De Vlaamsche School. Jaargang 24

Geschiedenis der glasschildering.
Vervolg van blz. 7.

Aangezien het moeielijk is de werken der ouden te beoordeelen zonder ten minste oppervlakkig hunne manier van werken te kennen, zullen wij in het belang der zaak zelve desaangaande in eenige bijzonderheden treden.

Om glasmozaïeken te vervaardigen, sneed men patronen, eerst rechtlijnige, daarna met gebogene omtrekken; weldra werden uit zulke stukken nabootsingen van menschenbeelden gevormd. Het cement of pleister, welk tot dan toe gediend had om de gekleurde ruiten te vereenigen, werd door dunne looden banden vervangen, waarvan de beide gegroefde zijden het glas insloten, ofschoon volgens Mazois (Ruines de Pompei) het gebruik van dusgenaamde rabatlijsten om ruiten te bevestigen, van voor onze tijdrekening in de zuiderlanden gekend was. De groeven werden tot het begin der xvi^e eeuw door de schaaf aangebracht; op dat tijdstip kwam de loodmolen in zwang, welken men heden nog gebruikt en die door pletting den bepaalden vorm aan de banden geeft.

Het snijden van glas door diamant was nog niet bekend; hiervan wordt de uitvinding aan den Franschen koning Frans I (begin der xvi^e eeuw) toegeschreven. Dit belette echter niet dat de ouden in dit vak zeer behendig waren. De vorm der stukken werd op de ruit met wit gomwater afgeteekend; de

[p. 19]

punt van een verhard staal volgde al schrammende de aangeduide lijn, waar men, nadat ze nat gemaakt was, langs de andere zijde met een gloeiend ijzer over heen ging. De ongelijke hitte deed een barst ontstaan, welke het ijzer gedurig opvolgde. Verder bediende men zich van een houten hamertje om de stukken van elkander te scheiden. Dat zulks moeielijk viel laat zich denken, te meer omdat men weet dat het glas van dien tijd eene gemiddelde dikte van 5 millimeters had en bovendien onregelmatig en hobbelig was. De stukken waren nooit langer dan 12 centimeters. Aan kleuren had men niet veel keus; zoo kent men van de ouden slechts de drie enkele: rood, blauw en geel, en twee samengestelde: purper en groen; daarentegen was men rijk aan tonen (menging en overeenstemming der kleuren); daarvan getuigen de handschriften van Eraclius, een Griek van geboorte en te Rome woonachtig, alsook die van Theophiel, een kloosterling van Duitschen oorsprong, door wien de middelen werden aangeduid, welke de glasschilders van hunnen tijd aanwendden om die tonen trapsgewijze te doen stijgen. Bovendien was het om zoo te zeggen onmogelijk zuivere kleuren te maken; gemis aan scheikundige kennissen belette hun de eigenlijke kleurstoffen van het mijnerts af te scheiden. Door het aanwezen van vreemde zelfstandigheden worden de kleuren altijd min of meer gewijzigd. Geen wonder dan, dat het maken van wit glas aan ons tijdstip toehoort; immers nu eerst kennen wij de middelen om de oorstoffen van het ijzer te ontlasten, welk het glas zoo groenachtig kleurde. Van voornoemden Theophiel kent men het werk: Diversum artium schedula, waarin de techniek van vele kunstvakken beschreven is. Dit werk werd in 1843 te Parijs uitgegeven onder den titel van: Essais sur divers arts par Théophile, vertaald door Ch. Lescalopier.

(Wordt voortgezet.)

H. Druyts.