeschiedenis van tante Bello.

Isabella Van den Broeck, die men bij verkorting Bello noemde, en hare zuster Josefa bewoonden met hare moeder die weduwe was, een fraai huis in een Vlaandersch dorp. Zij leefden van hunne renten, en de kindsheid der meisjes was zeer gelukkig. Zij groeiden op tot schoone verstandige juffrouwen, die het geluk uitmaakten der bejaarde ziekelijke moeder.

Gelijk het meest altijd het geval is bij meisjes die geld bezitten, daagden er van alle zijden pretendenten op. Bello werd ten huwelijk gevraagd door eenen jongeling van haren stand dien zij lief had uit al de kracht van haar maagdelijk hart; zij schonk hem het jawoord, maar verzocht uitstel. Zij waren allebei nog zeer jong, verklaarde zij, en hare moeder was ziek; het huwelijk kon uitgesteld worden tot de geliefde moeder hersteld was.

Zoo werd het afgesproken.

Gedurende dien tijd werd Josefa, die mijne grootmoeder was, ten huwelijk gevraagd door eenen grondeigenaar die wel twintig jaar ouder was dan zij. 't Was eene schitterende partij, meenden de menschen. De rijkste meisjes der streek hadden fier geweest indien zijne keus op haar ware gevallen; en dit was ook het geval met Josefa.

Tante Bello was zeer terneergedrukt, te meer omdat hare moeder met die huwelijksvraag zoo zeer was ingenomen. Zij streelde hare ijdelheid.

‘Wij zullen ze maar laten trouwen, Belloken,’ zegde zij, ‘'t is eene groote eer voor de familie.’

Arme tante Bello! zij die den innigsten wensch haars harten niet had willen verwezenlijken uit liefde voor hare kranke moeder, was thans op het achterplan geschoven; hare grondbeginselen waren echter te edel, om een hinderpaal te willen zijn voor het geluk harer zuster; en nog veel min wilde zij hare moeder dwarsboomen.

Haar hart was gebroken, en toch gaf zij toe. Zij legde den jongeling dien zij reeds als haren bruidegom had beschouwd het geval uit, en voegde er bij:

‘Josefa's huwelijk is een beletsel voor het mijne; ik zou mijne oude ziekelijke moeder niet aan de behandeling van vreemden kunnen overlaten. Neem uw woord terug, snikte zij,’ terwijl er overvloedige tranen over hare wangen rolden, ‘ik zal u toch eeuwig blijven lief hebben.’

‘Wij zullen wachten, Bello,’ antwoordde hij.

Zij greep zijne hand. ‘Alles kan nog te recht komen,’ sprak zij, ‘wij zullen ons betrouwen stellen in de goddelijke voorzienigheid.’ De trouwbelofte werd vernieuwd en daarbij werd er afgesproken, dat zij voortaan elkander minder zouden zien. Dat was onnoodig; hunne harten bleven immers voor eeuwig vereenigd.

Josefa trouwde en scheen gelukkig; doch het grootste geluk is meest altijd van korten duur. Na eene echtverbintenis van drie jaren overleed haar echtgenoot, na eene kortstondige ziekte. Eerst na den dood van haren man ondervond Josefa dat zij zich wegens zijn fortuin vergist had; zijn wezenlijk vermogen bedroeg minder dan het hare. Hij bezat vele goederen, maar zij waren sterk belast.

[p. 24]

Tante Bello troostte de lieve zuster over de misrekening, maar hunne moeder was schier uitzinnig van spijt. ‘Ik kan het niet verkroppen, ik zal het nooit verkroppen,’ riep de oude vrouw gestadig uit; ‘ik zal er van sterven.’

De ziekelijke oude weduwe was inderdaad sterk gekrenkt. Zij had zich zoo gelukkig gevoeld bij de gedachte dat hare dochter eene rijke vrouw was: zij was gekrenkt in haren hoogmoed.

‘Och! moeder lief,’ vleide de goede Bello, ‘al ons jammeren kan immers niet baten; 't is best dat wij met onze zuster overleggen, hoe zij kan gered worden uit haren valschen toestand.

Josefa had twee kinderen. Het oudste was een meisje van twee jaren, het jongste een knaapje van drie maanden. Tante Bello had harer zusters kinderen lief als waren het hare eigene; en vooral voor deze moest er gezorgd worden.

De zaken werden geregeld en de jonge weduwe bleef met harer kinderen het prachtig huis bewonen tot na den rouwtijd, en op verzoek van moeder en zuster kwam zij toen met de kinderen terug in de ouderlijke woning.

‘Bello,’ zei Josefa, toen zij den eersten nacht onder het ouderlijk dak had geslapen, ‘Bello, gij hebt uw geluk opgeofferd om het mijne te bevorderen: ik weet dat uw bruidegom nog altoos op u wacht; noch moeder noch ik mogen langer een stronkelsteen zijn op uwen levensweg.’

‘Het oppassen van moeder vereischt veel zorgen, en gij, lieve zuster, ziet er nog zoo zwak uit, dat gij zelf mijne hulp behoeft,’ bemerkte Bello.

Josefa wist hare edelmoedige zuster te overtuigen en eenige dagen later werd de trouwdag vastgesteld.

Tante Bello was de bruid, en toen kocht zij de schoone torenkap en het zijden kleed.......

Reeds waren al hare bruidskleederen in gereedheid, toen de familie op nieuw werd beproefd.

De lieve tante Bello had zich niet vergist, toen zij zegde dat hare zuster lijdend was. Josefa had eene borstkwaal en die poogde zij voor iedereen te verbergen. Elken morgen ging Bello, die altoos vroeg opstond, op harer zusters kamer om de kinderen te omhelzen; op zekeren morgen, dat is te zeggen, een paar dagen vóór den vastgestelden trouwdag, deed zij haar gewoon morgenbezoek en..... Hier werd het verhaal mijner moeder afgebroken door tranen en gesnik. En, vervolgde zij na eene poos, zij vond mijne moeder, hare lieve Josefa, schier levenloos. Zij was gedurende den nacht door eene zoo hevige bloedspuwing overvallen, dat de kracht haar ontbroken had om iemands hulp in te roepen. Zij kwam echter genoeg bij om met hare zuster te spreken.

‘Bello,’ smeekte zij, wilt gij voor mijne kinderen zorgen? zult gij ze niet overleveren in vreemde handen?’

‘Dat beloof ik u, dat zweer ik u,’ snikte de edelmoedige zuster, ‘maar gij zult genezen, Josefa, God zal uwe dagen verlengen, gij moet leven voor uwe kinderen.’

Alles was voorbij. Mijne arme moeder was dood en begraven, en nu kwam de bruidegom zijne bruid opeischen.

‘Lieve Bello,’ zoo sprak hij haar aan, ‘welken dag verkiest gij voor de bruiloft?’

‘Gij kunt dien zelf bepalen,’ was het antwoord; ‘doch bedenk u goed, als wij trouwen neemt gij eenen grooten last op u.’

‘Uwe moeder is rijk genoeg om zich door anderen te doen verzorgen,’ bemerkte hij.

‘En de kinderen?’ zei tante en zij keek hem vlak in de oogen: ‘ik heb mijne stervende zuster plechtig beloofd, dat ik ze niet zal overleveren in vreemde handen.’ De bruidegom rimpelde het voorhoofd en zijn gelaat drukte spijt en misnoegen uit.

‘Welk eene onvoorzichtigheid!’ stamelde hij, ‘want naar ik hoor, hebben hunne ouders niet genoeg achtergelaten om hun eene behoorlijke opvoeding te geven.

De man velde zijn eigen vonnis.

‘Bello,’ hernam hij na eene poos, ‘gij moet toch denken dat gij nog zoo jong zijt, dat wij zelf veel kinderen kunnen krijgen. Wij moeten ons daarover bepeinzen.’

Bepeinzen! neen, dat moest ze niet, de arme tante; haar besluit was reeds genomen. Zij beminde haren bruidegom met eene belanglooze liefde, niettegenstaande hij wat inhalig van aard was: zij had hem lief genoeg om, wat haar zelve betrof, al zijne gebreken te verdragen; hij was hare eerste liefde, de man van haar hart, het leven van haar leven. Maar de kinderen! zij gevoelde dat zij te kiezen had tusschen de heilige belofte die zij hare stervende zuster had gedaan en haren bruidegom. En gelijk ik zooeven zegde, haar besluit was genomen, hij had zijn eigen vonnis geveld, het huwelijk sprong af.

Mijn broeder en ik hadden eene andere liefderijke moeder.

Wanneer de bruidegom weg was, sloot de arme bruid de kast waar de trouwkleederen in hingen; daar moesten zij blijven hangen tot aan haren dood, en als ik in jaren gevorderd was, droeg zij mij den last op, die met haar te begraven. Denk wat ze geleden heeft, die arme tante Bello; weinige oogenblikken vóór haren dood heeft ze mij nog verklaard dat de verstootene nog altoos de bruidegom was van haar hart. Om de belofte aan hare zuster gedaan, en uit liefde tot ons heeft zij alles ten offer gebracht.

‘O nu weet ik,’ sprak ik eindelijk, ‘waarom tante Bello in haren hoogen ouderdom zoo schoon is gebleven: het was de glans harer schoone ziel die uitstraalde in hare oogen, het was de adel van haar hart, die zich afspiegelde op haar gelaat. Zij heeft zich zelven verloochend, om anderen gelukkig te maken, en daarom zal zij eeuwig gelukkig zijn.’

‘Ja, daar, waar zij allen die het goede hebben gewild, elkander zullen wederzien,’ verzekerde mijne moeder snikkend.

O! hoeveel jaren zijn er verloopen sinds ik die geschiedenis leerde kennen van tante Bello, hoeveel lief en leed heb ik sinds doorleefd, en toch bleef hare beeltenis mij altoos voor den geest zweven. De stempel die het goede in de ziel print, wordt nooit uitgewischt.

Vrouwe Courtmans, geboren Berchmans.

[p. 25]

Men kan moeielijk iets vinden, hetwelk zachter is dan een meisjeshart en - versche boter; met dat eigenaardige evenwel, dat beide licht door ouderdom scherp en bijtend worden.

Jean Paul Richter.